Osiedla mieszkaniowe z drugiej połowy XX wieku jako struktury dziedzictwa urbanistycznego – przykład zespołu osiedli mistrzejowickich w Krakowie

Gyurkovich, Mateusz; Sotoca, Adolf; Szarata, Andrzej; Szczerek, Eliza; Matusik, Agnieszka; Poklewski-Koziełł, Damian; Suchoń, Filip

doi:10.48234/WK65MISTRZEJOWICE

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Osiedla mieszkaniowe z drugiej połowy XX wieku jako struktury dziedzictwa urbanistycznego – przykład zespołu osiedli mistrzejowickich w Krakowie

Autorzy

Gyurkovich Mateusz , Sotoca Adolf , Szarata Andrzej , Szczerek Eliza , Matusik Agnieszka , Poklewski-Koziełł Damian , Suchoń Filip

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK65MISTRZEJOWICE

Warianty tytułu

Housing estates from the second half of the twentieth century as urban heritage structures: example of housing estates in Mistrzejowice, Cracow

Języki publikacji

PL EN

Abstrakty

Artykuł stanowi podsumowanie jednego z wątków kilkunastoletnich badań dotyczących genezy, waloryzacji i rewitalizacji wielkoskalarnych zespołów osiedli mieszkaniowych z drugiej połowy XX wieku, prowadzonych w kilku krajach europejskich. Wielkie osiedla mieszkaniowe były odpowiedzią na powojenną sytuację przestrzenno-funkcjonalną miast. Zespoły mieszkaniowe realizowane za pomocą technologii prefabrykowanych stały się od drugiej połowy ubiegłego wieku znaczącym składnikiem struktury przestrzennej miast, zwłaszcza w Europie Środkowej i Wschodniej, gdzie zniszczenia wojenne były największe, a ustrój komunistyczny promował tanie i efektywne rozwiązania w budownictwie mieszkaniowym. Pomimo objęcia ochroną niektórych obiektów architektonicznych z tego okresu, myśl urbanistyczna, głównie zrealizowane zespoły mieszkaniowe, nie jest w Polsce dostatecznie chroniona. Na przykładzie zespołu krakowskich osiedli artykuł przybliża konieczność ochrony wartościowych dokonań urbanistyki późnego modernizmu (nazywanego socmodernizmem).

This paper summarizes one of the fields of research carried out over more than ten years, focusing on the origins, valorization, and revitalization of large-scale complexes of housing estates from the second part of the twentieth century, conducted in several European countries. Large housing estates, usually erected in edge areas, were an answer to the post-war spatial and functional reality of towns and cities. Housing complexes, built in prefabricated technologies, became a significant component of their spatial structure in the second half of the twentieth century, particularly in Central and Eastern Europe, where war damage was the greatest and the communist regime promoted cheap and effective housing solutions. Despite the fact that some architectural structures from that time are under statutory protection, the urban thought from that period, and housing estates in particular, are not sufficiently protected in Poland. On the example of housing estates located in Cracow, this paper highlights the need to protect valuable achievements of urban planning from the period of Late Modernism (also referred to as Socialist Modernism).

Słowa kluczowe

kompozycja urbanistyczna osiedli mieszkaniowych ochrona myśli urbanistycznej modernizm socmodernizm struktury dziedzictwa urbanistycznego

urban composition of housing estates protection of urban thought modernism Socialist Modernism urban heritage structures

Wydawca

Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków

Czasopismo

Wiadomości Konserwatorskie

Rocznik

2021

Tom

Nr 65

Strony

54--65

Opis fizyczny

Bibliogr. 42 poz., rys.

Twórcy

autor

Gyurkovich Mateusz

Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

https://orcid.org/0000-0002-6685-5234

autor

Sotoca Adolf

Escuela Tecnica Superior d’Arquitectura de Valles, Universitat Politecnica de Catalunya

https://orcid.org/0000-0002-7948-0988

autor

Szarata Andrzej

Wydział Inżynierii Lądowej Politechniki Krakowskiej

https://orcid.org/0000-0002-0057-3023

autor

Szczerek Eliza

Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

https://orcid.org/0000-0002-2787-7334

autor

Matusik Agnieszka

Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

https://orcid.org/0000-0002-8348-1254

autor

Poklewski-Koziełł Damian

Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

https://orcid.org/0000-0002-2966-5036

autor

Suchoń Filip

Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

https://orcid.org/0000-0002-3098-0025

Bibliografia

Teksty źródłowe / Source texts
1. Cęckiewicz Witold, Twórczość, Kraków 2016.
2. Nowa Przestrzeń. Modernizm w Nowej Hucie, red. Michał Niezabitowski et al., Kraków 2012.
Opracowania / Secondary sources
3. After the Project-updating Mass Housing Estates. II EcoRehab, Barcelona 2011, red. Adolf Sotoca, Barcelona 2012.
4. Battisti Luca, Pille Lauranne, Wachtel Thomas, Larcher Federica, Säumel Ina, Residential Greenery: State of the Art and Health-Related Ecosystem Services and Disservices in the City of Berlin, „Sustainability” 2019, vol. 11 (6).
5. Białkiewicz Andrzej, Stelmach Bolesław, Żychowska Maria Jolanta, Dobra kultury współczesnej. Zarys problemu ochrony, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2020, nr 63.
6. Bogdanović Protić Ivana, Mitković Peter, Vasilevska Ljiliana, Toward Regeneration of Public Open Spaces within Large Housing Estates – A Case Study of Niš, Serbia, „Sustainability” 2020, vol. 12 (24).
7. Chmielewski Jan Maciej, Mirecka Małgorzata, Modernizacja osiedli mieszkaniowych, Warszawa 2007.
8. Cracow: selected problems of the urban structure evolution, red. Jacek Gyurkovich, Agnieszka Matusik, Filip Suchoń, Kraków 2016.
9. Dąbrowska-Budziło Krystyna, Wśród panoram Krakowa, Kraków 1990.
10. Gaczoł Andrzej, Kryteria dotyczące wpisu obiektów architektonicznych z II połowy XX wieku do rejestru zabytków. Teoria i praktyka, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2017, nr 49.
11. Gyurkovich Mateusz (red.), Future of the city: mass housing estates or multifamily housing complexes?: Eco Rehab 3, Kraków 2012.
12. Gyurkovich Mateusz, Gyurkovich Jacek, New housing complexes in post-industrial areas in city centres in Poland versus cultural and natural heritage protection-with a particular focus on Cracow, „Sustainability” 2021, vol. 13 (1).
13. Högberg Lovisa, Lind Hans, Grange Kristina, Incentives for Improving Energy Efficiency When Renovating Large-Scale Housing Estates: A Case Study of the Swedish Million Homes Programme, „Sustainability” 2009, vol. 1 (4).
14. Ilmurzyńska Krystyna, Ewolucja przestrzenna Ursynowa Północnego, „PUA – Przestrzeń, Urbanistyka, Architektura” 2018, nr 1.
15. Kabisch Sigrud, Grossmann Katrin, Challenges for large housing estates in light of population decline and ageing: Results of a long-term survey in East Germany, „Habitat International” 2013, vol. 39.
16. Kadłuczka Andrzej, Posłowie do Ogólnopolskiej Konferencji „Ochrona dziedzictwa architektury i urbanistyki II połowy XX wieku”, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2017, nr 49.
17. Karpińska Marta, Leśniak-Rychlak Dorota, Wiśniewski Michał, Witold Cęckiewicz, t. 1–2, Kraków 2015.
18. Kovacs Zoltan, Hegedus Gabor, Gated communities as a new form of segregation in post-socialist Budapest, „Cities” 2014, vol. 36.
19. Lewicki Jakub, Ocena wartości zabytków epoki modernizmu. Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2017, nr 49.
20. Myczkowski Zbigniew, Siwek Andrzej, Park kulturowy Nowej Huty – nowa formuła ochrony urbanistyki i architektury XX wieku, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2017, nr 49.
21. Nowakowski Maciej, Sto lat planowania przestrzeni polskich miast (1910–2010), Warszawa 2013.
22. Rodica Crisan, Zina Macri, Andra Panait (red.), Visions on mass-housing sustainable rehabilitation, Bucuresti 2011.
23. Seibert Krystian, Plan Wielkiego Krakowa, Kraków 1983.
24. Szczerek Eliza, Loss of potential: large-panel housing estates Czyżyny case, „IOP Conference Series: Material Science and Engineering” 2019, vol. 471.
25. Szczerek Eliza, Rewitalizacja osiedli wielkopłytowych a ciągłość i komplementarność przestrzeni publicznej miasta, Kraków 2018.
26. Środulska-Wielgus Jadwiga, Wielgus Krzysztof, Lotniczy park kulturowy – w pół drogi, [w:] Przestrzeń publiczna w demograficznym państwie: Cracovia Urbs Europaea, Kraków 2009.
27. Środulska-Wielgus Jadwiga, Wielgus Krzysztof, Zieleń forteczna Twierdzy Kraków. Geneza, funkcje, formy, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2019, nr 60.
28. Temelová Jana, Slezáková Alena, The changing environment and neighbourhood satisfaction in socialist high-rise panel housing estates: The time-comparative perceptions of elderly residents in Prague, „Cities” 2014, vol. 37.
29. Węcławowicz-Gyurkovich Ewa, Podsumowanie ogólnopolskiej konferencji „Ochrona dziedzictwa architektury polskiej II połowy XX wieku, Warszawa 16–17 XI 2016”, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2017, nr 49.
30. Wielgus Krzysztof, Środulska-Wielgus Jadwiga, Konserwacja założeń zieleni Twierdzy Kraków – zarys problematyki, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2020, nr 62.
Akty prawne / Legal acts
31. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Krakowa, Uchwała RMK nr XII/87/03 z 16 IV 2003.
32. Uchwała nr CIX/2894/18 Rady Miasta Krakowa z 12 IX 2018 w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Dla wybranych obszarów przyrodniczych miasta Krakowa” – ETAP A, ogłoszona w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego z 3 X 2018, poz. 6561.
33. Uchwała nr XLVII/1293/20 Rady Miasta Krakowa z 14 X 2020 w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Mistrzejowice Południe”.
34. Uchwała nr LXXXVII/2131/17 Rady Miasta Krakowa z 25 X 2017 w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Mistrzejowice – ks. Kazimierza Jancarza”.
35. „Zmiana studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Krakowa”załącznik do uchwały nr CXII/1700/14 Rady Miasta Krakowa z 9 VII 2014.
Źródła elektroniczne / Electronic sources
36. https://www.bip.krakow.pl/zalaczniki/dokumenty/n/281325/karta.
37. https://www.krakow.pl/aktualnosci/236234,30,komunikat.prace_nad_studium_trwaja.html
38. https://www.wuoz.malopolska.pl/rejestrzabytkow.
39. Żychowska Maria Jolanta, Protection of post-war housing estates, [w:] REHABEND 2020: 8th Euro-American Congress on Construction Pathology, Rehabilitation Technology and Heritage Management, Granada (Spain), March 24th–27th, 2020, red. Ignacio Lombillo, Haydee Blanco, Yosbel Boffill, Santander 2020 (praca dostępna na profilu SCOPUS autorki).
Publikacje prasowe / Press publications
40. Racoń-Leja Kinga, Kwiatkowski Krzysztof, W poszukiwaniu bezpiecznego osiedla – eksperyment na krakowskim Nowym Bieżanowie, „Autoportret” 2005, nr 4 (13).
Projekty/ Projects
41. „Model Przestrzennej Struktury Krakowa. Perspektywa planistyczna. Etap II – Zdefiniowanie modelu przestrzennej struktury Krakowa” (na zlecenie Biura Planowania Przestrzennego Urzędu Miasta Krakowa), kier. Mateusz Gyurkovich 2017.
42. „Program Planu Ochrony Twierdzy Kraków (studium parków kulturowych i stref ochrony krajobrazu warownego)” wykonany na Politechnice Krakowskiej w Instytucie Architektury Krajobrazu (praca zbiorowa, kier. nauk.: Z. Myczkowski), aktualizacja 2014.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-02ebad5b-022b-426f-96c0-c4a9f64fe28f