Marian Güntzel - dyrektor bydgoskich Ogrodów Miejskich w czasach II Rzeczypospolitej i zapomniany architekt krajobrazu

• Autorzy: Wysocka Agnieszka

Identyfikatory

DOI

10.21008/j.2658-2619.2023.12.16

Warianty tytułu

EN

Marian Güntzel - director of the Bydgoszcz City Gardens in the interwar years - a forgotten landscape architect

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Marian Güntzel (1882-1939) był w międzywojniu odpowiedzialny w Bydgoszczy za miejskie tereny zielone. Jego działalność nie ograniczała się do nadzoru nad spuścizną po zaborcy. Jako dyrektor Ogrodów Miejskich Guntzel brał udział w ogólnopolskich konkursach, pisał artykuły, popularyzował wiedzę na temat architektury krajobrazu. Był wykładowcą akademickim, entuzjastą tzw. „ogrodów jordanowskich” i współzałożycielem bydgoskiego Towarzystwa Ogrodniczego. Jego największym osiągnięciem planistycznym pozostaje projekt i realizacja Ogrodu Botanicznego, otwartego w 1930 r. z okazji 10. rocznicy powrotu Bydgoszczy do Macierzy. Jego dorobek zasługuje na przypomnienie, gdyż stanowi ważny wkład w historię polskiej architektury krajobrazu.

EN

Marian Güntzel (1882-1939) was responsible for the city’s green spaces in the interwar period in Bydgoszcz. His activities weren’t limited to supervision over the inheritance of the invader (in 1920 Bydgoszcz belonged to one of the “greenest” cities). As a City Garden director he took part in national competitions, wroted articles, and popularized knowledge about landscape architecture. He was an academic lecturer, enthusiast of “jordans gardens” and co-founder of the Bydgoszcz Gardening Society. His greatest artistic achievement is the design and implementation of the Botanical Garden opened in 1930 on the occasion of the 10th anniversary of the Bydgoszcz’s return to Poland. His legacy deserves more than a reminder but also is a part of the history of polish landscape architecture.

Słowa kluczowe

PL

Bydgoszcz; Marian Güntzel; ogrody miejskie; lata międzywojenne

EN

Bydgoszcz; Marian Güntzel; city gardens; interwar years

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz
• Rocznik: 2023
• Tom: Z. 12
• Strony: 207--217
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., rys.

Twórcy

autor

Wysocka Agnieszka

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Wydział Historyczny

• https://orcid.org/0000-0002-9795-952X

Bibliografia

• 1. Akta Miasta Bydgoszczy 1920-1939 (AMB 1920-1939), sygn. 3066, 4200, 4308, Archiwum Państwowe w Bydgoszczy (APB).
• 2. Ali., 1939, Prace w ogrodach miejskich już rozpoczęte. Bydgoszcz „miasto ogrodów” staje się jeszcze piękniejszą. Wywiad z bydgoskim czarodziejem p. dyr. Marianem Güntzlem, „Dziennik Bydgoski” z 8 marca, nr 55, s. 10.
• 3. b.a., (1930) (3), Poświęcenie nowego cmentarza na Czyżkówku, „Dziennik Bydgoski” z 12 listopada, nr 262, s. 10.
• 4. b.a., (1937), Wiosna w ogrodach miejskich, Tradycyjny wywiad z p. dyr. Güntzlem, „Kurier Bydgoski” z 11 kwietnia, nr 83, s. 12.
• 5. b.a., 1925, O miejską gospodarkę ogrodową, „Dziennik Bydgoski” z 20 maja, nr 116, s. 6.
• 6. b.a., 1928, Olbrzymi sukces ogrodów miejskich, „Dziennik Bydgoski” z 9 września, nr 208, s. 12.
• 7. b.a., 1930 (1), Ogrody Miejskie w Bydgoszczy w roku bieżącym, „Dziennik Bydgoski” z 20 maja, nr 116, s. 9.
• 8. b.a., 1930 (2), Magistrat m. Bydgoszczy urządza cały szereg ogródków jordanowskich (dziecińców), „Dziennik Bydgoski” z 6 lipca, nr 154, s. 6.
• 9. b.a., 1931 (1), Bydgoszcz dzieciom, „Gazeta Bydgoska” z 19 lipca, nr 164, s. 6.
• 10. b.a., 1931 (2), Nowy ogród na placu Jagiełły, „Dziennik Bydgoski” z 24 lipca, nr 168, s. 8.
• 11. b.a., 1933, Co mówią nam bydgoskie cmentarze?, „Dziennik Bydgoski” z 1 listopada, nr 252, s. 11.
• 12. b.a., 1938, Ogródki Jordanowskie, „Kurier Bydgoski” z 27 marca, nr 71, s. 12.
• 13. b.a., 1939 (1), Odznaczeni urzędnicy miejscy, „Dziennik Bydgoski” z 18 marca, nr 64, s. 13.
• 14. b.a., 1939 (2), Chlubne świadectwo dla polskiej pracy ogrodniczej. Bydgoszcz jako „wielki park” przoduje w Polsce. Ciekawa charakterystyka drzew i krzewów naszych parków, „Dziennik Bydgoski” z 23 kwietnia, nr 94, s. 17.
• 15. Błażejewski S., 2006, Güntzel Marian, w: Bydgoski Słownik Biograficzny, red. J. Kutta, t. VII, Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, Bydgoszcz, s. 52.
• 16. Bręczewska-Kulesza D., 2015, Rola historycznej i współczesnej zieleni publicznej w życiu miast na przykładzie Bydgoszczy, „Kultura - Historia - Globalizacja”, nr 17, s. 1-15.
• 17. Derkowska-Kostkowska B., 2018, Tereny zielone w Bydgoszczy w czasach zaboru pruskiego, w: Zieleń w krajobrazie miasta XIX i XXwieku, red. L. Łbik, K. Strauss, A. Wysocka, Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury w Bydgoszczy, Bydgoszcz, s. 139-154.
• 18. Dyplom Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie dla Mariana Güntzla, nadanie tytułu inżyniera-ogrodnika, z dnia 4 maja 1938 r., Archiwum Centralne Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (AC SGGW).
• 19. Grysińska-Jarmuła K., 2018, Towarzystwo Upiększania Miasta i jego wkład w działania na rzecz uatrakcyjnienia Bydgoszczy, w: Zieleń w krajobrazie miasta XIX i XX wieku, red. Łbik, K. Strauss, A. Wysocka, Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury w Bydgoszczy, Bydgoszcz, s. 121-139.
• 20. Guenzel [Güntzel] M., 1928, Pomorska Wystawa Ogrodniczo-Przemysłowa w Toruniu. Ogrody architektoniczne w świetle sztuki nowoczesnej, „Dziennik Bydgoski” z 28 lipca, nr 172, s. 5-6.
• 21. Güntzel M., 1926, Bydgoszcz i jej ogrody, w: Pamiętnik jubileuszowej wystawy ogrodniczej w Poznaniu. 25.IX-3.X.1926, Komitet Jubileuszowej Wystawy Ogrodniczej, Poznań, s. 156-162.
• 22. Güntzel Marian, Sprawozdanie z prac dokonanych w czasie praktyki zawodowej, Bydgoszcz 15 maja 1935, rękopis, Archiwum Centralne Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (AC SGGW).
• 23. Kałużna K., 2003, Ogrody botaniczne Bydgoszczy, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Bydgoszcz.
• 24. Kapkowski S., 1936, Bydgoszcz miasto zieleni. Na 400 morgach ziemi, miasto utrzymuje 43 parki, ogrody, dziecińce - skarbnice zdrowia i odpoczynku, „Kurier Bydgoski” z 22 marca, nr 69, s. 13.
• 25. Kuczma R., 1995, Zieleń w dawnej Bydgoszczy, Instytut Wydawniczy „Świadectwo”, Bydgoszcz.
• 26. Kutta J., 2016, Miasto ogród. Z dziejów zieleni miejskiej w Bydgoszczy, Wyd. nakł. aut. Bydgoszcz.
• 27. Łukasiewicz A., 1975, Ogród botaniczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Dzieje i perspektywy rozwoju, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
• 28. Majdecki L., 2008, Historia ogrodów. Od XVIII wieku do współczesności, t. 2, PWN, Warszawa.
• 29. Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Niemieckich w Bydgoszczy (OKBZNwB), sygn. 839. Zeznanie Bronisławy Gołębiowskiej (z d. Güntzel) [siostry M. Güntzla] z 24 października 1946 r., Archiwum Państwowe w Bydgoszczy (APB).
• 30. Protokół z posiedzenia komisji w sprawie nadania p. M. Güntzlowi stopnia inżyniera ogrodnika na podstawie 7 artykułu Ustawy z dnia 21 września 1922 r. w przedmiocie tytułu inżyniera, z dnia 14 stycznia 1938 r., Archiwum Centralne Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (AC SGGW).
• 31. Raszewski Z., 2020, Pamiętnik gapia. Bydgoszcz, jaką pamiętam z lat 1930-1945, Stowarzyszenie Koloroffon, Bydgoszcz.
• 32. Rogowicz S., 1926, Idea ogrodnictwa miast i wsi, w: Pamiętnik jubileuszowej wystawy ogrodniczej w Poznaniu, 25.IX-3.X.1926, Komitet Jubileuszowej Wystawy Ogrodniczej, Poznań, s. 120-128.
• 33. Rudnicki D., Cmentarz parafii pw. Św. Trójcy ul. Lotników, https://cmentarz.bydgoszcz.pl/wp/cmentarz-parafii-pw-sw-trojcy-ul-lotnikow/ (dostęp: 9.07.2022).
• 34. Woźniak-Hlebionek A., 2007, Larassowie - bydgoscy architekci zieleni w XIX wieku, „Kronika Bydgoska”, t. 29, s. 353-375.
• 35. Wysocka A., 2018, Zieleń międzywojennej Bydgoszczy, w: Zieleń w krajobrazie miasta XIX i XX wieku, red. L. Łbik, K. Strauss, A. Wysocka, Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury w Bydgoszczy, Bydgoszcz, s. 155-166.
• 36. Życiorys Mariana Güntzla, dyrektora plant miejskich, Bydgoszcz 15 maja 1935 r., rękopis, Archiwum Centralne Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (AC SGGW).

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).