Powstawanie, przenoszenie i szkodliwość bioaerozoli emitowanych do powietrza atmosferycznego

Michałkiewicz, M.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Powstawanie, przenoszenie i szkodliwość bioaerozoli emitowanych do powietrza atmosferycznego

Autorzy

Michałkiewicz M.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Transmission and harmfulness of bioaerosols released into the air

Języki publikacji

Abstrakty

Problematyka zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego ma coraz większe znaczenie we współczesnym świecie. Wśród dyscyplin naukowych wyodrębniła się nawet aerobiologia, która jest interdyscyplinarną nauką zajmującą się badaniem mikroorganizmów i materiałów biologicznych związanych z powietrzem atmosferycznym, w tym ich uwalnianiem do atmosfery, transportem, rozprzestrzenianiem, depozycją, a także wpływem na rośliny, zwierzęta i ludzi. Do najczęściej analizowanych cząstek biologicznych w powietrzu należą bakterie, grzyby, wirusy, pyłki roślin, toksyny i alergeny, gdyż stanowią one największą część bioaerozolu znajdującego się w powietrzu. Odgrywają one szczególną rolę w wyjaśnieniu etiologii, patogenezy i mechanizmów szerzenia się wielu epidemii, w których ważną rolę odgrywa powietrze, a szczególnie bioaerozol, mogący zawierać drobnoustroje chorobotwórcze lub substancje o działaniu alergicznym i toksycznym. Mając to na uwadze, w pracy omówiono powstawanie, przenoszenie oraz szkodliwość aerozoli biologicznych, które powstają w takich obiektach komunalnych, jak oczyszczalnie ścieków czy zakłady przetwarzania odpadów. W tej grupie wyróżnia się aerozole pierwotne i wtórne, natomiast ze względu na źródło emisji mogą być one pochodzenia naturalnego i antropogenicznego. Bioaerozole składają się głównie z cząstek o wielkości od około 0,001 µm do 250 µm. Ponieważ biorą one udział w rozprzestrzenianiu się patogenów i łatwo przenikają do układu oddechowego ludzi i zwierząt, dlatego w ostatnich latach zanotowano wzrost zainteresowania tymi cząstkami. W badaniach procesu powstawania aerozoli i bioaerozoli zwraca się uwagę na mechanizm pękania pęcherzyków powietrza przemieszczających się w cieczy i wynoszenia do atmosfery bioaerozolu znajdującego się w błonie pęcherzyka i na granicy faz ciecz-powietrze. Cząstki aerozolu wynoszone do atmosfery ulegają bezpośredniej sedymentacji lub utrzymują się w powietrzu i są przenoszone przy udziale wiatru nawet na znaczne odległości. Depozycja cząstek bioaerozolu może być sucha lub mokra i wzrasta wraz z ich wielkością. Ważną rolę w procesie unoszenia i transportu niektórych bioaerozoli odgrywa kształt i obecność komór powietrznych. Podkreśla się, że potencjalnym źródłem szkodliwych bioaerozoli w powietrzu są głównie oczyszczalnie ścieków i zakłady przeróbki odpadów, w których powstają aerozole zawierające patogenne bakterie, grzyby i toksyny, a skład i wielkość danego bioaerozolu ma znaczący wpływ na jakość powietrza w ich sąsiedztwie. Ponieważ bioaerozole mogą być emitowane do otaczającego powietrza na różnych etapach oczyszczania ścieków, są one najczęściej badaną grupą czynników szkodliwych i uciążliwych występujących w sąsiedztwie tych obiektów, niestety brakuje w Polsce znowelizowanych przepisów dotyczących mikrobiologicznego zanieczyszczenia powietrza.

Nowadays, problems of atmospheric air contamination become increasingly important. Aerobiology, an interdisciplinary science has even developed to study microorganisms and biological materials related to the atmospheric air, including their release to the atmosphere, transport, distribution, deposition as well as effects they have on plants, animals and humans. The biological molecules most often analyzed in the air include bacteria, fungi, viruses, plant pollens, toxins and allergens as they constitute the largest bioaerosol fraction in the air. They play a special role in explaining etiology, pathogenesis and spread mechanisms of many epidemics where the air and specifically bioaerosol play an important role as carrying pathogens, toxins or allergens. With this specifically in mind, the paper discusses the process of formation, transmission and harmfulness of bioaerosols originating from such municipal facilities as wastewater treatment plants or solid waste processing facilities. Primary and secondary bioaerosols may be distinguished in this group, whereas based on the emission source, they may be of natural and anthropogenic origin. The bioaerosol molecules range from 0,001 μm to 250 μm. Due to their role in the spread of pathogens and ease with which they enter the respiratory system of humans or animals, a notably increased interest in these molecules could be observed during recent years. In their research on aerosol and bioaerosol formation process, authors focus on the bursting mechanism of the air bubbles passing through a liquid and release of bioaerosols located in the membrane, and on the liquid-air interface, into the atmosphere. The aerosol particles released into the atmosphere undergo direct sedimentation or remain in the air, where they are transported by wind even over considerable distances. Deposition of aerosol particles may be dry or wet and increases with the particle size. Presence of aeration chambers and their shape play an important role in the release of some bioaerosol particles into the air and their transport. It is emphasized that potential sources of harmful bioaerosols in the air include mainly municipal objects (wastewater treatment and solid waste processing plants), where aerosols carrying pathogenic bacteria, fungi and toxins are generated, while composition and concentration of a given bioaerosol has a significant impact on air quality in the vicinity of such objects. As bioaerosols may be emitted to the surrounding air at different stages of the wastewater treatment, they are the most commonly studied group of hazardous and bothersome agents occurring in the vicinity of treatment plants. Unfortunately, there is a lack of revised regulations in place regarding the microbial air contamination in Poland.

Słowa kluczowe

bioaerozol powstawanie aerozoli przenoszenie aerozoli zanieczyszczenie powietrza obiekty komunalne oczyszczanie ścieków zagospodarowanie odpadów

bioaerosol aerosol formation transmission of aerosols air pollution municipal facilities sewage treatment solid waste disposal

Wydawca

Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych, Oddział Dolnośląski

Czasopismo

Ochrona Środowiska

Rocznik

2018

Tom

Vol. 40, nr 4

Strony

21--30

Opis fizyczny

Bibliogr. 119 poz., rys.

Twórcy

autor

Michałkiewicz M.

michal.michalkiewicz@put.poznan.pl

Politechnika Poznańska, Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska, Zakład Zaopatrzenia w Wodę i Ochrony Środowiska, ul. Berdychowo 4, 61-138 Poznań

Bibliografia

1. P. DUQUENNE, G. MARCHAND, C. DUCHAINE: Measurement of endotoxins in bioaerosols at workplace: A critical review of literature and a standardization issue. The Annals of Occupational Hygiene 2012, Vol. 57, No. 2, pp. 137–172.
2. S. MATTHIAS-MASER, B. BOGS, R. JAENICKE: The size distribution of primary biological aerosol particles in cloud water on the mountain Kleiner Feldberg/Taunus (FRG). Atmospheric Research 2000, Vol. 54, pp. 1–13.
3. A. MICHALAK, K. PAWLAS: Endotoksyny jako źródło środowiskowego oraz zawodowego zagrożenia dla zdrowia człowieka. Medycyna Środowiskowa 2013, vol. 16, nr 2, ss. 7–13.
4. J. FRÖHLICH-NOWOISKY, C. J. KAMPF, B. WEBER, J. A. HUFFMAN, C. PÖHLKER, M. O. ANDREAE, N. LANGYONA, S. M. BURROWS, S. S. GUNTHE, W. ELBERT, H. SU, P. HOOR, E. THINES, T. HOFFMANN, V. R. DESPRÉS, U. PÖSCHL: Bioaerosols in the Earth system: Climate, health, and ecosystem interactions. Atmospheric Research 2016, Vol. 182, pp. 346–376.
5. U. PÖSCHL: Atmospheric aerosols: composition, transformation, climate and health effects. Angewandte Chemie International Edition 2005, Vol. 44, pp. 7520–7540.
6. A. ROODBARI, K. NADDAFI, A. JAVID: Measurements of bioaerosols in the air around the facilities of waste collection and disposal. Environment Protection Engineering 2013, Vol. 39, No. 4, pp. 105–112.
7. M. KOWALSKI, J. WOLANY, J.S. PASTUSZKA, G. PŁAZA, A. WLAZŁO, K. ULFIG, A. MALINA: Characteristics of airborne bacteria and fungi in some Polish wastewater treatment plants. International Journal of Environmental Science and Technology 2017, Vol. 14, pp. 2181–2192.
8. J. DOUWES, P. THORNE, N. PEARCE: Bioaerosol health effects and exposure assessment: Progress and prospects. Annals of Occupational Hygiene 2003, Vol. 47, No. 3, pp. 187–200.
9. T. LEE, S.A. GRINSHPUN, D. MARTUZEVICIUS, A. ADHIKARI, C.M. CRAWFORD, J. LUO, T. REPONEN: Relationship between indoor and outdoor bioaerosols collected with a button inhalable aerosol sampler in urban homes. Indoor Air 2006, Vol. 16, No. 1, pp. 37–47.
10. A. PRINGLE: Asthma and the diversity of fungal spores in air. PLoS Pathogens 2013, Vol. 9, No. 6, e1003371.
11. S. FUZZI, U. BALTENSPERGER, K. CARSLAW, S. DECESARI, H. DENIER van der GON, M. C. FACCHINI, D. FOWLER, I. KOREN, B. LANGFORD, U. LOHMANN, E. NEMITZ, S. PANDIS, I. RIIPINEN, Y. RUDICH, M. SCHAAP, J. G. SLOWIK, D. V. SPRACKLEN, E. VIGNATI, M. WILD, M. WILLIAMS, S. GILARDONI: Particulate matter, air quality and climate: lessons learned and future needs. Atmospheric Chemistry and Physics 2015, Vol. 15, pp. 8217–8299.
12. H. S. ALYASI, R. ISAIFAN: A review on pollution emissions and impact from waste treatment and disposal facilities. Journal of Environmental and Toxicological Studies 2018, Vol. 2, No. 1, pp. 1–9.
13. M. F. YASSIN, S. ALMOUQATEA: Assessment of airborne bacteria and fungi an indoor and outdoor environment. International Journal of Environmental Science and Technology 2010, Vol. 7, No. 3, pp. 535–544.
14. C. TOMASI, A. LUPI: Primary and secondary sources of atmospheric aerosol. In: C. TOMASI, S. FUZZI, A. KOKHANOVSKY [Eds.]: Atmospheric Aerosols: Life Cycles and Effects on Air Quality and Climate. Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA, Weinheim 2017, pp. 1–86.
15. R. JAENICKE: Abundance of cellular material and proteins in the atmosphere. Science 2005, Vol. 308, No. 5718, p. 73.
16. P. DOUGLAS, I. BAKOLIS, D. FECHT, C. PEARSON, M. L. SANCHEZ, R. KINNERSLEY, K. de HOOGH, A. L. HANSELL: Respiratory hospital admission risk near large composting facilities. International Journal of Hygiene and Environmental Health 2016, Vol. 219, pp. 372–379.
17. K. H. KIM, E. KABIR, S. A. JAHAN: Airborne bioaerosols and their impact on human health. Journal of Environmental Sciences 2018, Vol. 67, pp. 23–35.
18. S. FUZZI, M. O. ANDREA, B. J. HUEBERT, M. KULMALA, T. C. BOND, M. BOY, S. J. DOHERTY, A. GUENTHER, M. KANAKIDOU, K. KAWAMURA, V. M. KERMINEN, U. LOHMANN, L. M. RUSSELL, U. PÖSCHL: Critical assessment of the current state of scientific knowledge, terminology, and research needs concerning the role of organic aerosols in the atmosphere, climate, and global change. Atmospheric Chemistry and Physics 2006, Vol. 6, pp. 2017–2038.
19. J. LÖNDAHL: Physical and biological properties of bioaerosols. In: P. JONSSON, G. OLOFSSON, T. TJÄRNHAGE [Eds.]: Bioaerosol Detection Technologies. Springer-Verlag, New York 2014, pp. 33–48.
20. J. MANDAL, H. BRANDL: Bioaerosols in indoor environment – a review with special reference to residential and occupational locations. The Open Environmental & Biological Monitoring Journal 2011, Vol. 4, pp. 83–96.
21. W. KINDZIERSKI, M. A. BARI, X. WANG, T. WETMORE, R. MAAL-BARED, C. MICHAELS: Evidence of wastewater treatment plant worker biohazard exposure and health symptom responses. CSBE conference, Edmonton 2015, Paper No. 15-090.
22. T. MAKI, K. HARA, A. IWATA, K. C. LEE, K. KAWAI, K. KAI, F. KOBAYASHI, S. B. POINTING, S. ARCHER, H. HASEGAWA, Y. IWASAKA: Variations in airborne bacterial communities at high altitudes over the Noto Peninsula (Japan) in response to Asian dust events. Atmospheric Chemistry and Physics 2017, Vol. 17, pp. 11877–11897.
23. S. MENTESE, D. TASDIBI: Airborne bacteria levels in indoor urban environments: The influence of season and prevalence of sick building syndrome (SBS). Indoor and Built Environment 2016, Vol. 25, No. 3, pp. 563–580.
24. J. P. G. van LEUKEN, A.N. SWART, A.H. HAVELAAR, A. van PUL, W. van der HOEK, D. HEEDERIK: Atmospheric dispersion modelling of bioaerosols that are pathogenic to humans and livestock – a review to inform risk assessment studies. Microbial Risk Analysis 2016, Vol. 1, pp. 19–39.
25. M. MICHAŁKIEWICZ, A. PRUSS, Z. DYMACZEWSKI, J. JEŻ-WALKOWIAK, S. KWAŚNA: Microbiological air monitoring around municipal wastewater treatment plants. Polish Journal of Environmental Studies 2011, Vol. 20, No. 5, pp. 1243–1250.
26. S. NIAZI, M. S. HASSANVAND, A. H. MAHVI, R. NABIZADEH, M. ALIMOHAMMADI, S. NABAVI, S. FARIDI, A. DEHGHANI, M. HOSEINI, M. MORADI-JOO, A. MOKAMEL, H. KASHANI, N. YARALI, M. YUNESIAN: Assessment of bioaerosol contamination (bacteria and fungi) in the largest urban wastewater treatment plant in the Middle East. Environmental Science and Pollution Research 2015, Vol. 22, No. 20, pp. 16014–16021.
27. H. BAUER, E. SCHUELLER, G. WEINKE, A. BERGER, R. HITZENBERGER, I.L. MARR, H. PUXBAUM: Significant contributions of fungal spores to the organic carbon and to the aerosol mass balance of the urban atmospheric aerosol. Atmospheric Environment 2008, Vol. 42, pp. 5542–5549.
28. G. CAI: Fungal DNA, mould, dampness and allergens in schools and day care centers and respiratory health. Acta Universitatis Upsaliensis, Digital Comprehensive Summaries of Uppsala Dissertations from the Faculty of Medicine 942, Uppsala 2013, pp. 1–85.
29. W. ELBERT, P.E. TAYLOR, M.O. ANDREAE, U. PÖSCHL: Contribution of fungi to primary biogenic aerosols in the atmosphere: Active discharge of spores, carbohydrates, and inorganic ions by Asco- and Basidiomycota. Atmospheric Chemistry and Physics Discussions 2006, Vol. 6, pp. 11317–11355.
30. W. ELBERT, P. E. TAYLOR, M. O. ANDREAE, U. PÖSCHL: Contribution of fungi to primary biogenic aerosols in the atmosphere: Wet and dry discharged spores, carbohydrates, and inorganic ions. Atmospheric Chemistry and Physics 2007, Vol. 7, pp. 4569–4588.
31. M. W. F. FISCHER, J. L. STOLZE-RYBCZYNSKI, Y. CUI, N. P. MONEY: How far and how fast can mushroom spores fly? Physical limits on ballistospore size and discharge distance in the Basidiomycota. Fungal Biology 2010, Vol. 114, No. 8, pp. 669–675.
32. M. K. REDDY, P. SARITA, T. SRINIVAS: A study of fungi in air in selected areas of Visakhapatnam city, India. European Journal of Experimental Biology 2015, Vol. 5, pp. 10–14.
33. L. LIANG, G. ENGLING, K. HE, Z. DU, Y. CHENG, F. DUAN: Evaluation of fungal spore characteristics in Beijing, China, based on molecular tracer measurements. Environmental Research Letters 2013, Vol. 8, 014005, pp. 1–10.
34. N. MURADOV, M. TAHA, A. F. MIRANDA, D. WREDE, K. KADALI, A. GUJAR, T. STEVENSON, A. S. BALL, A. MOURADOV: Fungal-assisted algal flocculation: application in wastewater treatment and biofuel production. Biotechnology for Biofuels 2015, Vol. 8, pp. 1–24.
35. J. H. PARK, J. M. COX-GANSER: Mold exposure and respiratory health in damp indoor environments. Frontiers in Bioscience 2011, Vol. 3, No. 2, pp. 757–771.
36. E. QUINTERO, B. BOLAÑOS, S. CANTRELL: Molecular indentification of airborne fungal spores from Caguas and San Juan, Puerto Rico. 11th Latin American and Caribbean Conference for Engineering and Technology, Cancun 2013, pp. 1–9.
37. A. CHRISOSTOMOU, M. MOUSTAKA-GOUNI, S. SGARDELIS, T. LANARAS: Air-dispersed phytoplankton in a Mediterranean river-reservoir system (Aliakmon-Polyphytos, Gerrce). Journal of Plankton Research 2009, Vol. 31, No. 8, pp. 877–884.
38. A. U. LEWANDOWSKA, S. ŚLIWIŃSKA-WILCZEWSKA, D. WOŹNICZKA: Identification of cyanobacteria and microalgae in aerosols of various sizes in the air over the Southern Baltic Sea. Marine Pollution Bulletin 2017, Vol. 125, pp. 30–38.
39. W. FOISSNER: Dispersal and biogeography of protists: Recent advances. Japanese Journal of Protozoology 2007, Vol. 40, No. 1, pp. 1–16.
40. K. S. GOLOKHVAST: Airborne biogenic particles in the snow of the cities of the Russian far east as potential allergic compounds. Journal of Immunology Research 2014, Article ID 141378.
41. S. V. M. TESSON, C. A. SKJŘTH, T. ŠANTL-TEMKIV, J. LÖNDAHL: Airborne microalgae: Insights, opportunities, and challenges. Applied and Environmental Microbiology 2016, Vol. 82, No. 7, pp. 1978–1991.
42. B. SILVAE, A. GALES, J. HAMELIN, N. WERY, J. P. STEYER: Bioaerosol emission from open microalgal processes and their potential environmental impacts: What can be learned from natural and antropogenic aquatic environments? Current Opinion in Biotechnology 2015, Vol. 33, pp. 279–286.
43. T. O. WOMILOJU, J. D. MILLER, P. M. MAYER, J. R. BROOK: Methods to determine the biological composition of particulate matter collected from outdoor air. Atmospheric Environment 2003, Vol. 37, pp. 4335–4344.
44. A. KUPARINEN: Mechanistic models for wind dispersal. Trend in Plant Science 2006, Vol. 11, No. 6, pp. 296–301.
45. C. LIU, Y. YIN: Inherent optical properties of pollen particles: A case study for the morning glory pollen. Optics Express 2016, Vol. 24, No. 2, pp. A104–A113.
46. F. D. POPE: Pollen grains are efficient cloud condensation nuclei. Environmental Research Letters 2010, Vol. 5, pp. 1–6.
47. C. M. RATHNAYAKE, N. METWALI, T. JAYARATHNE, J. KETTLER, Y. HUANG, P. S. THORNE, P. T. O’SHAUGHNESSY, E. A. STONE: Influence of rain on the abundance of bioaerosols in fi ne and coarse particles. Atmospheric Chemistry and Physics 2017, Vol. 17, pp. 2459–2475.
48. J. FRÖHLICH-NOWOISKY, C. RUZENE NESPOLI, D. A. PICKERSGILL, P. E. GALAND, I. MÜLLER-GERMANN, T. NUNES, J. GOMES CARDOSO, S. M. ALMEIDA, C. PIO, M. O. ANDREAE, R. CONRAD, U. PÖSCHL, V. DESPRÉS: Diversity and seasonal dynamics of airborne archaea. Biogeosciences 2014, Vol. 11, pp. 6067–6079.
49. P. B. LECOURS, M. VEILLETTE, D. MARSOLAIS, Y. CORMIER, S. KIRYCHUK, C. DUCHAINE: Archaea in bioaerosols in dairy farms, poultry houses and wastewater treatment plants and their role in lung inflammation. Chemical and Biological Hazards Prevention, Studies and Research Projects, Report R-845, IRSST, Montréal 2014.
50. D. J. SMITH, H. J. TIMONEN, D. A. JAFFE, D. W. GRIFFIN, M. N. BIRMELE, K. D. PERRY, P. D. WARD, M. S. ROBERTS: Intercontinental dispersal of bacteria and archaea by transpacific winds. Applied and Environmental Microbiology 2013, Vol. 79, No. 4, pp. 1134–1139.
51. N. YAMAMOTO, C. TADA, Y. NAKAI: Archaeal community during cattle manure composting process in field-scale facility. Journal of Intelligent & Fuzzy Systems 2011, Vol. 8, pp. 55–59.
52. J. R. BROWN, J. W. TANG, L. PANKHURST, N. KLEIN, V. GANT, K. M. LAI, J. MCCAULEY, J. BREUER: Influenza virus survival in aerosols and estimates of viable virus loss resulting from aerosolization and air-sampling. Journal of Hospital Infection 2015, Vol. 91, No. 3, pp. 278–281.
53. M. LOS: Virus detection today. In: G. WEGRZYN [Ed.]: Modern Bacteriophage Biology and Biotechnology. Research Signpost, Kerala 2006, pp. 131–152.
54. D. VERREAULT, S. MOINEAU, C. DUCHAINE: Methods for sampling of airborne viruses. Microbiology and Molecular Biology Reviews 2008, Vol. 72, No. 3, pp. 413–444.
55. Y. ZHAO, A. J. A. AARNINK, W. WANG, T. FABRI, P. W. G. GROOT KOERKAMP, M. C. M. de JONG: Airborne virus sampling – efficiencies of samplers and their detection limits for infectious bursal disease virus (IBDV). Annals of Agricultural and Environmental Medicine 2014, Vol. 21, No. 3, pp. 464–471.
56. J. H. BYEON, C. W. PARK, K. Y. YOON, J. H. PARK, J. HWANG: Size distributions of total airborne particles and bioaerosols in a municipal composting facility. Bioresource Technology 2008, Vol. 99, pp. 5150–5154.
57. A. GRABIŃSKA-ŁONIEWSKA, M. ŁEBKOWSKA, B. SŁOMCZYŃSKA, T. SŁOMCZYŃSKI, A. RUTKOWSKA-NAROŻNIAK, E. ZBOROWSKA: Biologia środowiska. Wydawnictwo Seidel-Przywecki Sp. z o.o., Warszawa 2011.
58. E. KORZENIEWSKA, Z. FILIPKOWSKA, A. GOTKOWSKA-PŁACHTA: Miejska oczyszczalnia ścieków z komorami osadu czynnego, napowietrzanymi aeratorami typu Celpox jako emitor bakterii z rodziny Enterobacteriaceae do powietrza. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 2007, vol. 32, ss. 184–189.
59. K. KRUCZALAK, K. OLAŃCZUK-NEYMAN: Microorganisms in the air over wastewater treatment plants. Polish Journal of Environmental Studies 2004, Vol. 13, pp. 537–542.
60. A. KULIG, K. OSSOWSKA-CYPRYK: Mikrobiologiczne zanieczyszczenie powietrza w otoczeniu oczyszczalni ścieków. Przegląd literaturowy (w ujęciu historycznym). Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej 2013, z. 66, ss. 56–95.
61. M. MICHAŁKIEWICZ, I. KRUSZELNICKA, M. WIDOMSKA: The variability of the concentration of bioaerosols above the chambers of biological wastewater treatment. Ecological Chemistry and Engineering S 2018, Vol. 25, pp. 267–278.
62. D. J. O’CONNOR, S. M. DALY, J. R. SODEAU: On-line monitoring of airborne bioaerosols released from a composting/ green waste site. Waste Management 2015, Vol. 42, pp. 23–30.
63. A. OPPLIGER: Advancing the science of bioaerosol exposure assessment. Annals of Occupational Hygiene 2014, Vol. 58, No. 6, pp. 661–663.
64. M. ORSINI, P. LAURENTI, F. BONINTI, D. ARZANI, A. LANNI, V. ROMANO-SPICA: A molecular typing approach for evaluating bioaerosol exposure in wastewater treatment plant workers. Water Research 2002, Vol. 36, No. 5, pp. 1375–1378.
65. N. PATENTALAKIS, A. PANTIDOU, N. KALOGERAKIS: Determination of enterobacteria in air and wastewater samples from a wastewater treatment plant by epi-fluorescence microscopy. Water, Air, & Soil Pollution: Focus 2008, Vol. 8, No. 1, pp. 107–115.
66. B. ALEKSIC, M. DRAGHI, S. RITOUX, S. BAILLY, M. LACROIX, I.P. OSWALD, J.D. BAILLY, E. ROBINE: Aerosolization of mycotoxins after growth of toxinogenic fungi on wallpaper. Applied and Environmental Microbiology 2017, Vol. 83, No. 16, pp. 1–12.
67. I. ZMYSŁOWSKA, M. HARNISZ, I. GOŁAŚ, A. KOMOROWSKA: Zanieczyszczenie mikrobiologiczne powietrza na terenie miejskiej oczyszczalni ścieków w Olsztynie. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 2007, vol. 32, ss. 173–177.
68. M. KOLENDA, S. MROCZKOWSKI: Fusarium mycotoxins and methods of assessing the mycotoxicity: A review. Journal of Central European Agriculture 2013, Vol. 14, pp. 169–180.
69. A. BUCZYŃSKA, I. SZADKOWSKA-STAŃCZYK: Problemy higieny pracy i zagrożenia zdrowotne towarzyszące intensywnej produkcji trzody chlewnej. Medycyna Pracy 2010, vol. 61, nr 3, ss. 323–331.
70. E. YERGEAU, L. MASSON, M. ELIAS, S. XIANG, E. MADEY, H. HUANG, B. BROOKS, L.A. BEAUDETTE: Comparison of methods to identify pathogens and associated virulence functional genes in biosolids from two different wastewater treatment facilities in Canada. PLoS ONE 2016, Vol. 11, No. 4, pp. 1–20.
71. B. BREZA-BORUTA, Z. PALUSZAK: Influence of water treatment plant on microbiological composition of air bioaerosol. Polish Journal of Environmental Studies 2007, Vol. 16, No. 5, pp. 663–670.
72. A. GOTKOWSKA-PŁACHTA, Z. FILIPKOWSKA, E. KORZENIEWSKA, W. JANCZUKOWICZ: Zanieczyszczenia mikrobiologiczne powietrza atmosferycznego na terenie i w otoczeniu oczyszczalni ścieków systemem stawów napowietrzanych i stabilizacyjnych. Woda Środowisko-Obszary Wiejskie 2008, vol. 8, nr 1, 22, ss. 83–98.
73. B. KRZYSZTOFIK: Mikrobiologia powietrza. Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1992.
74. A. KULIG: Aktualne zagadnienia w ocenach oddziaływania na otoczenie obiektów gospodarki ściekowej. Cz. II. Oceny wpływu bioaerozoli na jakość powietrza. Forum Eksploatatora 2005, vol. 3, nr 20, ss. 10–13.
75. S. MAHARIA, A. SRIVASTAVA: Influence of seasonal variation on concentration of fungal bioaerosol at a sewage treatment plant (STP) in Delhi. Aerobiologia 2015, Vol. 31, No. 2, pp. 249–260.
76. M. MICHAŁKIEWICZ, A. PRUSS, Z. DYMACZEWSKI, J. MICHALAK: Wpływ hermetyzacji wybranych etapów oczyszczania ścieków na mikrobiologiczne zanieczyszczenie powietrza. Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska PAN 2009, vol. 58, nr 2, ss. 135–143.
77. D. C. BLANCHARD, L. SYZDEK: Mechanism for the water-to-air transfer and concentration of bacteria. Science 1970, Vol. 170, pp. 626–628.
78. S. M. BURROWS, W. ELBERT, M. G. LAWRENCE, U. POSCHL: Bacteria in the global atmosphere – Part 1: Review and synthesis of literature data for different ecosystems. Atmospheric Chemistry and Physics 2009, Vol. 9, No. 23, pp. 9263–9280.
79. S. GENITSARIS, M. MOUSTAKA-GOUNI, K.A. KORMAS: Airborne microeukaryote colonists in experimental water containers: Diversity, succession, life histories and established food webs. Aquatic Microbial Ecology 2011, Vol. 62, No. 2, pp. 139–152.
80. K. J. MORRIS: Modern microscopic methods of bioaerosol analysis. In: C.S. COX, C.M. WATHES [Eds.]: Bioaerosols Handbook, CRC Press 1995, pp. 285–316.
81. A. WLAZŁO, J. S. PASTUSZKA, B. ŁUDZEŃ-IZBIŃSKA: Ocena narażenia na aerozol bakteryjny pracowników niedużej oczyszczalni ścieków. Medycyna Pracy 2002, vol. 53, nr 2, ss. 109–114.
82. B. TELTSCH, S. KEDMI, L. BONNET, Y. BORENZSTAJNROTEM, E. KATZENELSON: Isolation and identification of pathogenic microorganisms at wastewater-irrigated fields: Ratios in air and wastewater. Applied and Environmental Microbiology 1980, Vol. 39, pp. 1183–1190.
83. N. SEETHA, R. BHARGAVA, B.R. GURJAR: Gaseous and bioaerosol emissions from municipal wastewater treatment plants. Journal of Environmental Science and Engineering 2013, Vol. 55, No. 4, pp. 517–536.
84. K. BUDZIŃSKA, A. TRACZYKOWSKI, A. JUREK, B. SZEJNIUK, M. MICHALSKA, K. BERLEĆ: Wpływ procesów oczyszczania ścieków w technologii SBR na stan sanitarny powietrza atmosferycznego. Rocznik Ochrona Środowiska 2013, vol. 15, nr 1, ss. 904–923.
85. H. HEINONEN-TANSKI, T. REPONEN, J. KOIVUNEN: Airborne enteric coliphages and bacteria in sewage treatment plants. Water Research 2009, Vol. 43, pp. 2558–2566.
86. T. H. LIN, C. F. CHIANG, S. T. LIN, C. T. TSAI: Effects of small-size suspended solids on the emission of Escherichia coli from the aeration process of wastewater treatment. Aerosol and Air Quality Research 2016, Vol. 16, pp. 2208–2215.
87. B. BREZA-BORUTA: Ocena mikrobiologicznego zanieczyszczenia powietrza na terenie oczyszczalni ścieków. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 2010, vol. 10, nr 3(31), ss. 49–57.
88. M. SZYŁAK-SZYDŁOWSKI, A. KULIG, E. MIAŚKIEWICZ-PĘSKA: Seasonal changes in the concentrations of airborne bacteria emitted from wastewater treatment plant. International Biodeterioration & Biodegradation 2016, Vol. 115, pp. 11–16.
89. D. FORESTIER, É. LECORNET, L. MOSQUERON, L. LAMBOLEZ: Exposure to bioaerosols for wastewater treatment plant workers: Prioritization of the areas and tasks involving the greatest exposure, and prevention. Environnement, Risques & Santé 2012, Vol. 11, No. 2, 137–148.
90. S. KARRA, E. KATSIVELA: Microorganisms in bioaerosol emissions from wastewater treatment plants during summer at a Mediterranean site. Water Research 2007, Vol. 41, No. 6, pp. 1355–1365.
91. M. VÍTĚZOVÁ, T. VÍTĚZ, H. MLEJNKOVÁ, T. LOŠÁK: Microbial contamination of the air at the wastewater treatment plant. Acta Universitatis Agriculturae et Silviculturae Mendelianae Brunensis 2012, Vol. LX, No. 3, pp. 233–240.
92. M. MAŁECKA-ADAMOWICZ, Ł. KUBERA, W. DONDERSKI, K. KOLET: Microbial air contamination on the premises of the sewage treatment plant in Bydgoszcz (Poland) and antibiotic resistance of Staphylococcus spp. Archives of Environmental Protection 2017, Vol. 43, No. 4, pp. 58–65.
93. Y. LI, L. YANG, Q. MENG, X. QIU, Y. FENG: Emission characteristics of microbial aerosols in a municipal sewage treatment plant in Xi’an, China. Aerosol and Air Quality Research 2013, Vol. 13, pp. 343–349.
94. X. WANG, X. WEN, Y. DENG, Y. XIA, Y. YANG, J. ZHOU: Distance-decay relationship for biological wastewater treatment plants. Applied and Environmental Microbiology 2016, Vol. 82, No. 16, pp. 4860–4866.
95. A. JAREMKÓW, A. KAWALEC, K. PAWLAS: Harmful factors in wastewater treatment plant – knowledge and awareness of workers about hazards. Problemy Higieny i Epidemiologii 2018, Vol. 99, No. 2, pp. 189–195.
96. M. KERMANI, A. DEHGHANI, M. FARZADKIA, F. B. BAHRAMI-ASL, D. ZEINAL ZADEH: Assessment of bioaerosol contamination in an urban wastewater treatment plant in Tehran, Iran. Journal of Air Pollution and Health 2016, Vol. 1, No. 3, pp. 161–170.
97. B. KOLWZAN, P. JADCZYK, G. PASTERNAK, J. GŁUSZCZAK, M. PAWLIK, M. KRAWCZYŃSKA, J. KLEIN, J. RYBAK: Ocena stanu sanitarnego powietrza w otoczeniu wybranej oczyszczalni ścieków (Assessing air quality in the proximity of a municipal sewage treatment plant: A case study). Ochrona Środowiska 2012, vol. 34, nr 2, ss. 9–14.
98. A. VANTARAKIS, S. PAPARRODOPOULOS, P. KOKKINOS, G. VANTARAKIS, K. FRAGOU, I. DETORAKIS: Impact on the quality of life when living close to a municipal wastewater treatment plant. Journal of Environmental and Public Health 2016, ID 8467023, pp. 1–8.
99. M. KAŹMIERCZUK, A. BOJANOWICZ-BABLOK: Bioaerosol concentration in the air surrounding municipal solid waste landfill. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 2014, Vol. 25, No. 2(60), pp. 17–25.
100. R. S. DUNGAN: Estimation of infectious risks in residential populations exposed to airborne pathogens during center pivot irrigation of dairy wastewaters. Environmental Science & Technology 2014, Vol. 48, pp. 5033–5042.
101. J. V. TEIXEIRA, S. MIRANDA, R. A. R. MONTEIRO, F. V. S. LOPES, J. MADUREIRA, G. V. SILVA, N. PESTANA, E. PINTO, V.J.P. VILAR, R.A.R. BOAVENTURA: Assessment of indoor airborne contamination in a wastewater treatment plant. Environmental Monitoring and Assessment 2013, Vol. 185, No. 1, pp. 59–72.
102. A. A. A. HAMEED, T. HABEEBUALLAH, B. MASHAT, S. ELGENDY, T. H. ELMORSY, S. ELSEROUGY: Airborne fungal pollution at waste application facilities. Aerobiologia 2015, Vol. 31, No. 3, pp. 283–293.
103. D. J. L. FORGIE, L. W. SASSER, M. K. NEGER: Compost Facility Requirements Guideline: How to Comply with Part 5 of the Organic Matter Recycling Regulation. Ministry of Water Land and Air Protection, British Columbia, Canada 2004.
104. PN-Z-04111/01, 02, 03:1989: Ochrona czystości powietrza – Badania mikrobiologiczne (normy wycofane).
105. PN-EN 13098:2007: Powietrze na stanowiskach pracy – Wytyczne dotyczące pomiaru mikroorganizmów i endotoksyn zawieszonych w powietrzu.
106. PN-EN 14042:2010: Powietrze na stanowiskach pracy – Przewodnik wdrażania i stosowania procedur do oceny narażenia na czynniki chemiczne i biologiczne.
107. PN-EN ISO 14698-2:2005: Pomieszczenia czyste i związane z nimi środowiska kontrolowane – Kontrola biozanieczyszczeń – Część 2: Ocena i interpretacja danych o biozanieczyszczeniach.
108. M. J. CHMIEL, K. FRĄCZEK, J. GRZYB: Problemy monitoringu zanieczyszczeń mikrobiologicznych powietrza. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 2015, vol. 15, nr 1 (49), ss. 17–27.
109. U. GĄSKA-JĘDRUCH, M. R. DUDZIŃSKA: Zanieczyszczenia mikrobiologiczne w powietrzu wewnętrznym. Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska PAN 2009, vol. 59, ss. 31–40.
110. R. L. GÓRNY: Biologiczne czynniki szkodliwe: normy, zalecenia i propozycje wartości dopuszczalnych. Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2004, vol. 3, nr 41, ss. 17–39.
111. R. L. GÓRNY: Aerozole biologiczne – rola normatywów higienicznych w ochronie środowiska i zdrowia. Mat. konf. „Rozkład i korozja mikrobiologiczna materiałów technicznych”, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź 2009, ss. 91–102.
112. Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Dziennik Ustaw 2001, nr 62, poz. 627.
113. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 13 kwietnia 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo ochrony środowiska. Dziennik Ustaw 2018, poz. 799.
114. Rozporządzenie Rady Ministrów z 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Dziennik Ustaw 2010, nr 213, poz. 1397.
115. Dyrektywa 2000/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 września 2000 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie czynników biologicznych w miejscu pracy. Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich 2000, L 262/21, ss. 48–74.
116. J. DUTKIEWICZ, R. ŚPIEWAK, L. JABŁOŃSKI: Klasyfikacja szkodliwych czynników biologicznych występujących w środowisku pracy oraz narażonych na nie grup zawodowych. Instytut Medycyny Wsi, Lublin 1999.
117. Ustawa z 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw. Dziennik Ustaw 1996, nr 24, poz. 110.
118. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki. Dziennik Ustaw 2005, nr 81, poz. 716.
119. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dziennik Ustaw 2011, nr 33, poz. 166.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-00581287-c6f5-41df-9c30-9e592143ef8b