Między archeologią, architekturą a renowacją. Zamek rycerski w Witkowie w świetle dotychczasowych badań

• Autorzy: Michalak Arkadiusz

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK77WITKOW

Warianty tytułu

EN

Between archaeology, architecture, and restoration: current research into the Knightly Castle in Witków

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W położonym ok. 10 km na północ od Szprotawy Witkowie znajduje się jeden z najciekawszych małych rycerskich obiektów rezydencjonalno-obronnych Polski zachodniej. Prowadzone w ostatnich latach na jego terenie badania archeologiczne i architektoniczne pozwoliły na zmianę wielu dotychczasowych poglądów na temat jego historii, chronologii i faz użytkowania. Znane dokumenty związane z Witkowem i przeprowadzone badania archeologiczno- architektoniczne pozwalają umieścić początki siedziby rycerskiej w tej wsi ok. połowy XIV w. Jej fundatorami byli prawdopodobnie członkowie rodu von Nechern, a po 1419 r. stała się własnością łużyckiego rodu von Warnsdorf. Po śmierci ostatniego członka witkowskiej linii tej rodziny obiekt przechodził z rąk do rąk, w końcu opuszczony po 1945 r. uległ znacznej dewastacji. Realizowane obecnie prace restauratorskie i budowlane przywracają założeniu pierwotny, gotycko-renesansowy wygląd.

EN

The titular defensive complex belongs to one of the most intriguing and better-preserved Gothic knightly seats in Western Poland. Current archaeological and architectural research carried out on the site, focused on the defensive enclosure and tower, has changed many previous views on its history and phases of use. As evidenced by the available documents and the archaeological and architectural research, the origins of the castle date to the middle of the fourteenth century. The founders of the castle were probably members of the von Nechern family, and after 1419, it became the property of the Lusatian family von Warnsdorf. After the death of the last member of the Witków line of this family, the castle passed from one owner to another, and finally, abandoned after 1945, it suffered considerable damage. Current restoration work is recovering its original Gothic-Renaissance appearance.

Słowa kluczowe

PL

Śląsk; architektura; archeologia; Witków; zamek; gotyk, renesans; barok

EN

Śląsk; architecture; archaeology; Witków,; castle; Gothic; Renaissance; Baroque

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2024
• Tom: Nr 77
• Strony: 40--57
• Opis fizyczny: Bibliogr. poz. 45, fot., rys.

Twórcy

autor

Michalak Arkadiusz

• Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza w Świdnicy

• https://orcid.org/0000-0002-8406-8787

Bibliografia

• Archiwalia / Archive materials
• 1. Regler Ludwig Wilhelm von (oprac. 1764–1770), Schlesien links der Oder ohne die Grafschaft Glatz, 1:24000, rkps. Staatsbibliothek-Preuβischer Kulturbesitz, Berlin, sygn. N 15140.
• Teksty źródłowe / Source texts
• 2. Codex Diplomaticus Silesiae, t. 14: Lieber fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau 1889.
• Opracowania / Secondary sources
• 3. Breitling Stefan, Adelssitze zwischen Elbe und Oder 1400–1600, Braubach 2005.
• 4. Caviezel Nott, Schalltöpfe: eine Miszelle zur Akustik im Mittelalter, „Werk, Bauen + Wohnen” 2006, t. 93.
• 5. Chorowska Małgorzata, Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne, Wrocław 2003.
• 6. Dąbrowska Maria, Oświetlenie i ogrzewanie średniowiecznych wnętrz zamkowych, „Archaeologia Historica Polona” 2004, t. 14.
• 7. Dąbrowski Edward, Witków, gm. Szprotawa, woj. zielonogórskie, stan. 6, „Informator Archeologiczny”, Badania rok 1978.
• 8. Desarnaulds Victor, Loerincik Yves, Vases acoustiques dans les églises du Moyen Age, „Mittelalter – Moyen Age – Medioevo – Temp medieval” 2001, t. 6, nr 3.
• 9. Dymek Katarzyna, Średniowieczne i renesansowe kafle śląskie, Wrocław 1995.
• 10. Grundmann Günther, Burgen, Schlösser und Gutshäuser in Schlesien, Bd. 1: Die mittelalterlichen Burgruinen, Burgen und Wohntürme, Marburg 1982.
• 11. Gumiński Samuel, Olszewski Andrzej M., Gotycka wieża mieszkalna w Witkowie i jej renesansowa dekoracja, „Biuletyn Historii Sztuki” 1963, t. 4.
• 12. Hellmich Max, Schlesiche Wehranlagen, „Altschlesien” 1931, t. 3.
• 13. Jacaszek Bogdan, Średniowieczne murowane wieże mieszkalne na Śląsku, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1996, z. 298, „Zabytkoznawstwo i konserwatorstwo”, t. 27.
• 14. Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan, Leksykon zamków w Polsce, Warszawa 2001.
• 15. Kostowski Jakub, Sztuka śląska wobec husytyzmu, „Artium Questiones” 1992, t. 5.
• 16. Kowalski Stanisław, Prace konserwatorskie w woj. zielonogórskim w latach 1974–1986, „Ochrona Zabytków 1990, t. 43, nr 3 (170).
• 17. Kowalski Stanisław, Witków, [w:] Zabytki architektury województwa lubuskiego, red. Stanisław Kowalski, Zielona Góra 2010.
• 18. Legendziewicz Andrzej, The Gate Tower at the Górny Castle in Opole, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2019, t. 60.
• 19. Legendziewicz Andrzej, Michalak Arkadiusz, The defensive enclosure of the small knightly castle in Witków (Silesia, Poland), „Archaeologia Historica Polona” 2022, t. 29.
• 20. Marek Lech, Michalak Arkadiusz, Głowica kordu z wieży rycerskiej w Witkowie, [w:] Ad Oderam fluvium.
• 21. Księga dedykowana pamięci Edwarda Dąbrowskiego, red. B. Gruszka, Zielona Góra 2008.
• 22. Menclová Dobroslava, Česke hrády a zámky, t. 2, Praha 1972.
• 23. Merrifield Ralph, The Archaeology of Ritual and Magic, New York 1987.
• 24. Michalak Arkadiusz, Wieża rycerska rodziny von Warnsdorf w Witkowie, „Z otchłani wieków” 2010, t. 65, nr 1–4.
• 25. Nowakowski Dominik, Siedziby książęce i rycerskie księstwa głogowskiego w średniowieczu, Wrocław 2008.
• 26. Sachs Reiner, Witków, gm. Szprotawa, woj. zielonogórskie, stanowisko 6, „Informator Archeologiczny”, Badania rok 1982, 1983b.
• 27. Sachs Reiner, Witków, woj. zielonogórskie, stanowisko 6, „Informator Archeologiczny”, Badania rok 1983, 1984.
• 28. Steller Georg, Die Wittgendorfer Wasserburg und ihre Bessitzer, „Sprottauer Tageblatt” 1941, t. 22, załącznik.
• 29. Stendel, Rittersitze hinter Basteien und Burggräben. Die Burg Wittgendorf, „Nordschlesische Tageszeitung”, sobota 12.09.1936.
• Dokumentacja / Documentation
• 30. Błaszczyk Karol, „Dokumentacja sondażowych badań stratygraficznych wnętrz i elewacji rycerskiej wieży mieszkalnej wraz z budynkiem przybramnym w Witkowie (gm. Szprotawa)”, mps w archiwum
• 31. Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zielonej Górze, Szprotawa–Witków 2017.
• 32. Golasz Hanna, „Badania architektoniczne wieży rycerskiej w Witkowie”, mps w archiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zielonej Górze, Wrocław 1979.
• 33. Janowski K.R., „Witków, pow. Szprotawa, woj. zielonogórskie, wieża mieszkalna. Dokumentacja fotograficzna wykonana na zlecenie Stacji Hodowli Roślin Siecieborzyce”, mps w archiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zielonej Górze, Zielona Góra 1973.
• 34. Legendziewicz Andrzej, „Zamek rycerski w Witkowie (pow. Żagań). Wyniki badań architektonicznych obwodu obronnego”, mps w archiwum Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Świdnicy, Wrocław 2019.
• 35. Legendziewicz Andrzej, „Zamek rycerski w Witkowie (pow. Żagań). Wyniki badań architektonicznych wieży i budynku bramnego”, mps w archiwum Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Świdnicy, Wrocław 2017.
• 36. Lewczuk Jarosław, „Raport z badań archeologicznych związanych z realizacją inwestycji polegającej na odsłonięciu i częściowym odtworzeniu zniszczonej korony murów obwodowych założenia obronnego w Witkowie, dz. nr ewid. 555/3 ob 0018, gm. Szprotawa, pow. Żagański”, mps w archiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zielonej Górze, Zielona Góra 2018.
• 37. Michalak Arkadiusz, „Sprawozdanie z badań wieży bramnej zamku w Witkowie w 2020 roku”, mps w archiwum Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Świdnicy, Świdnica 2021.
• 38. Michalak Arkadiusz, „Sprawozdanie z prac archeologicznych związanych z pracami ziemnymi na terenie założenia obronnego w Witkowie (Witków stan. 6), gm. Szprotawa”, mps w archiwum Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Świdnicy, Zielona Góra 2019.
• 39. Michalak Arkadiusz, Janowski Andrzej, Ryndziewicz Robert, „Sprawozdanie z multidyscyplinarnych badań na zamku w Witkowie w 2022 r.”, mps w archiwum Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Świdnicy, Świdnica 2023.
• 40. Radacki Zbigniew, „Wieża mieszkalna w Witkowie, pow. Szprotawa, woj. Zielonogórskie”, mps w archiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zielonej Górze, Szczecin 1961.
• 41. Sachs Reiner, „Badania archeologiczno-architektoniczne Wieży Rycerskiej w Witkowie oraz badania sondażowe w Kijach”, mps w archiwum Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Świdnicy, Wrocław 1983a.
• 42. Sachs Reiner, „Badania wieży rycerskiej w Witkowie”, mps w archiwum Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Świdnicy, Wrocław 1987.
• 43. Witkowski Jacek, „Gotyckie malowidła ścienne rycerskiej wieży mieszkalnej w Witkowie”, [w:] „Badania wieży rycerskiej w Witkowie”, red. Reiner Sachs, mps w archiwum Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza w Świdnicy, Wrocław 1987.
• 44. Zborowski Stanisław, „Witków – stanica rycerska. Dokumentacja konserwatorska wykonana na zlecenie WKZ Zielona Góra. Nr zlec. PM-16/82”, mps w archiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zielonej Górze, Poznań 1982.
• Projekty / Projects
• 45. Czerner Rafał, „Projekt konserwacji elewacji wieży rycerskiej w Witkowie. Zlecenie nr 311623”, mps w archiwum Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zielonej Górze, Wrocław 1988.