Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Ślady po kryształach halitu w dolomitach dewońskich w kamieniołomie Zachełmie

100%

Jaworska J.

Przegląd Solny

|

2017

|

tom T. 13

135--140

PL

Nieczynny kamieniołom w Zachełmiu jest znany z racji odkrycia i opisu śladów najstarszego lądowego kręgowca – tetrapoda. W tym samym kamieniołomie znaleziono dobrze zachowane 3 ślady po pojedynczych kryształach halitu (na 2 próbkach skał). Wielkość śladów po tych kryształach wynosi od 1 do ok. 2,5-3 cm. Przypuszczalnie jeden ślad zostawił kryształ sześcienny, a 2 ślady powstały po kryształach typu hopper. Kilkakrotnie szczegółowo przebadane i opisane utwory dolomitowe z tego miejsca wskazują, że środowiskiem ich depozycji była płytka, rozległa laguna odsłaniająca kilkakrotnie dno i okresowo sprzyjająca sedymentacji ewaporatów. W niniejszym artykule autorka rozważa możliwość miejsca oraz czasu krystalizacji halitów, tzn. czy te kryształy wytrąciły się z roztworu w zbiorniku, czy też nieco później, już w obrębie osadu węglanowego, na skutek penetracji sedymentu przez solanki. Oba „miejsca” i czas precypitacji halitu wydają się równie prawdopodobne.

EN

The abandoned Zachełmie Quarry has been known for the discovery and descriptions of the trackways of a tetrapod, the oldest land vertebrate animal. Three well-preserved casts of single halite crystals were found on two salt samples collected from the same site. The sizes of the halite traces range from 1 to ca. 2.5-3 cm. Most certainly, they are two casts of hopper and one of cube form crystals. The local dolomite formations, studied and described several times in detail, indicate that a shallow and vast lagoon that had uncovered the sea bottom several times and periodically allowed for the sedimentation of evaporites was the sedimentation environment. In this paper, the author considers possible place and time of halite crystallisation, i.e. whether the crystals were precipitated from the basin’s solution or somewhat later, as a result of brine penetration through the carbonate sediment. Either halite “location” and precipitation time seem to be equally probable.

2

Automorficzne kryształy kwarcu z wysadu solnego Wapna

100%

Jaworska J.

Przegląd Geologiczny

|

2004

|

tom Vol. 52, nr 1

64-68

EN

Euhedral quartz crystals were discovered in rocks forming top of Wapno diapir (North Poland) by drilling. Quartz crystals were found in: 1) Tertiary [Paleogene? Neogene?] sands covering gypsum cap-rock, 2) gypsum forming cap-rock and 3) Late Permian salts. Three forms of quartz crystals were distinguished: a) single, euhedral crystals of short pseudohexagonal prisms terminated by rhombohedrons equally developed on both ends (0.5–2.0 mm long), b) aggregates of few crystals terminated by rhombohedron (up to 2 mm of diameter) and c) “rosettes” in which perfectly terminated crystals radiate in all directions (max. diameter 2.0 mm). A few single quartz crystals contain inclusions of anhydrite. The origin of quartz crystals is discussed and model of quartz crystallization in evaporate basin is presented. The host rock of quartz could be salt and after salt dissolution, the crystals were embedded in cap-rock gypsum. The presence of euhedral quartz crystals in sands covering cap-rock can be simply explained by dissolution of cap-rock gypsum. It means that quartz crystals in sands are a residual compound.

3

Pochodzenie stylolitów w gipsach z czapy wysadu solnego Wapna

100%

Jaworska J.

Przegląd Geologiczny

|

2006

|

tom Vol. 54, nr 2

166-169

EN

Stylolites have been found in a core sample from the gypsum cap rock of the Wapno salt dome (figs 1-3) at a depth of 40 m below the land surface. These structures are inclined at 40-45ş to the core axis and cut by neomorphic gypsum crystals. Stylolites are products of the solution pressure. They commonly occur in carbonates but are very rarely encountered in evaporates, thus the origin and preservation of these structures in the cap rock of Wapno dome are interesting problems. Lithostatic pressure near the surface where the cap rock has been formed is insufficient to develop stylolites. Thus stylolites (fFigs 4-5) in gypsum cap rock of the Wapno salt diapir are probably early diagenetic structures preserved in a fragment of Zechstein anhydrite of Z2 or Z3 cyclothems. This anhydrite block with stylolites have been carried inside intruding salt masses to the top ofWapno dome. Halite and other easy soluble minerals had been dissolved, but the anhydrites with preserved stylolites have been incorporated in the cap rock and secondary altered into gypsum, similarly to the phenomenon found in Gorleben Salt Dome by Bäuerle et al. (2000).

4

Modnie i nowocześnie

100%

Jaworska J.

Działkowiec

|

2012

|

nr Nr Spec.2

5

Bioróżnorodność lotnej entomofauny pożytecznej w uprawie wierzby energetycznej

100%

Jaworska J.

Progress in Plant Protection

|

2010

|

tom 50

|

nr 3

EN

Biodiversity is an essential component to preserve the stability of life sustaining structures. Creating new habitats, such as perennial bioenergy plant plantations, may help to maintain it. This includes short rotation willow. Willow plantations present an excellent environment for a large number of species of plants and animals, together with beneficial insects. The studies on beneficial insects on short rotation willow plantation were carried out in Winna Góra in 2008 and 2009. For comparative purposes, additional studies on the occurrence of insects in traditional crop (sugar beet, potato, spring barley) were conducted. The widest biodiversity was found on the willow plantations, especially a few years old.

6

Chronione grzyby z rodzaju Geastrum w Górach Świętokrzyskich

100%

Jaworska J.

Rocznik Świętokrzyski. Seria B. Nauki Przyrodnicze. Kieleckie Towarzystwo Naukowe

|

2011

|

tom 32

7

Materiał magnetyczny w próbkach soli z wysadów solnych Góra i Wapno

100%

Jaworska J.

Przegląd Solny

|

2015

|

tom T. 11

78--82

PL

W próbkach soli cechsztyńskich zebranych z trzech fragmentów dostępnych rdzeni, pochodzących z dwóch wysadów solnych Góra i Wapno, wśród materiału rezydualnego, wyseparowano materiał charakteryzujący się wysoką magnetycznością. Analizom poddano dwa zebrane typy tego materiału, tj. sferule (sferulki) – kuliste, metaliczne formy oraz nieregularne ziarna. Łącznie przebadano 13 ziaren. Wielkość ziaren obu typów mieściła się w granicach 70-400 μm. Głównym składnikiem chemicznym sferul i ziaren nieregularnych jest tlenek żelaza, którego udział w próbkach wynosi od 70 do 100%. Geneza tego materiału magnetycznego nie jest jednoznacznie określona; mogą one mieć pochodzenie kosmiczne lub antropogeniczne.

EN

The Zechstein salt samples were collected from three fragments of cores, drilled from the Góra and Wapno salt domes. After the residual material had been separated, formations displaying high magnetism were found. Two types of such formations were subjected to analysis: round, metallic spherules and irregular particles. In total, 13 items were examined. The sizes of both types of the material ranged from 70 to 400 μm. Iron oxide was found to be the main chemical component of both spherules and irregular particles. Its proportion ranged from 70 to 100% in the samples. The origin of those magnetic materials has not been clearly determined. It can be either extraterrestrial or anthropogenic.

8

An oxygen and sulfur isotopic study of gypsumfrom the Wapno Salt Dome cap-rock (Poland)

100%

Jaworska J.

Geological Quarterly

|

2010

|

tom Vol. 54, No 1

25-32

EN

The stable isotope compositions of oxygen and sulfur from gypsum samples derived from borehole cores of the Wapno Salt Domecap-rock have been determined. The d18O values were measured (for both the SO4 and the H2O) in bulk samples of gypsum(CaSO4 2H2O) and in its dehydrated equivalents (CaSO4). The SO4 is enriched in the heavy oxygen isotope, which unequivocally indicates the Zechstein sea as the place of origin of the sulfate. The variable δ18O values of the H2O (water of crystallization) indicate different conditions (and stages) of diagenetic processes of these samples, primarily recrystallization (hydration) episodes. Two groups ofgypsum were distinguished: (1) a group in which the δ18O values of H2O range between -9.0 and -10.2‰ (interpreted as gypsum in equilibrium with recent or subrecent meteoric water), (2) a group in which the d18O values of the H2O were less than -10.2‰ (this gypsum hasrecrystallized in the presence of water enriched in the light isotopes of oxygen). In addition, in one single analysis the δ18O value of the H>sub>2O amounts to -5.6‰ (gypsum with mixed isotopic composition).

9

Harmonia axyridis – zagrożenie dla środowiska (wstępne badania)

100%

Jaworska J.

Zagadnienia Doradztwa Rolniczego

|

2009

|

nr 1

10

A new record of the rare earthstar Geastrum berkeleyi from the Swietokrzyskie Mts

100%

Jaworska J.

Acta Mycologica

|

2011

|

tom 46

|

nr 1

EN

The article presents the third record of Geastrum berkeleyi Massee in Poland. For a long time the only known Polish locality of the species was in Kobylnica near Poznań, where G. berkeleyi was recorded in 1934. The fungus was found for the second time as recently as 2007 in Rąbiń (Kościan County). In 2009 this earthstar species was recorded in Milechowy reserve near Chęciny, in the western part of the Świętokrzyskie Mts (square ATPOL Ee 72). In the last mentioned locality, fruit-bodies of this rare fungus were recorded in a thermophilous forest habitats and also in a xerothermic anthropogenic shrublands, on a sandy calcareous soil. A comparison of diagnostic features of Geastrum berkeleyi var. berkeleyi and G. berkeleyi var. continentale is also given.

PL

W Polsce dotychczas znane były tylko 2 stanowiska Geastrum berkeleyi. Po raz pierwszy znaleziono go w roku 1934 w Kobylnicy koło Poznania (Teodorowicz 1939). Jego drugie stanowisko stwierdzono w 2007 r. w Rąbinie w Województwie Wielkopolskim (Kujawa 2009; Kujawa, Gierczyk 2010). W 2009 r. znaleziony został w rezerwacie Milechowy koło Chęcin, w zachodniej części Gór Świętokrzyskich. Jest to trzecie jego znane stanowisko w Polsce. Ten rzadki gatunek występuje w ciepłych lasach, często pochodzenia antropogenicznego oraz w kserotermicznych zaroślach i na piaszczystych glebach wapiennych. Gatunek znany w Europie i Azji. W Europie odnotowano jego występowanie w Austrii, Republice Czeskiej, Danii, Estonii, Francji, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Holandii, Słowacji, Hiszpanii, Szwecji, Turcji oraz na Węgrzech (Arnolds, Veerkamp 2008; GBIF 2009; Dörfelt 1985; Honorubia et al. 1980; Jülich 1984; Lilleleht 1998; Lizoň 2001; Sunhede 1989, 1997). W większości krajów należy do grzybów ujętych na czerwonych listach gatunków zagrożonych.

11

Macrolepiota olivascens, a new species for Poland

100%

Jaworska J.

Acta Mycologica

|

2010

|

tom 45

|

nr 1

EN

The article presents a new for Poland species of fungi, Macrolepiota olivascens M. M. Moser & Singer, found in Milechowy reserve near Chęciny in the western part of the Góry Świętokrzyskie Mountains. Morphological characters of the specimens are described and illustrated in the paper.

PL

Macrolepiota olivascens M. M. Moser & Singer jest nowym gatunkiem dla Polski, którego stanowisko zostało znalezione w rezerwacie Milechowy koło Chęcin, w zachodniej części Gór Świętokrzyskich (Okręg Chęciński). Jest gatunkiem rzadkim występującym w lasach iglastych, a także w innych zbiorowiskach leśnych z udziałem drzew iglastych. Macrolepiota olivascens wykazuje duże podobieństwo morfologiczne do Macrolepiota procera. Cechą odróżniającą te dwa gatunki jest zielenienie uszkodzonych miejsc na kapeluszu i blaszkach owocników Macrolepiota olivascens. Macrolepiota olivascens w Europie znany jest zaledwie w kilku krajach. Zanotowano jego występowanie w Południowych Niemczech, Alpach Austriackich, Republice Czeskiej, na Węgrzech, we Włoszech oraz w Słowenii, Szwecji i Turcji. Wszędzie jest gatunkiem rzadko spotykanym.

12

Anhydrites from gypsum cap-rock of Zechstein salt diapirs

63%

Jaworska J. , Nowak M.

Geology, Geophysics and Environment

|

2013

|

tom Vol. 39, no. 3

233--250

EN

Petrographic studies of gypsum cap-rock formations of the Wapno, Dębina, Mogilno (Poland) and Gorleben (Germany) salt domes indicate that the occurrence of anhydrite in the domes, in the form of both single grains which sometimes create an anhydritic sandstone bed in the bottom section of the cap-rocks, and massive fragments or anhydrite rocks (detached blocks), most often represent the Main Anhydrite formations. Both types of anhydrites: - can be distinguished owing to their different structures and textures, - are subjected to the gypsification process, although anhydrite sand and sandstone are transformed quickly, while detached blocks of anhydrite very slowly. Residuum anhydrites are concentrated in the cap-rock bottom and/or dispersed in coarse-crystal gypsums, while detached blocks occur irregularly.

PL

Badania petrograficzne utworów czap gipsowych wysadów solnych Wapna, Dębiny, Mogilna i Gorleben (Niemcy) wskazują, że występujące w ich obrębie anhydryty to zarówno pojedyncze ziarna, które niekiedy tworzą w spągowej części czapy poziom piaskowca anhydrytowego, jak i masywne fragmenty, bloki skał anhydrytowych (porwaki) reprezentujące najczęściej utwory anhydrytu głównego. Oba typy anhydrytów: - można rozróżnić, mają odmienne struktury i tekstury, - ulegają procesowi gipsyfikacji, przy czym piasek i piaskowiec anhydrytowy szybko, natomiast porwaki anhydrytowe dużo wolniej. Anhydryty rezydualne są skupione w spągu czapy i/lub rozproszone w gipsach grubokrystalicznych, a porwaki występują nieregularnie.

13

Wstępne wyniki badań inkluzji w automorficznych kwarcach z nadkładu wysadu Wapna z otworu C1

63%

Toboła T. , Jaworska J.

Przegląd Solny

|

2014

|

tom T. 10

65--74

PL

W obrębie utworów piaszczystych nadkładu znajdującego się nad wysadem i czapą gipsową Wapna (woj. wielkopolskie) występują automorficzne kryształy kwarcu (AKK). Dokładnej analizie poddano AKK wyseparowane z piasków kwarcowych średnioziarnistych (reprezentujących utwory miocenu i najprawdopodobniej oligocenu). Materiał ten pozyskano z otworu C1 zlokoalizowanego w NW części czapy. W tym miejscu jest ona rozcięta głęboką na około 120 m rynną wypełnioną osadami kenozoiku. AKK wyróżniają się od ziaren piasku kwarcowego automorficznym kształtem (mają prawidłową postać odpowiadającą odmianie niskotemperaturowej) i wysokim, diamentowym połyskiem. Osiągają od 0,1 do 2 mm długości; przeciętnie ok. 0,5 mm. Jedynie w niektórych AKK zaobserwowano inkluzje fluidalne (ciekło-gazowe). Występują one w formie: 1/ pojedynczych osobników, bezładnie rozmieszczonych, 2/ zespołów gęsto upakowanych przebiegających w postaci pasm lub obszarów o nieregularnym zasięgu. Rozmiary inkluzji sięgają od kilku do około 30 μm. Pomiary mikrotermometryczne inkluzji wykazały wąski zakres ich temperatur homogenizacji w przedziale od 86,4 do 126,5°C, a w jednym przypadku 158,8°C. W AKK oprócz inkluzji fluidalnych, stwierdzono także w mniejszej ilości inkluzje wypełnione substancją organiczną.

EN

Within sandy sediments overlaying the Wapno Salt Dome and its cap-rock (Middle Poland) occur euhedral quartz crystals (signed AKK). Those AKK subjected to a thorough analysis were separated from middle-grained quartz sands (of Miocene and probable Oligocene age). This material was obtained from C1 bore-hole which is located at NW part of cap-rock. In this place the cap-rock is cut by deep (about 120 m) trough filled with Cenozoic sediments. The AKK differ from grains of sand by euhedral shape (they display normal shape corresponding to the low-temperature variety) and very intensive diamond shine. Their length vary from 0.1 to 2 mm with average about 0.5 mm. Fluid (liquid-gas) inclusions occur only in some AKK. They are in form: 1/ randomly distributed single fluid inclusions, 2/ belts or irregular areas of densely packed inclusions. The size of inclusions vary from a few to about 30 μm. The microthermometric measurements show homogenization temperatures in the range of 86.4 – 126.5°C and in one case 158.8°C. In addition to the fluid inclusions in a smaller amount in the AKK were found inclusions filled by organic matter.

14

Budowa geologiczna struktury solnej Wapna w Wielkopolsce

63%

Jaworska J. , Ratajczak R.

Prace Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2008

|

tom T. 190

1--69

PL

Wysad solny w Wapnie składa się z dwóch elementów: właściwego słupa solnego i czapy gipsowej przykrywającej ciało solne. Podczas prowadzenia eksploatacji w wysadzie Wapna nie stwierdzono obecności soli cyklotemu Werra (PZ1). Prawdopodobnie ta część grupy solnej występuje na większej głębokości niż granica poznania złoża (–580 m n.p.m.). Profil utworów cyklotemu Stassfurt (PZ2) zaczyna się od starszej soli kamiennej. Zajmuje ona centralną partię złoża i stanowi około 90% całej masy solnej w diapirze Wapna. Grupa solna w Wapnie na skutek wyciskania mas solnych uległa intensywnym zaburzeniom, uwidaczniającym się w rozmieszczeniu różnych typów litologicznych zarówno na planach, jak i na przekrojach geologicznych. Sole starsze występują w osiowej części wysadu, młodsze – na zewnątrz. Powierzchnia spągowa czapy gipsowej znajduje się na głębokości 160–180 m, czyli 60–80 m n.p.m.; poniżej występuje zwierciadło solne, nad którym leży warstwa „gruzu solnego”. Strop czapy w dwóch miejscach sięga powierzchni terenu, natomiast przeciętnie leży na głębokości 20–40 m. Miąższość czapy waha się od 5 do 160 m, średnio wynosi 109 m. Jej powierzchnię szacuje się na ok. 0,52 km2, a objętość – na blisko 57 mln m3 (0,057 km3) gipsu. Czapę wysadu solnego Wapna można podzielić na dwie części: czapę gipsowo-ilastą (rzadko występującą) i właściwą czapę gipsową. Zaawansowane rozpuszczanie skał gipsowych i solnych doprowadziło do utworzenia się na obszarze czapy subrozyjnych zapadlisk, lejów krasowych, szczelin i kawern wypełnionych przez alochtoniczne osady, deponowane w różnych etapach rozwoju wysadu. Zapadliska subrozyjne charakteryzują się dużymi głębokościami i sięgają niekiedy samego ciała solnego. Niszczenie wychodni czapy gipsowej spowodowało powstanie osadów zwietrzelinowych, wykształconych jako rezydualne pokrywy zbudowane z gipsowego gruzu, lokalnie występującego z ciemnym iłem. Miejscami przykrywają one wychodnie skał gipsowych lub wypełniają niecki. Badania makro- i mikroskopowe tych skał wykazały, że kluczowe znaczenie dla powstania czapy wysadu Wapna miały procesy rozpuszczania ekshumowanych mas solnych, procesy hydratacji i dehydratacji siarczanów i ich rozpuszczania, procesy wtórnej krystalizacji z roztworów oraz aktywność tektoniczna, halokinetyczna i grawitacyjna redepozycja skał i osadów.

EN

The Wapno salt dome consists of two elements: salt stock and gypsum cap-rock on its top The salt diapir is 1000 m long and ca. 600 m wide; its surface amounts 0.5 km2. The salt mirror is located at the depth of 160-180 m b.g.l. The salt masses were uplifted from the depth of ca. 6000 m; the central part of the diapir is built by the older salt rocks - belonging to PZ2, representing 90% of whole salt rock masses in the diapir. Recently the salt mirror is noted on different levels, at the average 150 m b.g.l. (differences up to 20 m). The upper part of cap-rock is situated at the depths of 20-40 m b.g.l. but in two places the cap-rock can be observed on surface. Average thickness of Wapno cap-rock amounts 109 m, and its volume - 0.057 km3. The level of the salt mirror is covered by rock salt breccia and above this - gypsum cap-rock - salt debris dissolution. The surface cap-rock was affected by the dissolution. Advanced dissolution of the sulphate and saline rocks resulted in generation of subrosional collapse sinks, fissures and caverns filled by colluvium or eluvium. The most important processes responsible for origin and forming of cap-rock were: dissolution rock salt, hydratation of sulfate, tectonic and halotectonic activity and gravitational flow of washed out weathering covers of cap-rock.

15

Gwiazdosz bury Geastrum elegans Vittad. - drugie stwierdzenie w Polsce

63%

Jaworska J. , Luszczynski J.

Chrońmy Przyrodę Ojczystą

|

2009

|

tom 65

|

nr 3

209-212

PL

Gwiazdosz bury należy do bardzo rzadkich składników mikobioty w Polsce. Do tej pory jedyne stanowisko tego gatunku było znane z Roztocza. Drugie stanowisko w Polsce zostało znalezione w 2004 roku w Kielcach (50°51’15’’ N, 20°34’57’’ E, kwadrat ATPOL Ee 74). Geastrum elegans rozwinęło grzybnię i owocniki w młodym lesie sosnowym pochodzenia antropogenicznego, na suchej, piaszczystej glebie wykształconej na podłożu wapiennym

EN

Geastrum elegans belongs to very rare elements of Polish mycobiota. Until now it was know from only one locality on the Roztocze Upland. A new site of Geastrum elegans was found by the first author in October 2004 in Kielce, and it successively observed every year since. In 2004 near Biesak street (50°51’15’’ N, 20°34’54’’ E; square ATPOL Ee 74; Fig. 3), 20 Geastrum elegans fruit bodies were found. In the years 2005 – 2007 the fungus was again observed in the same place, but the number of fruit bodies was considerably lower and it ranged from one to four. The site is situated in the planting of young Scottish pine forest. The soil there is sandy developed on the limestone substratum

16

Organizmy pozyteczne wystepujace na plantacjach roslin energetycznych

63%

Fiedler Z. , Jaworska J.

Fragmenta Agronomica

|

2009

|

tom 26

|

nr 4

22-27

17

Wybrane zagadnienia z geologii złóż Dominikany – sprawozdanie z wyprawy naukowej PSGS

63%

Jaworska J. , Wachowiak J.

Przegląd Solny

|

2014

|

tom T. 10

139--149

PL

Republika Dominikańska, położona między Morzem Karaibskim a Atlantykiem, słynie z kilku surowców – błękitnego larimaru (prowincja Barahona, w Los Chupaderos) i bursztynu (w rejonie El Valle) o niebieskawym zabarwieniu. Do niedawna była również liczącym się w tej części świata producentem soli kamiennej (okolice Las Salinas). Zapoznanie się z budową geologiczną i warunkami eksploatacji tych złóż było celem ekspedycji naukowej Polskiego Stowarzyszenia Górnictwa Solnego, która odbyła się w dniach 26.11-06.12 2013. W trakcie wyjazdu członkowie wyprawy mieli również możliwość poznania przyrody ożywionej (parki narodowe w okolicach Samany i Saony), nieożywionej (jaskinie), architektury i historii Republiki Dominikańskiej. Niezwykle cenne okazały się nawiązane kontakty z najwyższymi przedstawicielami ministerstwa gospodarki, energetyki i górnictwa.

EN

The Dominican Republic, situated between the Caribbean Sea and the Atlantic, is well known for several raw materials: blue larimar (Los Chupaderos, Barahona Province) and bluish amber (El Valle area). Until recently, the country was also an important regional salt rock producer (Las Salinas areas). Exploration of the geological structures and learning the local mining conditions of those mineral deposits was the goal of the field trip organized by the Polish Salt Mining Association which took place from 26 November to 6 December 2013. During the trip, the participants also had an opportunity to observe nature (National Parks in the areas of Samana and Saona), geological formations (caves), and architecture, as well as learn the history of the Dominican Republic. Our contacts with high ranking representatives of the Ministries of Economy, Power Engineering, and Mining turned out to be extremely valuable for the attainment of our objectives.

18

Ogród kuchenny

63%

Jaworska J.

Działkowiec

|

2012

|

nr Nr Spec.2

19

Multidisciplinary treatment of a patient with type 2 diabetes and morbid obesity, or perhaps already a surgical diabetology

51%

Szczesniak G. , Jaworska J. , Jaworski T. , Dziemidok P.

Annals of Agricultural and Environmental Medicine

|

2012

|

tom 19

|

nr 4

20

The contribution and importance of rare macrofungi in selected plots of endangered xerothermic grasslands in the Nida Basin

51%

Tomaszewska A. , Luszczynski J. , Luszczynska B. , Jaworska J.

Acta Agrobotanica

|

2012

|

tom 65

|

nr 2

EN

Xerothermic habitats of protected sites in the Nida Basin are of special natural value. The richness of steppe plant species contributes to the biodiversity of grassland ecosystems and increases the floristic and landscape uniqueness of Ponidzie. A rich thermophilous biota of interesting steppe macromycetes (Basidiomycetes) develops in the xerothermic vegetation in the area. As preliminary investigations into macrofungi in xerothermic communities in the Nida Basin have shown, many very rare and valuable species as well as species new to the Polish mycobiota occur in the study area. Several rare species of gasteroid fungi, such as Geastrum minimum and G. schmidelii, were found in patches of Sisymbrio-Stipetum capillatae. Many taxa are indicator species of these biocoenoses. Noteworthy are parasitic macrofungi infecting roots of the genus Stipa: Gastrosporium simplex and Polyporus rhizophilus. Localities of species of the genus Tulostoma: T. brumale, T. kotlabae and T. melanocyclum, T. squamosum, new to the Nida Basin, were recorded in patches of Koelerio-Festucetum rupicolae and Festucetum pallentis. The above fungi are very rare in Poland’s mycobiota. They are strongly threatened and are classified as endangered (E). Geastrum minimum and the species of the genus Tulostoma are strictly protected.

PL

Siedliska kserotermiczne obszarów naturowych Niecki Nidziańskiej to jedne z najcenniejszych elementów przyrody w Polsce. Ze względu na bogactwo gatunków roślin stepowych przyczyniają się nie tylko do powiększenia różnorodności gatunkowej ekosystemów murawowych ale także niebywale podnoszą walory florystyczne i krajobrazowe Ponidzia. Występowanie roślinności kserotermicznej na omawianym terenie niesie ze sobą pojawienie się bogatej bioty termofilnych, stepowych gatunków grzybów wielkoowocnikowych Basidiomycetes mających na tym obszarze szczególne znaczenie. Wstępne badania macromycetes w zespołach kserotermicznych Ostoi Nidziańskiej wykazały istnienie wielu bardzo rzadkich, cennych a także nowych dla mikobioty Polski gatunków. W płatach zespołu Sisymbrio- Stipetum capillatae zanotowano obecność rzadkich gatunków grzybów gasteroidalnych m.in: Geastrum minimum i G. schmidelii. Wiele zanotowanych taksonów to gatunki wskaźnikowe dla tych biocenoz. Na szczególną uwagę zasługują grzyby wielkoowocnikowe pasożytujące na korzeniach traw z rodzaju Stipa – Gastrosporium simplex oraz Polyporus rhizophilus. W płatach zespołów Koelerio-Festucetum rupicolae oraz Festucetum pallentis zanotowano całkiem nowe dla Niecki Nidziańskiej stanowiska gatunków z rodzaju Tulostoma – T. brumale, T. kotlabae, T. melanocyclum oraz T. squamosum. Przedstawione powyżej gatunki zaliczane są do bardzo rzadkich elementów mikobioty naszego kraju. Wszystkie należą do grzybów silnie zagrożonych, którym nadano kategorie zagrożenia E – wymierające, a Geastrum minimum i G. schmidelii oraz wymienione gatunki Tulostoma objęte są ścisłą ochroną gatunkową.