W artykule wykorzystano wyniki projektu badawczego, przyznanego przez NCN, pt. „Opracowanie bezodpadowej technologii przetwarzania owoców rokitnika (Hippophaë rhamnoides L.) oraz ocena właściwości bioaktywnych otrzymanych produktów”, a także pracy doktorskiej autorki artykułu. Przedstawiono charakterystykę owoców rokitnika (Hippophaë rhamnoides L.) oraz możliwości i kierunki ich wykorzystania w przetwórstwie. Bogactwo składników odżywczych i bioaktywnych sprawia, że są to owoce cieszące się coraz większym zainteresowaniem przemysłu spożywczego oraz farmaceutycznego. O zaletach sensorycznych, żywieniowych i przetwórczych owoców rokitnika w dużej mierze decydują podstawowe składniki: cukry, kwasy organiczne, witaminy, związki aromatyczne, ale przede wszystkim bogactwo substancji bioaktywnych. Dodatkową zaletą owoców rokitnika jest to, że można je wykorzystać do tworzenia produktów owocowych nowej generacji, innowacyjnych z udziałem lipidów tzw. samoemulgujących, typu oleosomy.
EN
The article discusses the results of a study conducted as part of a research project funded by the National Science Center, entitled „Development of waste-free technology for processing common sea-buckthorn (Hippophaë rhamoides L.) berries; it contains also an evaluation of the bioactive properties of processed products”, and the author's doctoral dissertation. The article describes the fruits of common sea-buckthorn (Hippophaë rhamnoides L.) and discusses their potential uses in the food processing industry. Sea-buckthorn fruit, which are a rich source of nutrients and bioactive components, enjoy growing popularity in food processing and the pharmaceutical industry. The sensory attributes, nutritional value and technological properties of sea-buckthorn fruit are determined by their content of sugars, organic acids, vitamins, and aromatic compounds and, above all, the abundance of bioactive substances. Another advantage of sea-buckthorn berries is that they can be processed into innovative, next-generation fruit products containing self-emulsifying lipids such as oleosomes.
Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides) występujący głównie w Europie, Azji Środkowej, Chinach, Mongolii, na Syberii oraz wybrzeżu Morza Bałtyckiego to roślina cenna dla zdrowia. Jej liście i owoce, a także pozyskiwane z nich oleje i ekstrakty są źródłem wielu bioaktywnych związków chemicznych: białek, aminokwasów, składników mineralnych (Ca, Fe, P, K), witamin (A, C, E), cukrów (glukoza, fruktoza), kwasów organicznych (jabłkowy, winowy, szczawiowy, chinowy), nienasyconych kwasów tłuszczowych (oleinowy, linolowy, linolenowy), fitosteroli (ergosterol). Rokitnik zwyczajny znalazł szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach życia: medycynie, przemyśle spożywczym i kosmetycznym.
EN
Sea buckthorn (Hippophae rhamnoides) is an example of a valuable for health plant that occurs mostly in Europe, Central Asia, China, Mongolia, Siberia and the Baltic Sea coast. Leaves, fruits and oils from the plant are the source of many bioactive compounds such as: proteins, amino acids, minerals (Ca, Fe, P, K), vitamins (A, E, C), sugars (glucose, fructose), organic acids (malic acid, tartaric acid, oxalic acid, quinic acid), unsaturated fatty acids (oleic, linoleic, linolenic acids), phytosterols (ergosterol). These sea buckthorn derived compounds are thus widely used in many areas of life: medicine, food, cosmetics.
W artykule skoncentrowano się na omówieniu funkcji, jaką pełnią ciała oleiste, tzw. oleosomy, w komórkach roślinnych, przedstawiono również informacje o ich budowie, strukturze oraz składzie. Wskazano na możliwość technologicznego wyodrębniania oleosomów z komórek roślinnych i ich wykorzystania w produkcji żywności funkcjonalnej. Omówiono właściwości fizyczne i chemiczne, które mogą mieć wpływ na wytwarzanie żywności z udziałem oleosomów lub ich wodnych ekstraktów. Artykuł ma charakter publikacji przeglądowej, której celem jest wskazanie polskim producentom żywności jednego z wielu kierunków otrzymywania żywności funkcjonalnej. Inspiracją do napisania niniejszej publikacji były wieloletnie badania własne nad właściwościami oleosomów owoców rokitnika oraz prace innych autorów, które dotychczas ukazały się w czasopismach anglojęzycznych.
EN
This paper focuses on a description of the role played by oil bodies (so-called "oleosomes") in plant cells and contains general information about their structure and composition. It also indicates the possibility of technological separation of oleosomes from plant cells and their application in functional food production.The study describes the physical and chemical properties that can affect production of food with the use of oleosomes or their aqueous extracts. The paper is intended as a review article, the aim of which is to demonstrate to Polish food producers one of various directions for obtaining functional food.This study was inspired by many years of own research on the properties of oleosomes in sea buckthorn fruit, as well as by the studies of other authors published in English-language journals.
The aim of the study was to determine the effect of selected operating parameters of the two types of orchard sprayers on vertical distribution (expressed as spray percentage share in 50-cm segments) and quantitative changes in the vertical distribution of spray measured on the vertical separator of drops. The study included measurements of the vertical distribution of spray for two different ways of nozzles setting, two types of nozzles and two fan rotation speeds. The vertical distribution of spray depended significantly on spray emission system, the configuration and the type of nozzles and in the slightest degree on the fan rotation speed. The smallest share of liquid fell on the edge segments (≤ 5.22%) and the largest on the middle ones – 29.33%. The change in the configuration of nozzles significantly affected the change in the spray vertical distribution (by the spray displacement between the 50-cm segments). The greatest changes in the vertical distribution of spray – as affected by nozzle configuration change – was observed for the sprayer with the horizontal spray emission with maximum change in one segment of 14.0% (an average of 7 segments: 5.38%).
PL
Rokitnik zwyczajny to krzewiasty gatunek rośliny z rodziny oliwkowatych o owocach zasobnych w składniki aktywne biologicznie. Jest wciąż mało rozpowszechniony w Polsce, co związane jest w dużym stopniu z trudnościami zbioru niewielkich i gęsto osadzonych owoców na ciernistych gałęziach. Celem pracy było wyznaczenie i porównanie wartości sił wiązania owoców z pędem dla dwóch odmian rokitnika zwyczajnego, Botaniczeskaja i Augustinka. Materiał badań pochodził z własnej plantacji doświadczalnej. Badania prowadzono na maszynie wytrzymałościowej MTS zrywając owoce z dwóch stref krzewów, środkowej i dolnej. Stwierdzono zależność statystyczną wartości sił wiązania owoców poszczególnych odmian od lat badań, a także umiejscowienia owoców na krzewie. Najsłabiej związane były owoce odmiany Botaniczeskaja zbierane w 2012 roku, charakteryzujące się średnią wartością siły wiązania wynoszącą 1,65 N. Mniejsze wartości sił wiązania dla tej odmiany obserwowano w przypadku owoców znajdujących się w dolnej części krzewu.
W artykule przedstawiono charakterystykę owoców rokitnika (Hippophaë rhamnoides L.) i ich przydatność do celów przetwórczych. Owoce rokitnika charakteryzują się bogatym składem chemicznym (zawartością witamin, polifenoli, karotenoidów, mikroelementów). Jako jedne z nielicznych owoców zawierają olej (miąższ 3-5%, nasiona 6-15%). Ze względu na specyficzne cechy sensoryczne (kwaśnogorzki smak, unikalny zapach), mimo niezaprzeczalnych zalet prozdrowotnych nie znalazły dotychczas znaczącego zastosowania w produkcji żywności.
EN
The article presents characteristics of Sea Buckthorn fruits and their potential applicability to processing. Sea Buckthorn fruits characterise in rich chemical composition (vitamins, polyphenols, carotenoids, microelements). Sea Buckthorn fruits belong to a rare group of those containing oil (pulp 3-5 %, seeds 6-15%). Because of its very specific sensor features (sour-bitter taste, specific aroma), despite its unquestionable health-beneficial properties so far those fruits have not been significantly used in food technology.
In different urban areas, plants are exposed to direct influence of various stress factors that frequently lead to numerous metabolic dysfunctions. For this reason, the aim of this study was to evaluate the physiological conditions of Hippophaërhamnoidesspecimens growing in: (1) main Cracow road (CR), (2) waste heap formed after zinc and lead ore flotation (WH), (3) waste heap formed after mining operation (MH). Efficiency of photosynthetic apparatus and the DPPH free radical scavenging activity were deter-mined in the spring and autumn. Obtained results demonstrate a good adaptation of sea buckthorn for growth and development in degraded urban areas.
PL
W miejscach silnie zmienionych przez człowieka, rośliny niejednokrotnie narażone są na działanie róż-nych stresorów, wpływających negatywnie na przebieg procesów metabolicznych. Z tego powodu, celem pracy była ocena kondycji osobników Hippophaërhamnoides rosnących (1) wzdłuż ruchliwej szosy w Krakowie(CR), (2) na składowisku odpadów po procesie flotacji rud Zn i Pb (WH) oraz (3) na hałdzie po eksploatacji węgla kamiennego (MH). Analizowano wydajność aparatu fotosyntetycznego oraz aktywność antyoksydacyjną liści na wiosnę i jesienią. Uzyskane wyniki świadczą o dobrym przystosowaniu rokitnika do wzrostu i rozwoju w zdegradowanych obszarach miejskich.