Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Powstawanie i wczesny odbiór szczególnej teorii względności. 2, Równoważność masy i energii

100%

Bażański S. L.

Postępy Fizyki

|

2005

|

tom T. 56, z. 6

262-268

EN

This essay is based on a lecture delivered by the author to the Albert Einstein Symposium, held at the Department of Physics of the Warsaw University on May 12, 2005. After some introductory remarks, in section 1, an overview of the second Einstein's relativity paper of 1905 is presented. In section 2 the author carries out an analysis (along the lines worked out by Stachel and Torretti) of some critical remarks about the paper which appeared in the literature. In section 3 the early reception of the Einstein 1905 relativity papers both in German-speaking countries and at the Jagiellonian University in Cracow is also touched upon, and in section 4 a list of documented contacts of Polish scientists with Einstein is presented.

2

Efekty relatywistyczne w chemii

100%

Siekierski S.

Postępy Fizyki

|

1999

|

tom T. 50, z. 4

175-181

EN

This review article shows how relativistic changes in orbital energies and radii of atoms affect chemical properties of elements. Particular attention is paid to some commonly known properties of elements, determined by the relativistic effects.

3

Sympozjum "Albert Einstein - rok 1905"

80%

Rohoziński S. G.

Postępy Fizyki

|

2005

|

tom T. 56, z. 6

242-243

4

Powstawanie i wczesny odbiór szczególnej teorii względności. 1, Zasada względności i elektrodynamika ciał w ruchu

80%

Bażański S. L.

Postępy Fizyki

|

2005

|

tom T. 56, z. 6

253-261

EN

In this essay, the first of the two Einstein's relativity papers of 1905 is discussed. In section 1 a concise overview is given of some circumstances that were a prelude to the paper, as well as of the scientific activity of Einstein's predecessors. It is argued that, contrary to the conclusions they had been forced to draw, the paper offered a completely new perspective of the world. The next three sections contain comments on the contents of the paper: on the relativity principle and its results related both to the new kinematics and electrodynamics. In the last section the author makes a comparison, in very general terms, of the 1905 Einstein theory with the contemporary theory of special relativity.

5

Czy mechanika kwantowa zagraża szczególnej teorii względności?

70%

Sokołowski L. M.

Postępy Fizyki

|

2009

|

tom T. 60, z. 4

159-185

PL

Ostatnio pojawiły się sugestie, iż eksperymenty z cząstkami kwantowymi w stanach splątanych mogą wymusić znaczące zmiany szczególnej teorii względności. Tutaj rozpatruję tę kwestię z punktu widzenia relatywisty. Właściwa STW obejmuje twierdzenia geometryczne o czasoprzestrzeni Minkowskiego i nie wyklucza rozmaitych zjawisk biegnących z ponadświetlnymi prędkościami, których dopatrzeć się można w procesach kwantowych. Sama konstrukcja jakiejkolwiek czasoprzestrzeni wymaga ciał klasycznych, czyli agregatów kwantowej materii w stanach bliskich klasycznym. Ciała klasyczne są konieczne również w mechanice kwantowej, gdyż wymaga ona dualizmu: obiekt kwantowy - klasyczny przyrząd pomiarowy. STW opiera się na pomiarach na cząstkach kwantowych w stanach prawie klasycznych, z czego wynika, że fizyka cząstek elementarnych wymaga czasoprzestrzennej sceny o geometrii Minkowskiego i stany splątane nie mogą tej sceny naruszyć. Tym niemniej, w pełni relatywistyczny opis wielu procesów kwantowych napotyka poważne trudności. Są one wyraźnym sygnałem, że nasze pojmowanie teorii kwantów jest wciąż dalece niekompletne i teorię tę trzeba znacząco rozwinąć.

EN

Recently there appeared some suggestions that highly sophisticated quantum mechanical experiments involving entangled states might be a threat to special relativity and ultimately enforce deep modifications of the theory. Here we attempt to shed some light on the problem from the relativist's viewpoint. We emphasize what special relativity proper is: it consists of physically interpreted theorems concerning geometry of Minkowski spacetime and as such is compatible with a wide class of phenomena propagating at superluminal velocities. The very construction of a spacetime (Galilei or Minkowski) requires classical objects being quantum matter in quasi-classical states. These quasi-classical states are essential also for quantum mechanics, as is expressed in the dualism of the quantum object versus the classical measuring device. Special relativity is based on effects involving elementary particles and this shows that the quantum world necessitates Minkowski spacetime as the background, hence special relativity is robust. On the other hand a fully relativistic description of many quantum mechanical processes encounters a number of difficulties indicating that the current comprehension and interpretation of quantum theory is still incomplete and needs far reaching development.

6

Jak powstawała teoria względności

60%

Krasiński A.

Postępy Fizyki

|

2003

|

tom T. 54, z. 3

95-106

EN

The paper describes the chain of events that had led to the creation ofthe relativity theories, first the special, then the general one. It is emphasized that Einstein did not overturn the older physics but built a new structure upon it, which includes Newton's mechanics as a limit and contains Maxwell's theory of electromagnetism verbatim. A few popular misconceptions about relativity vs. Newtonian mechanics are corrected.

7

Czy Einstein sobie zakpił, a Bohr się pomylił?

51%

Palka S.

Nowa Elektrotechnika

|

2005

|

tom nr 5 (9)

10

8

Philosophy in science – a case study of the reception of the Special and the General Theory of Relativity in Kraków and Lwów before 1925

26%

Polak P.

Studia Historiae Scientiarum

|

2016

|

tom 15

245–273

EN

A centenary of Einstein’s General Theory of Relativity brings forward some questions with regard to the impact of Einstein’s theory on philosophy. This theory, and the chronologically earlier Special Theory of Relativity, have had many important philosophical implications. In Poland they provoked interesting philosophical discussions before WWII. The history of those discussions reveals numerous noteworthy facts concerning the relationships between mathematics, physics and philosophy. A case study of the reception of the Special and General Theory of Relativity in Kraków and Lwów before 1925 focuses on the peculiar specificity of exact sciences and philosophy in Polish Galicia. The concept of “philosophy in science” coined by Michael Heller is particularly suitable for describing this specificity. The article begins with a short overview of the early reception of the Special Theory of Relativity in Kraków. Next, it shows how the discussions during the 10th and 11th Congresses of Polish Physicians and Natural Scientists (Lwów 1907, Kraków 1911) influenced the reception of the STR. What is also discussed are the roots of the specificity of the reception in Lwów, i.e. the influence of the considerations about the foundations of mechanics and a public philosophical debate around Einstein’s theories. In order to demonstrate how different the reception of these theories was in Kraków, a description is provided of a methodological debate between S. Zaremba and T. Banachiewicz. Some notes are also added about the concurrent styles of philosophy of science (philosophy of nature). The article ends with conclusions about the specificity of Kraków’s and Lwów’s styles of philosophy in science. This study reveals that in this period Einstein’s theories significantly stimulated philosophical considerations in Poland. These considerations have become an important supplement to the scientific activity in Kraków and Lwów.

PL

Setna rocznica sformułowania przez Alberta Einsteina ogólnej teorii względności jest doskonałą okazją do ponownego postawienia pytań o wpływ wspomnianej teorii na filozofię. Interesującą perspektywę oferują badania z zakresu historii nauki i historii filozofii, które pozwalają dokładniej przyjrzeć się procesowi recepcji wspomnianej teorii. Proces ten jest ważnym źródłem wiedzy o kształtowaniu się relacji nauk przyrodniczych i filozofii, gdyż poprzez analizę wskazywanych trudności i kontrowersji pozwala zidentyfikować wiele ukrytych założeń o charakterze filozoficznym, które trudno dostrzec na innych etapach rozwoju nauki. Dzięki temu analiza procesu recepcji nowych teorii naukowych staje się wyróżnionym przedmiotem analiz relacji matematyki, nauk przyrodniczych i filozofii. Z tych względów warto przyjrzeć się interesującym dyskusjom i polemikom, które miały miejsce w obrębie nauki polskiej. Szczególnie interesujące polemiki i dyskusje wokół teorii względności rozegrały się w Krakowie i we Lwowie przed rokiem 1925. Wspomniane ośrodki zostały wybrane również z tego względu, że w początkach XX wieku, wykorzystując możliwości polityczno-kulturalne powstałe w związku z istnieniem stosunkowo szerokiego zakresu autonomii Galicji, stały się one najważniejszymi centrami rozwoju nauki polskiej. Sytuacja ta zadecydowała również o połączeniu wymienionych ośrodków stosunkowo silną siecią powiązań, widocznych szczególnie na gruncie fizyki. W obu miastach powstała również specyficzna (choć z zachowaniem pewnych lokalnych odrębności) odmiana refleksji nad nauką, którą dogodnie jest określić przy pomocy pojęcia „filozofii w nauce” stworzonego przez M. Hellera. Opracowanie rozpoczyna się od krótkiego przybliżenia historii recepcji szczególnej teorii względności w Krakowie. W procesie tym najistotniejszą rolę odegrał August Witkowski, który już w 1905 roku docenił znaczenie pierwszych prac Einsteina. Kolejne punkty zwrotne w procesie recepcji teorii Einsteina wyznaczyły dwa kolejne Zjazdy Lekarzy i Przyrodników Polskich, które odbyły się kolejno we Lwowie w 1907 r. i w Krakowie w 1911 r. Pierwszy z nich zadecydował o popularyzacji idei relatywistycznych pośród przyrodników polskich, a kolejny – o popularyzacji ich wśród filozofów. Dla zrozumienia lokalnej specyfiki filozoficznych rozważań prowadzonych w ośrodku lwowskim odwołamy się do rozwoju recepcji wokół podstaw mechaniki. Zagadnienie to szczególnie mocno interesowało lwowskich uczonych z tej racji, że Lwów był do 1915 roku jedynym polskim ośrodkiem akademickim rozwijającym nauki techniczne i koncentrował w naturalny sposób większość polskich uczonych zajmujących się nauką mechaniki. To właśnie środowiska związane z lwowską Szkołą Politechniczną odegrały ważną rolę w późniejszych dyskusjach wokół szczególnej i ogólnej teorii względności. W dalszej kolejności szkicowo zaprezentowana zostanie lwowska polemika wokół teorii względności i dla kontrastu ukazana zostanie o wiele krótsza polemika rozgrywająca się w Krakowie. Szczególna uwaga zostanie poświęcona dorobkowi Zygmunta Zawirskiego, który w swej działalności podjął problematykę poruszoną w obu ośrodkach i przedstawił najbardziej interesujące rozważania ukazujące nowoczesną wizję filozofii uprawianej w ścisłym kontakcie z naukami przyrodniczymi. Prezentowany styl filozofii w nauce rozwijany w Krakowie i Lwowie został również skrótowo skonfrontowany z konkurencyjnymi filozoficznymi reakcjami na teorie Einsteina: z refleksją rozwijaną w obrębie Szkoły Lwowsko-Warszawskiej (Kazimierz Ajdukiewicz) i z wybraną refleksją neoscholastyczną (Feliks Hortyński SJ, Ludwik Wrzoł SJ, Jan Stepa). Na tym tle lepiej można dostrzec specyfikę filozofii analizowanej w tym studium przypadku – najważniejsze uwagi na ten temat zostały zawarte w zakończeniu niniejszej pracy. Niniejszy artykuł ukazuje fakt, że szczególna i ogólna teoria względności Einsteina znacząco wpłynęły na rozwój refleksji filozoficznej w Polsce. Warto również zaznaczyć, że refleksja filozoficzna stała się w opisywanym okresie ważnym uzupełnieniem pracy naukowej przyrodników, co decyduje również o specyfice rozwoju ówczesnej nauki.