Secular forest exploitation and its landscape consequences. Evolution of forest landscapes on Polish territories

• Autorzy: Plit J.

Warianty tytułu

PL

Wielowiekowa eksploatacja lasów i jej krajobrazowe konsekwencje. Ewolucja krajobrazów leśnych na ziemiach polskich

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Location in this climatic-vegetation zone determined the natural landscape of Poland as originally closed. During the last millennium, human activity brought about very significant changes in the landscapes, with limitation of the surfaces covered by forests. This process was not unidirectional, encompassing changes in the ranges and distribution of complexes, their surfaces and degrees of fragmentation, specie and age composition of tree stands. The manners and the intensity of using forest resources changed over the centuries. Likewise, changes took place concerning the objectives and methods of protecting the selected complexes. The purpose of the study here presented is to recreate the course of this process on Polish lands. The analysis is based on the forests growing within the catchment areas of Vistula and Niemen, Comparison of the ways, in which forests were used centuries ago and are used nowadays, indicates a decrease in ecosystem services. The effect consists in the regeneration of plant ecosystems and forest habitats.

PL

Położenie w strefie klimatyczno-roślinnej lasów liściastych i mieszanych zdeterminowało naturalne krajobrazy Polski jako leśne. W ciągu ostatniego tysiąclecia pod wpływem działalności człowieka następowały bardzo istotne zmiany krajobrazów, głównie ograniczanie powierzchni pokrytej lasem. Proces obejmował zmiany rozmieszczenia kompleksów, ich powierzchni i stopnia fragmentacji, składu gatunkowego i wiekowego drzewostanów. W ciągu wieków różny był sposób i intensywność wykorzystywania zasobów leśnych. Zmieniał się również cel i sposób ochrony wybranych kompleksów, gatunków roślin i zwierząt. Odtworzenie tego procesu na ziemiach polskich jest celem niniejszego opracowania. Podstawą analizy są lasy porastające dorzecze Wisły i Niemna, w których autorka prowadziła badania w czasie ostatnich 30 lat. Są to wielkie kompleksy leśne: Puszcza Augustowska, Knyszyńska, Białowieska, Piska, Kurpiowska, Kampinoska, Kozienicka, Świętokrzyska i Karpacka. Horyzontem czasowym jest ostatnie 1000 lat.

Słowa kluczowe

EN

Forests of Poland; changes during 10th centuries

PL

lasy Polski; ewolucja lokalizacji; ewolucja zasięgów; ewolucja składu gatunkowego

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2014
• Tom: nr 23
• Strony: 149--164
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Plit J.

• Polish Academy of Sciences, Institute of Geography and Spatial Organization, Warsaw, Poland

Bibliografia

• Andrzejewski R., (ed.), 2003: Kampinoski Park Narodowy, Izabelin.
• Buczek K., 1960: Ziemie polskie przed tysiącem lat (Zarys geograficzno-historyczny), Prace Komisji Nauk Historycznych PAN, 5.
• Buczek K., Pacuski K., 1996: Przekształcenie środowiska X w. [w:] Geograficzny atlas Polski dla klasy8 i szkół średnich. PPWK, Warszawa-Wrocław.
• Chętnik A.., 1927: Warunki gospodarczo-kulturalne na pograniczu Kurpiowsko Mazurskim. Łomża: 142.
• Czerwiński A. (red.) 1995: Puszcza Knyszyńska. Monografia przyrodnicza Supraśl.
• Dobrowolska M., 1961: Przemiany środowiska geograficznego Polski do XV w. PWN, Warszawa.
• Duczyk A.B., Latawiec K., 2007: Lasy Królestwa Polskiego. Struktura-administracja-gospodarka, Radom.
• Dzieje lasów leśnictwa i drzewnictwa w Polsce. Warszawa 1965: 790.
• Faliński J.B.,1986: Vegetationdynamics In temperate lowland primeval forests. Ecological studied in Białowieża Forest. Geobotany 8: 1-537. Dordrecht, Boston, Lancaster.
• Hedemann O., 1939: Dzieje puszczy Białowieskiej w Polsce przedrozbiorowej (w okresie do 1798 r.), Instytut Badawczy Lasów Państwowych Seria A, nr 41 Warszawa: 311.
• Heymanowski K., 1970: Gospodarka leśna na Mazowszu w okresie feudalizmu (dobra królewskie) Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Rolniczej w Krakowie. Rozprawy/ t. 19, Kraków: 65.
• Jakubowski J., 1935: Powiat grodzieński w XVI w. Mapa w skali 1:400 000. Prace Komisji Atlasu Historycznego Polski z III: 99-114. Kraków
• Maciejewski W., 2000: Lasy pod koniec IX w. [w:] Atlas Polski. Encyklopedia Geograficzna Świata. Opress. Kraków
• Nita J., Myga-Piątek U., 2012: Krajobrazowe skutki wzrostu powierzchni leśnych na Wyżynie Częstochowskiej. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, nr 16: 191-207.
• Kowalenko W., 1938: Grody i osadnictwo grodowe Wielkopolski wczesnośredniowiecznej (od VII-XII w.), Poznań.
• Kluk J.K., 1778: O drzewach i ziołach dzikich, lasach etc., Warszawa.
• Kozłowski W., 1846: Słownik leśny, bartny i orylski. Warszawa.
• Majkowska A., 2002: Wpływ antropopresji na przemiany środowiska przyrodniczego zachodniej części województwa łódzkiego. Acta Geographica Lodziensia nr 82.
• Matuszkiewicz J.M., Solon J., Orzechowski M., Kozłowska A., Różański W., Szczygieł M., Matejczyk G., Lorenc B., Kowalska A., 2007: Geobotaniczne Rozpoznanie tendencji rozwojowych zbiorowisk leśnych w wybranych regionach Polski (red.) J. Matuszkiewicz, Monografie t. 8, Warszawa.
• Matuszkiewicz J.M., Kowalska A., Solon J., Degórski M., Kozłowska A., Roo-Zielińska E., Zawiska I., Wolski J. 2013: Longterm evolution models of postagricultural forests. Prace geograficzne 240, Warszawa: 318.
• Matuszkiewicz J.M., Kowalska A., Kozłowska A., Roo-Zielińska E., Solon J. 2013. Differences in plant-species composition, richness and community structure in ancient and postagricultural pine forests in central Poland. Forest Ecology and Management, 310: 567–576. ISSN: 0378-112.
• Matuszkiewicz J.M., Affek A., Degórski M., Grabińska B., Kowalska A., Kozłowska A., Plit J., Solon J., Wolski J., 2014: Historical transition of landscape influenced by the forest cover changes in terms of the ustainable development (w druku).
• Pietrzak M., 2002: Geomorfologiczne skutki zmian użytkowania ziemi na Pogórzu Wiślickim. Przemiany środowiska na Pogórzu Karpackim t. 2, Kraków.
• Plit J., 2011: Evolution of the South-Mazovian cuttural landscape. Geographia Polonica 84: 95-111.
• Plit J., 2004: Przeobrażenia krajobrazów kulturowych Karpat polskich dawniej i dziś, Prace Komisji Krajobrazów Kulturowych PTG, nr 3: 33-42,
• Plit J., 2001: Zmiany rozmieszczenia lasów w okolicach Jez. Wigry w XIX i XX w. [w.] Między biologią a geografią – badania środowiska przyrodniczego. Roo-Zielińska E., Solon J. (red.). Prace Geograficzne, t 179: 139-148.
• Plit J., 2010: Naturalne i antropogeniczne przemiany krajobrazów delty Wisły, Prace Komisji Krajobrazów Kulturowych PTG, t. 13: 13-28.
• Plit J., Roo-Zielińska E., 1996: Czy i w jakim tempie zmienia si ę dzisiejsza potencjalna roślinność naturalna. Przegląd Geograficzny t. 68, z. 3-4: 387-403.
• Połujański A., 1854: Opisanie lasów Królestwa Polskiego i Guberni Zachodnich Carstwa Rosyjskiego pod względem statystycznym, t. 1, Warszawa.
• Raport o stanie lasów w Polsce 2011. Centrum Informacji Lasów Państwowych, Warszawa, 2012.
• Solon J., Lityński M., 1984: Zmiany powierzchni leśnej na terenie WPK od XV w. do chwili obecnej. Materiały IX Ogólnopolskiej Konferencji Historyków Kartografii. Warszawa.
• Schơulter P., 1971: Lasy pod koniec IX w. [w:] Geograficzny Atlas Polski. PPWK, Warszawa.
• Skowronek E. (red.), 2005: Wpływ działalności gospodarczej wielkich majątków ziemskich na stan współczesny dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Wyd. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Stepaniuk M., 2008: Przyrodnicze i społeczno-gospodarcze uwarunkowania zmian użytkowania terenu Niecki Gródecko-Michałowskiej. Manuskrypt pracy doktorskiej.
• Zaręba R., 1974: Zmiany w drzewostanie i obszarze Puszczy Kozienickiej i Stromeckiej wywołane procesami gospodarczymi. [Changes stand and teritoty in the Kozienicka and Stromecka Forest evoke of the economy process] Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego t. 11, z. 3-4: 157-167
• Zielony R. (red.), 1997: Lasy Puszczy Kozienickiej, monografia przyrodniczolesna [Kozienicka Forest, nature monography] Wydawnictwa SGGW, Warszawa: 324.