Częstość występowania nadciśnienia tętniczego jest bardzo wysoka i stale wykazuje tendencję wzrostową. Szacuje się, że ponad 1/4 populacji na świecie dotknięta jest tym schorzeniem. W badaniu INTERSALT obejmującym ponad 10 tys. osób wykazano istnienie dodatniej korelacji pomiędzy wielkośtią spożycia soli a wysokością ciśnienia krwi. Mechanizmy, przez które sód wpływa na ciśnienie krwi nie do końca są wyjaśnione. Istotne znaczenie ma sodowrażliwość, w której zaburzone są procesy regulujące wydalanie sodu przez nerki. Potwierdzeniem znaczenia wysokiego spożycia sodu dla rozwoju nadciśnienia są wyniki badań, które wskazują, iż obniżenie zawartości soli w diecie daje wymierny efekt w postaci redukcji ciśnienia tętniczego krwi, co idzie w parze ze znamiennym zmniejszeniem umieralności z powodu chorób układu krążenia.
EN
The prevalence of hypertension is very high and steadily is increasing. It is estimated that more than 1/4 of the world population is affected by the disease. The INTERSALT study involving over 10000 individuals has shown a positive correlation between the salt intake and blood pressure. The mechanisms by which sodium affects blood pressure are not fully explained. It is known that sodium sensitivity, in which the processes regulating the sodium excretion by the kidneys are disturbed, plays the important role in hypertension developing on high-salt diet. The study results, which have shown that decreasing of salt content in the diet results in a measurable blood pressure reduction confirm the importance of a high sodium intake for the hypertension development.
Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia zawartość soli w diecie nie powinna przekraczać 5 g/dobę. Wysoka zawartość tego składnika w diecie jest jednym z ważnych czynników rozwoju chorób sercowo-naczyniowych i niektórych nowotworów. Zgodnie z danymi WHO ponad 60% wszystkich udarów mózgu i blisko połowa chorób serca związana jest z nadciśnieniem, które pozostaje w związku z nadmierna podażą soli. Mimo tych alarmujących danych spożycie chlorku sodu w większości populacji jest wysokie, przekraczając nawet 2-3 krotnie zalecenia. Sól w diecie w krajach wysokorozwiniętych pochodzi w przeważającej ilości z żywności i posiłków produkowanych przemysłowo. Odwrotna zależność występuje w krajach, w których nadal znaczna część żywności przygotowywana jest w gospodarstwach domowych, dotyczy to także Polski. Jednak obserwowane zmiany w sposobie żywienia populacji polskiej skłaniają do wniosku, że proporcja ta wkrótce ulegnie zmianie. Szkodliwe skutki zdrowotne wynikające z nadmiaru sodu w diecie są na tyle poważne, że na forum organizacji międzynarodowych oraz w poszczególnych krajach podejmowane są działania na rzecz zmniejszenia spożycia soli. Działania te skupiają się głównie na informowaniu społeczeństwa o skutkach nadmiaru soli w diecie oraz na podejmowaniu współpracy z producentami, zachęcając ich do stosowania mniejszej ilości soli w produkcji żywności i potraw. Działania na rzecz redukcji spożycia soli muszą być rozłożone w czasie, tak aby konsumenci przyzwyczaili się do mniej słonego smaku. W Polsce od 2009 r. realizowany jest Program redukcji spożycia w ramach Narodowego Programu Zapobiegania Nadwadze i Otyłości oraz Przewlekłym Chorobom Niezakaźnym poprzez Poprawę Żywienia i Aktywności Fizycznej.
EN
As recommended by the World Health Organization salt content in the diet should not exceed 5 g/day. The high content of this component in the diet is one of the most important factors in the development of cardiovascular diseases and certain cancers. According to WHO data, more than 60% of all strokes and almost half of heart diseases is associated with hypertension, which is related to the excessive salt consumption. Although these alarming data intake of sodium chloride in the majority of the populations is high, exceeding even 2-3 times a recommendation. The salt in the diet in developed countries originates in the vast quantities of industrially produced food and meals. Inverse relationship exists in countries where food is still in a significant part prepared in the household, this also applies to Poland. However, the observed changes in the diet of the Polish population lead to the conclusion that this proportion will change shortly. Adverse health effects resulting from the excess sodium consumption is so serious that the international organizations and individual countries are taken action to reduce salt intake. These activities are primarily focused on informing the public about the effects of excess salt in the diet and to make cooperation with manufacturers, encouraging them to use less salt in food and dishes. Actions to reduce salt intake must be staggered so that consumers have become accustomed to less salty taste. In Poland since 2009, is realized Salt reduction programme under the National Programme for the Prevention of Overweight and Obesity and Chronic Non-communicable Diseases through Improved Nutrition and Physical Activity.
Sól jest potrzebna do prawidłowego funkcjonowania ustroju, jednak spożywana w nadmiarze szkodzi zdrowiu prowadząc do wielu przewlekłych chorób niezakaźnych, m.in. nadciśnienia tętniczego, niektórych nowotworów, osteoporozy, kamicy nerkowej. Problem nadmiernego spożycia soli w wielu krajach, w tym w Polsce, dotyczy zarówno żywienia indywidualnego (domowego), jak i zbiorowego. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, by ilość soli w całodziennej racji pokarmowej nie przekraczała 5 g. W Polsce spożycie soli często przekracza ten zalecany poziom dwu-, a nawet trzykrotnie. Wynika to najczęściej z nadmiernego dodawania soli do potraw w czasie ich przygotowywania oraz z do- salania gotowych już posiłków. Konieczne jest zatem ograniczenie ilości soli stosowanej do przygotowywania posiłków, szczególnie w zakładach żywienia zbiorowego, które kierując się przede wszystkim walorami smakowymi potraw i upodobaniami konsumentów, często nie przywiązują wagi do aspektów zdrowotnych przygotowywanych dań. W niniejszym artykule zaproponowano i omówiono różne sposoby ograniczania ilości soli używanej do przygotowywania posiłków w zakładach żywienia zbiorowego.
EN
Salt is needed to proper function of our organism, but its overintake with diet is harmful for our health and causes a lot of non-infectious chronic diseases like arterial hypertension, some cancers, osteoporosis or nephrolithiasis. According to World Health Organization (WHO) recommendations salt intake limit is 5 g per day. This limit is exceeded twice or even three times in Poland. The most important reason of this situation is adding too much salt during food preparation or salting food, which is ready to eat (salting food on the plate). It is unnecessary to reduce amount of salt added during food preparation, specially in mass catering where taste of dishes and likes or dislikes of consumers are more important than their health. In this article authors propose how to limit salt amount in the kitchen both in household and in mass catering.
Badano wpływ temperatury w zakresie 20-60°C na właściwości cieplne i reologiczne mieszaniny żółtka jaja kurzego z solą kuchenną. Gęstość, ciepło -właściwe i -wskaźnik płynięcia były niezależne od temperatury, natomiast przewodność cieplna -właściwa i -współczynnik konsystencji obniżały się istotnie -wraz ze -wzrostem temperatury. Dopasowano równania do danych doświadczal- nychprzewodności cieplnej -właściwej i -współczynnika konsystencji w badanym zakresie temperatury.
EN
The effect of temperature at range 20-60oC on the thermophysical and rheological properties of yolk egg with salt was investigated. Density, specific heat capacity and flow index were independent from temperature, while the thermal conductivity and consistency index essentially decreased with increase in temperature. Equations were fitted to the experimental data for the thermal conductivity and consistency index at investigate range of temperature.
Jedną z przyczyn nadciśnienia tętniczego jest nadmierne spożycie sodu, którego głównym źródłem w diecie jest sól kuchenna (chlorek sodu). Jest ona stosowana w przetwórstwie żywności ze względów technologicznych i smakowych, a także w gospodarstwie domowym. Z powodu nadużywania soli i związanego z tym ryzyka wystąpienia chorób cywilizacyjnych, międzynarodowe organizacje i krajowe instytucje zajmujące się ochroną oraz promocją zdrowia publicznego zalecają ograniczenie spożycia chlorku sodu do 5 g dziennie. Najwięcej soli konsumuje się na Węgrzech, w Polsce jej spożycie przekracza normy prawie trzykrotnie, natomiast najmniej - we Francji, Holandii oraz Finlandii. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ocenia, że obniżenie dziennego pobrania sodu o 50 mmol (2,9 g chlorku sodu) może zmniejszyć liczbę zgonów z powodu udaru mózgu o 22%, a z powodu niedokrwiennej choroby serca - o 16%.
EN
The main cause of hypertension is the excessive intake of sodium, occurring in processed food products (sodium chloride). It is used in home for salting and in processed foods for technological reasons and taste. Because of the overuse of salt and the associated risk of civilization diseases, international organizations and national institutions recommend limiting salt intake to 5 g per day for protecting and promotion of public health. In Hungary, the intake of salt is the highest in Europe, whereas in Poland, the consumption exceeds the standards almost three times. On the contrary, the lowest intake is recorded in France, the Netherlands and Finland. The World Health Organization (WHO) estimates that a reduction in daily intake of sodium by 50 mmol (2.9 g salt) will result in a 22% decrease in deaths from stroke and 16% of ischemic heart disease.
Na podstawie aktualnej bazy danych o wartości odżywczej żywności oraz dostępnych receptur produktów spożywczych przeanalizowano skład surowcowy wybranych produktów przetworzonych przemysłowo pod względem zawartości sodu, jak również określono procentowy udział sodu pochodzącego z soli i substancji dodatkowych, dodawanych w trakcie procesów technologicznych. Naturalna zawartość sodu w produktach pochodzenia roślinnego i zwierzęcego jest bardzo mała. Dodatek soli w trakcie przetwarzania żywności powoduje zwiększenie zawartości sodu w produktach o kilkadziesiąt, a nawet kilkaset razy w stosunku do użytego surowca. Niemal cały sód w pieczywie i produktach mięsnych pochodzi z dodanej soli. Udział zawierających sód substancji dodatkowych w dostarczaniu sodu w przetworach mięsnych jest nieznaczny. Uzyskane wyniki wskazują, że istnieje potencjalna możliwość zmniejszenia zawartości soli w wielu produktach spożywczych przetworzonych przemysłowo.
EN
Based on the data from food composition database and analysis of available recipes the salt content and percentage of sodium from salt added in processed food products was estimated. Natural sodium content in products of plant or animal origin is very low. Addition of salt during technological processes increases significantly sodium content (several and even several hundred times) in comparison to row material. Almost all sodium in bakery goods and meat products come from salt added. Sodium containing food additives had only small share in sodium contribution in meat products. Results indicate the potential possibility for lowering of salt content in many processed food products.
The studies on the intakes of cooking salt and cholesterol were carried out in winter 1996/1997 among children aged 13-15 years from selected primary schools. The mean daily intake of salt was found to meet the FAO/WHO recommendation for girls and to be too high for boys, particularly rural ones. The mean intake of cholesterol met the recommendations for urban girls and exceeded the recommended intakes for other examined groups, being the highest for rural boys.
PL
Badania przeprowadzono zimą na przełomie 1996/1997 r. Ogółem przebadano 104 uczniów w wieku 13-15 lat, po 52 z każdego z wybranych środowisk. Do oceny sposobu żywienia uczniów wykorzystano metodę wywiadu kwestionariuszowego połączonego z wywiadem o spożyciu żywności w ciągu ostatnich 24 godzin poprzedzających badania. Uzyskane wyniki wykazały, iż sposób żywienia badanych uczniów wykazywał wiele nieprawidłowości, przejawiających się niewłaściwym rozkładem posiłków w ciągu dnia, nieprawidłową ich liczbą, zbyt dużą monotonią oraz niedostateczną wartością energetyczną badanych racji pokarmowych (tab. 1, rye. 1). Średnie spożycie soli kuchennej z dzienną racją pokarmową było zgodne z zaleceniami w przypadku dziewcząt i zbyt wysokie w przypadku chłopców, szczególnie ze środowiska wiejskiego (tab. 3, rys. 1). Średnie spożycie cholesterolu było zgodne z zaleceniami jedynie w przypadku dziewcząt ze środowiska miejskiego, natomiast przewyższające zalecenia w pozostałych badanych grupach, przy czym najwyższe w grupie chłopców ze środowiska wiejskiego (tab. 3, rys. 1). Głównymi źródłami soli kuchennej w dziennej racji pokarmowej były pieczywo, wędliny, zupy, sery, potrawy z ziemniaków oraz surówki i sałatki (tab. 4). W przypadku cholesterolu głównymi jego źródłami były potrawy mięsne, wędliny, tłuszcze i majonez, potrawy z jaj oraz ciasta i desery (tab. 5). Stąd też istnieje konieczność szerzenia zasad racjonalnego żywienia, szczególnie wśród dzieci ze środowiska wiejskiego.