Osady denne - rola i znaczenie w środowisku

• Autorzy: Kida Małgorzata , Ziembowicz Sabina , Koszelnik Piotr

Warianty tytułu

EN

Bottom sediments - thei role and function in the environment

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Gromadzenie się nadmiernej ilości osadów dennych w rzekach i zbiornikach wodnych powoduje zmniejszenie ich pojemności i głębokości oraz wpływa niekorzystnie na walory użytkowe zbiorników. Nagromadzone osady powodują zmętnienie wód, są miejscem depozycji zanieczyszczeń oraz mają negatywny wpływ na jakość wody. W związku z tym, szczególnie w przypadku płytkich zbiorników małej retencji konieczne jest okresowe usuwanie osadów, czyli bagrowanie. Pozyskane po tym zabiegu osady muszą zostać odpowiednio zagospodarowane bądź unieszkodliwione w zależności od ich składu chemicznego, aby nie stanowiły zagrożenia dla środowiska i organizmów żywych.

EN

The accumulation of excessive amounts of bottom sediments in rivers and water reservoirs reduces their capacity and depth and adversely affects usable properties of reservoirs. Accumulated sediments cause water turbidity, are a source of pollution and have a negative impact on the quality of water. Therefore, it is necessary to periodically remove deposits, i.e. dredging. Bottom sediments obtained after the dredging process must be properly disposed of or management of so that they do not pose a threat to the environment and living organisms.

Słowa kluczowe

PL

osady denne; zanieczyszczenia; bagrowanie; zagospodarowanie osadów dennych

EN

bottom sediments; pollution; dredging; management of bottom sediments

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Gospodarka Wodna
• Rocznik: 2019
• Tom: Nr 10
• Strony: 13--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 80 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Kida Małgorzata

• Politechnika Rzeszowska Wydział Budownictwa, Inżynierii Środowiska i Architektury Zakład Inżynierii i Chemii Środowiska

autor

Ziembowicz Sabina

• Politechnika Rzeszowska Wydział Budownictwa, Inżynierii Środowiska i Architektury Zakład Inżynierii i Chemii Środowiska

autor

Koszelnik Piotr

• Politechnika Rzeszowska Wydział Budownictwa, Inżynierii Środowiska i Architektury Zakład Inżynierii i Chemii Środowiska

Bibliografia

• [1] Aleksander-Kwaterczak U. 2007. Rozmieszczenie metali śladowych w rdzeniach osadów wybranych rzek Polski. AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne.
• [2] Baran A., Jasiewicz C., Tarnawski M. 2009. Wpływ zbiornikowego osadu dennego na zmiany właściwości fizykochemicznych gleby lekkiej. Proceedings of ECOpole, 3(2), 403-408.
• [3] Baran A., Jasiewicz C., Tarnawski M. 2013. Wpływ osadów dennych pobranych ze zbiornika Besko na plon i zawartość makroelementów w biomasie kukurydzy Proceedings of ECOpole, 7(1), 194-198.
• [4] Baran A., Tarnawski M. 2012. Zawartość metali ciężkich w wyciągach wodnych sporządzonych z osadów dennych zbiornika rzeszowskiego. Proceedings of ECOpole, 6(2), 671-675.
• [5] Bartoszek L., Koszelnik P., Gruca-Rokosz R., Kida M. 2015. Assessment of agricultural use of the bottom sediments from eutrophic Rzeszów reservoir. Rocznik Ochrony Środowiska, 17, 396-409.
• [6] Bełdowski J. 2012. Arktyka Europejska - morski przewodnik użytkowania. Wymiana chemiczna między wodą i osadami, Instytut Oceanologii PAN, Sopot.
• [7] Bengtsson L., Fleischer S., Lindmark G., Ripl W. 1975. Lake Trummen restoration project I. Water and sediment chemistry: With 5 figures and 2 tables in the text. Internationale Vereinigung fur theoretische und angewandte Limnologie: Verhandlungen, 19(2), 1080-1087.
• [8] Biblioteka Monitoringu Środowiska. 2017. Wyniki badań i ocena kompleksowa stanu osadów dennych rzek i jezior w latach 2016-2017. Porównanie z wynikami z lat 2010-2015. Warszawa.
• [9] Bojakowska I. 2011. Geochemia osadów powierzchniowych Morza Bałtyckiego. Rozdział 2.4. Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy pod redakcją S. Uścinowicz, Warszawa.
• [10] Bojakowska I., Sokołowska G. 1998. Geochemiczne klasy czystości osadów wodnych. Przegląd Geologiczny, 46(1), 49-54.
• [11] Borówka R.K. 2007. Geochemiczne badania osadów jeziornych strefy umiarkowanej. Studia Limnologica et Telmatologica, 1, 33-42.
• [12] Brown C.B. 1944. The control of reservoir silting. Miscellaneous publicatior No. 521. United States Department of Agriculture. U.S. Government Printing Office, Washington.
• [13] Chemical Abstract System (CAS). Strona internetowa: http://www.cas.org/index, dostęp: marzec 2018.
• [14] Chmist J., Hammerling M. 2016. Wybór najskuteczniejszej metody rekultywacji zbiorników wodnych z wykorzystaniem metody AHP Acta Sci. Pol., Formatio Circumiectus, 15(2), 27-39.
• [15] Ciesielczuk T., Kusza G., Karwaczyńska U. 2011. Przyrodnicze wykorzystanie osadów dennych w świetle obowiązujących przepisów. Rocznik Ochrona Środowiska, 13, 1327-1337.
• [16] Dąbkowski S.L., Pawłat-Zawrzykraj A. 2003. Wybrane właściwości chemiczne osadów dennych wód otwartych w zlewni Raszynki. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 3(6), 141-148.
• [17] Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz.U. UE L z dnia 22 grudnia 2000 r.).
• [18] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/39/UE z dnia 12 sierpnia 2013 r. (Dz.U. UE L 226 z 24 sierpnia 2013 r.) zmieniająca dyrektywy 2008/105/WE oraz 2000/60/WE w zakresie substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej.
• [19] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/105/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie środowiskowych norm jakości w dziedzinie polityki wodnej, zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy Rady 82/176/EWG, 83/513/EWG, 84/156/EWG, 84/491/EWG i 86/280/EWG oraz zmieniająca dyrektywę 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady.
• [20] Eymontt A., Wierzbicki K. 2013. Nowa technologia usuwania antropogenicznych osadów dennych. Problemy Inżynierii Rolniczej, 4(82), 129-138.
• [21] Fonti V., Dell‘Anno A., Beolchini F. 2016. Does bioleaching represent a biotechnological strategy for remediation of contaminated sediments? Science of the Total Environment, 563, 302-319.
• [22] Gajewska M., Kopeć Ł., Obarska-Pempkowiak H. 2011. Operation of small wastewater treatment facilities in a scattered settlement. Rocznik Ochrona Środowiska (Annual Set the Environment Protection), 13(1), 207-225.
• [23] Gałka B. 2010. Ocena stopnia zanieczyszczenia i możliwości zagospodarowania osadów dennych z małych obiektów wodnych w parku we Wrocławiu-Pawłowicach. Ochrona Środowiska i zasobów naturalnych, 42, 233-239.
• [24] Gałka B., Wiatkowski M. 2010. Charakterystyka osadów dennych zbiornika zaporowego Młyny oraz możliwość rolniczego wykorzystania. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 4(32), 53-63.
• [25] Gorączko M., Woziwodzki Z., Zawalski A., Dzieweczyński P. 2016. Ocena możliwości oczyszczania dna zbiornika wodnego za pomocą spustu rurowego w korpusie grobli. Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture JCEEA, 63 (1/II/16), 9-16.
• [26] Górski J., Bąk Ł., Szeląg B. 2016. Jakość wody i osadów dennych zbiornika wodnego Łubianka w Starachowicach. Proceedings of ECOpole, 10(2), 635-643.
• [27] Gwóźdź R. 2007. Właściwości osadów spoistych Jeziora Rożnowskiego w aspekcie ich geotechnicznego wykorzystania. Praca doktorska. Politechnika Krakowska.
• [28] Gwóźdź R. 2008. Właściwości geotechniczne osadów zdeponowanych w Jeziorze Rożnowskim oraz możliwości ich wykorzystania do budowy przesłon mineralnych w składowiskach odpadów komunalnych. Czasopismo Techniczne 1, 13-23.
• [29] Gwóźdź R. 2009. Oznaczanie właściwości filtracyjnych gruntów spoistych formowanych metodą hydrauliczną na przykładzie osadów Jeziora Rożnowskiego. Środowisko. Czasopismo Techniczne, 2(106), 3-12.
• [30] Hartung F. 1959. Ursache und Verhuetung der Staumraumverlandung bei Talsperren. Wasserwirtschaft, 1, 3-13.
• [31] Idrissi M., Miyah Y, Łahrichi A., Chaouch M., Zerrouq F. 2014. Preparation and Characterisation A Catalytic System Cu-Clay for Catalytic Oxidation of Methyl Orange with H2O2. International Journal of Innovative Research in Science, Engineering and Technology, 3, 17359-17369.
• [32] Jabłońska E., Kotkowicz M., Manewicz M. 2013. Inwentaryzacja oraz ocena skutków przyrodniczych ingerujących w hydromorfologię rzek prac ‘utrzymaniowych' wykonanych na ciekach województw łódzkiego, podkarpackiego, podlaskiego, małopolskiego, mazowieckiego, opolskiego, świętokrzyskiego, warmińsko-mazurskiego, wielkopolskiego, zachodniopomorskiego w latach 2010-2012 - opracowanie w oparciu o ogłoszenia o przetargach zamieszczone na stronach internetowych WZMiUW oraz wyniki ankiet wysłanych do tych instytucji. Podsumowanie wstępnych wyników raportu.
• [33] Jaguś A., Khak V., Rzętała M.A., Rzętała M. 2012. Skład chemiczny osadów dennych Zbiornika Irkuckiego. Proceedings of ECOpole, 6.
• [34] Jancewicz A., Dimitruk U., Kwiatkowska A. 2011. Badania zawartości wybranych substancji halogenoorganicznych (AOX) w wodzie i ściekach. Ochrona Środowiska, 33(1), 25-29.
• [35] Kaleta J., Kida M., Koszelnik P., Papciak D., Puszkarewicz A., Tchórzewska-Cieślak B. 2017. The use of activated carbons for removing organic matter from ground-water. Archives of Environmental Protection, 43(3), 32-41.
• [36] Kasperek R., Rosik-Dulewska C., Wiatkowski M. 2007. Badania osadów dennych w rejonie granicznych meandrów Górnej Odry. Rocznik Ochrona Środowiska, 9, 293-302.
• [37] Kida M., Koszelnik P. 2015. Występowanie ftalanów i substancji powierzchniowo czynnych w środowisku. Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury, 62(1), 279-298.
• [38] Koś K., Zawisza E. 2012. Ocena przydatności osadów dennych zbiornika rzeszowskiego do budowy uszczelnień w składowiskach odpadów komunalnych. Acta Sci. Pol., Formatio Circumiectus, 11(4), 49-60.
• [39] Koś K., Zawisza E. 2015. Stabilization of bottom sediments from Rzeszowski Reservoir, Annals of Warsaw University of Life Sciences - SGGW Land Reclamation, 47(2), 127-137.
• [40] Kozielska-Sroka E., Chęć M. 2009. Właściwości osadów dennych jeziora Czorsztyńskiego w aspekcie ich wykorzystania w budownictwie ziemnym. Górnictwo i Geoinżynieria, 33(1), 369-376.
• [41] Książek S., Kida M., Koszelnik P. 2015. Występowanie perfluorowanych związków organicznych w środowisku i fizykochemiczne metody usuwania ich z roztworów wodnych. Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury, (62, nr 2), 221-238.
• [42] Książek S., Kida M., Koszelnik P. 2016a. Benzotriazole-występowanie i trwałość w środowisku. Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury, (63, nr 2/I), 121-128.
• [43] Książek S., Kida M., Koszelnik P. 2016b. The occurrence and source of polycyclic aromatic hydrocarbons in bottom sediments of the Wisłok river. Polish J Natural Sci, 31(3), 373-386.
• [44] Książek S., Kida M., Koszelnik P. 2017. Możliwości katalitycznego zastosowania materiałów odpadowych. Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury, 64(2/Ii), 55-62.
• [45] Kuczyńska A. 2017. Wyniki pilotażowego badania zawartości substancji czynnych farmaceutyków w wodach podziemnych w próbkach wody pobranych z krajowej sieci monitoringu wód podziemnych. Przegląd Geologiczny, 65(11/1), 1096-1103.
• [46] Kuriata-Potasznik A., Szymczyk S., Skwierawski A., Glińska-Lewczuk K., Cymes I. 2016. Heavy metal contamination in the surface layer of bottom sediments in a flow-through lake: A case study of Lake Symsar in northern Poland. Water, 8(8), 358.
• [47] Madeyski M., Michalec B., Tarnawski M. 2008. Zamulanie małych zbiorników wodnych i jakość osadów dennych. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 11.
• [48] Madeyski M., Tarnawski M. 2006. Ocena stanu ekologicznego osadów dennych wybranych małych zbiorników wodnych. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 4(3), 107-116.
• [49] Maj K., Koszelnik P. 2016. Metody zagospodarowania osadów dennych. Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture JCEEA, 63 (2/I/16), 157-169.
• [50] Malina G. 2011. Likwidacja zagrożenia środowiska gruntowo-wodnego na terenach zanieczyszczonych. Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych Oddział Wielkopolski, Poznań.
• [51] Michalec B. 2010. Określenie stopnia zamulenia zbiornika wodnego w Krempnej i ocena wpływu jego przebudowy na proces zamulania. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 4(3), 107-116.
• [52] Michalec B. 2012. Określenie żywotności małych zbiorników wodnych. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 3(4), 119-129.
• [53] Mielczarek M., Szydłowski K. 2017. Rola, podział oraz klasyfikacja jakości osadów dennych zbiorników wodnych. Inżynieria Ekologiczna, 18(3) 194-201.
• [54] Namieśnik J., Rabajczyk A. 2010. The speciation and physico-chemical forms of metals in surface waters and sediments. Chemical Speciation and Bioavailability, 22(1), 1-24.
• [55] Pawłowski J., Rozental M., Drzewińska A., Neffe S. 2014. Analiza specjacyjna osadów dennych pobranych na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego. Biuletyn Wojskowej Akademii Technicznej, 63(4), 113-134.
• [56] Piekarski J., Dąbrowski T. 2009. Numeryczna metoda oceny sorpcji zanieczyszczeń ze ścieków. Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 25, 101-117.
• [57] PN-B-06050 z 1999. Geotechnika. Roboty ziemne. Wymagania ogólne.
• [58] Podlasińska J., Szydłowski K. 2017. Charakterystyka stężeń wybranych metali ciężkich w osadach dennych jeziora Byszyno oraz określenie ich potencjalnego zagrożenia środowiskowego. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 17.
• [59] Rahman M.A., Kaneco S., Suzuki T, Katsumata H., Ohta K., Alam A.S. 2007. Development of sintering materials by sea sediments and TiO2 for the cleaning technology. Pakistan Journal of Analytical and Environmental Chemistry, 8(1-2), 26-35.
• [60] Rozporządzenie (WE) nr 850/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. dotyczące trwałych zanieczyszczeń organicznych i zmieniające dyrektywę 79/117/EWG.
• [61] Rozporządzenie Komisji UE nr 143/2011 z dnia 17 lutego 2011 r. zmieniające załącznik XIV do rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH).
• [62] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 stycznia 2015 roku w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane na składowisku odpadów w sposób nieselektywny (Dz.U. 2015 poz. 110).
• [63] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 roku w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz.U. 2016 poz. 1395).
• [64] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 maja 2015 r. w sprawie odzysku odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz.U. 2002 r. nr 165 poz. 1359).
• [65] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz stężeń substancji, które powodują, że urobek jest zanieczyszczony (Dz.U. 2002 nr 55 poz. 498).
• [66] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 lipca 2015 roku w sprawie dopuszczania odpadów do składowania na składowiskach (Dz.U. 2015 poz. 1277).
• [67] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 grudnia 2014 roku w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. 2014 poz.1923).
• [68] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2013 roku w sprawie składowiska odpadów (Dz.U. 2013 poz. 523).
• [69] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 maja 2016 roku w sprawie wykazu substancji priorytetowych (Dz.U. 2016 poz. 681).
• [70] Rzętała M.A. 2014. Wybrane przemiany geomorfologiczne mis zbiorników wodnych i ocena zanieczyszczeń osadów zbiornikowych w warunkach zróżnicowanej antropopresji (na przykładzie regionu górnośląsko-zagłębiowskiego), Katowice, 76-80.
• [71] Siebielec S., Siebielec G., Smreczak B. 2015. Zanieczyszczenia osadów dennych rzek i zbiorników wodnych. Studia i Raporty IUNG-PIB, 46(20), 163-181.
• [72] Szydłowski K., Podlasińska J. 2016. Charakterystyka osadów dennych oczek wodnych. Inżynieria Ekologiczna, 47, 40-46.
• [73] Tarnawski M., Baran A., Jasiewicz C. 2012. Ocena właściwości fizyczno-chemicznych osadów dennych zbiornika Chańcza. Proceedings of ECOpole, 6(1), 305-311.
• [74] Tarnawski M., Michalec B. 2006. Charakterystyka ilościowa i jakościowa osadów dennych zbiornika wodnego w Wilczej Woli. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 3(1), 31-43.
• [75] Ustawa z dnia 10 lipca 2007 o nawozach i nawożeniu, Dz.U. nr 147, poz. 1033.
• [76] Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach, Dz.U. 2013, poz. 21.
• [77] Włodarczyk-Makuła M. 2013. Wybrane mikrozanieczyszczenia organiczne w wodach i glebach. Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa.
• [78] Włodarczyk-Makuła M. 2015. Charakterystyka substancji priorytetowych dla środowiska wodnego. LAB Laboratoria, Aparatura, Badania, 20(4), 24-30.
• [79] Zawadzki P., Błażejewski R., Pawlak M. 2017. Przegląd metod odmulania zbiorników wodnych. Acta Scientiarum Polonorum. Formatio Circumiectus, 16(2), 217-228.
• [80] Ziembowicz S., Kida M., Koszelnik P. 2018. Selected EPs in the water of certain Polish lakes and rivers. In E3S Web of Conferences, EDP Sciences, 49, 00136.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).