Ogólna charakterystyka i technologiczne wykorzystanie nasion szarłatu. Część I Ogólna charakterystyka szarłatu

• Autorzy: Achremowicz B. , Ceglińska A. , Haber T. , Hołownia J. , Just K. , Obiedziński M.

Warianty tytułu

EN

General characteristics and technological applicability of amaranthus seeds. Part I General characteristics of amaranthus

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Od wielu lat poszukuje się nowych możliwości wzbogacenia i urozmaicenia żywności, a żywności pochodzenia roślinnego w szczególności. Wynika to, przede wszystkim, ze znacznego zmniejszenia liczby gatunków roślin uprawianych, które wykorzystywane są do produkcji żywności. Jest to też następstwem, między innymi, znacznej intensyfikacji rolnictwa, wzrostu zainteresowania roślinami najłatwiejszymi w uprawie i dającymi najwyższe plony. Doprowadziło to do tego, że tylko kilka gatunków aktualnie uprawianych roślin dostarcza ponad 90% żywności pochodzenia roślinnego. W efekcie prowadzi to do wielu komplikacji, od nadprodukcji wielu roślin poczynając, poprzez degradację środowiska i skażenie gleb, a na znacznym zubożeniu żywności i żywienia kończąc. Można również doszukiwać się współzależności tego zjawiska z rozprzestrzenianiem się wielu chorób cywilizacyjnych. Poszukując racjonalnych sposobów zaradzenia zaistniałej, wysoce niekorzystnej sytuacji, zaczęto interesować się roślinami: • nowymi, dotychczas nie uprawianymi przez człowieka na szeroką skalę, • kiedyś (nawet przed wiekami), uprawianymi na szeroką skalę, ale aktualnie zapomnianymi, • uprawianymi do rewolucji chemiczno-technicznej, jaka miała miejsce w rolnictwie na przełomie XIX i XX wieku, • znanymi w jednych rejonach klimatycznych świata, a mniej znanymi w innych, • pozyskanymi genetycznie. Jedną z takich roślin, kiedyś uprawianą wykorzystywaną do celów żywieniowych na dość szeroką skalę, jest szarłat (amaranthus), zaliczany do grupy najstarszych roślin uprawowych, występujących już w czasach prehistorycznych, a przetrwałych do dziś.

EN

For many years one looks for new possibilities to enrich and increase variety of food and food of plant origin in particular. It results from decreasing variety of plant species grown and used for food production, intensification of agriculture and increasing interest in plants which are easiest to grow. Currently only few species grown provide over 90% of food of plant origin. It leads to numerous complications such as over production of numerous crops, environ-mental degradation, contamination of soils and serious impoverishment of nutrition. Numerous civilization diseases are also the possible result of this process. New plants started to gain interest as the result of the search for rational ways to solve these problems: • plants that have never been planted before, • plants that were popular hundreds year ago, but now days forgotten, • plants that were popular during the industrial revolution in the end of XIX and beginning of XX century, • plants from other climate zones, • new plants created by genetical research Amaranthus is one of the plants that was popularly planted and used as food in pre-historic times. It is one of the oldest plants being still in use.

Słowa kluczowe

PL

pseudozboża; szarłat; nasiona szarłatu; skład chemiczny; wykorzystanie technologiczne

EN

pseudocereals; amaranthus; amaranthus seeds; chemical score; technological applicability

• Wydawca: Wyższa Szkoła Menadżerska
• Czasopismo: Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego
• Rocznik: 2015
• Tom: nr 1
• Strony: 118--125
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Achremowicz B.

• Wydział Biologiczno – Rolniczy, Uniwersytet Rzeszowski

autor

Ceglińska A.

• Wydział Nauk o Żywności, SGGW Warszawa

autor

Haber T.

• Instytut Technologii Żywności i Gastronomii Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży

autor

Hołownia J.

• Przedsiębiorstwo – Produkcyjno – Handlowo – Usługowe „Szarłat” s.c. w Łomży

autor

Just K.

• Instytut Technologii Żywności i Gastronomii Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży

autor

Obiedziński M.

• Instytut Technologii Żywności i Gastronomii Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży

Bibliografia

• [1] ARENDT E.K., ZANNINI E. 2013. Amaranth. W: PRACA ZBIOROWA: Cereal grains for the food and beverage industries. Woodhead Publishing Limited. 439-473.
• [2] CASELATO – SOUSA V .M., AMAYA – FARFAN J. 2012. State of knowledge on amaranth grain. A comprehensive revive. Journal of Food Science. 77(4), 93- 104.
• [3] CEGLIŃSKA A., CACAK – PIETRZAK G. 2009. Mity a nauka. Magiczne właściwości dzikich zbóż św. Hildegardy. Wrocławskie Wyd. Naukowe Alta 2. 94- 129.
• [4] CEGLIŃSKA A., KARDIALIK J. 2007. Walory żywieniowe szarłatu. Przegląd Zbożowo – Młynarski. 51(8), 26-27.
• [5] GONTARCZYK M. 1996. Szarłat uprawny – Amaranthus spp. W: PRACA ZBIOROWA: Nowe rośliny uprawne na cele spożywcze, przemysłowe i jako odnawialne źródła energii. Wyd. SGGW, Warszawa, 21-43.
• [6] HABER T. 1995. Wykorzystanie w technologii żywności. W: PRACA ZBIOROWA: Nowe rośliny uprawne Amaranthus. Wydawnictwo SGGW Warszawa, 70-71.
• [7] HABER T. 1996. Celowość i możliwości wykorzystania szarłatu i komosy ryżowej w technologii żywności. W: PRACA ZBIOROWA: Nowe rośliny uprawne na cele spożywcze, przemysłowe i jako odnawialne źródła energii. Wyd. SGGW, Warszawa, 59-75.
• [8] HABER T., HABEROWA H., JANKIEWICZ L., LEWCZUK J., NALBORCZYK E. 1992. Próby wykorzystania tzw. roślin alternatywnych w technologii piekarstwa. Przegląd Zbożowo-Młynarski. 36(8), 9-12.
• [9] HABER T., HABEROWA H., LEWCZUK J. 1995. Wykorzystanie nasion amaranthusa w piekarstwie. Roczniki Nauk Rolniczych. Seria A. 111(1-2), 31-43.
• [10] JAKUBCZYK T., HABER T. (Red.): 1983. Analiza zbóż i przetworów zbożowych. Wyd. SGGW–AR, Warszawa. 47-48.
• [11] JAKUSZEW M. 1997. Skład chemiczny i aktywność biologiczna saponin nasion szarłatu (Amaranthus cruentus L.). Praca doktorska wykonana w Zakładzie Biochemii i Jakości Plonów IUNG, Puławy.
• [12] LEWICKI P. P. (red.): 2008. Leksykon nauki o żywności i żywieniu człowieka. Wyd. SGGW, Warszawa. 369, 405, 430.
• [13] LORENZ K. 1981. Amaranthus hypochondriacus – characteristics of the starch and baking potential of the flour. Die Starke. 33(5), 149.
• [14] JUST K. 2015. Wpływ wybranych produktów z szarłatu na cechy pieczywa pszennego. Praca inżynierska wykonana w Instytucie Technologii Żywności i Gastronomii PWSIiP w Łomży.
• [15] NALBORCZYK E. 1995. Amaranthus roślina uprawna ponownie odkryta. Przegląd Piekarski i Cukierniczy. 43(6), 34-35.
• [16] NALBORCZYK E. 1996. Nowe rośliny uprawne i perspektywy ich wykorzystania. W: PRACA ZBIOROWA: Nowe rośliny uprawne na cele spożywcze, przemysłowe i jako odnawialne źródła energii. Wyd. SGGW, Warszawa, 5-20.
• [17] PEŁSZYK M. 2002. Wykorzystanie ekspandowanych nasion szarłatu (amaranthusa) do wybranych asortymentów pieczywa cukierniczego. Praca magisterska wykonana w Zakładzie Technologii Zbóż SGGW, Warszawa.
• [18] PIESIEWICZ H. (2006). Co nieco o skwalenie. Przegląd Piekarski i Cukierniczy. 54(2), 8-10.
• [19] PIESIEWICZ H. (2009). Amarantus – manna XXI wieku. Przegląd Piekarski i Cukierniczy. 57(4), 12-15.
• [20] PIESIEWICZ H., AMBROZIAK Z. 1995. Amaranthus – aspekty żywieniowe. Przegląd Piekarski i Cukierniczy. 43(6), 32-33.
• [21] PPHU „SZARŁAT” S.C. ŁOMŻA. 2015. Materiały archiwalne Przedsiębiorstwa. Łomża.
• [22] RUTKOWSKA J. 2006. Amarantus – roślina przyjazna człowiekowi. Przegląd Piekarski i Cukierniczy. 54(1), 6-10.
• [23] SZOT B. 1999. Właściwości agrofizyczne amarantusa (Amaranthus cruentus). Acta Agrophysica. 18, 7-71.
• [24] WILLIAMS J.T. 1995. Cereals and pseudocereals. Champan and Hall, London – Glasgow – Weinheim – New York – Tokyo – Melbourne – Madras, 129-180.
• [25] WOROBIEJ E., PIECYK M., RĘBIŚ M., RĘBIŚ Ż. 2009. Zawartość naturalnych związków nieodżywczych i właściwości przeciwutleniające produktów z szarłatu. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna. 42(2), 154- 157.
• [26] VALCÁRCEL – YAMANI B., da SILVA LANNES S.C. 2012. Applications of Quinoa (Chenopodium Quinoa Wild) and Amaranth (Amaranthus Spp.) and their influence in the nutritional value of cereal based foods. Food and Public Health. 2(5), 267-269.