Wyniki wyszukiwania - Biblioteka Nauki

1

Антон Семенович Будилович и средняя школа Российской империи

100%

Fomicheva O.

|

tom 50

51-64

EN

The article describes the views and work of the late Slavophile, a professor at Warsaw University Budilovich Anton Semenovich (1846-1908) regarding secondary schools. Through Russification policies in higher education in the national borders of the empire, Budilovich was aware of the importance of such a course for secondary schools. He takes place the analysis the position Budilovich against the Polish identity, language and the Catholic faith in dealing with secondary schools.

2

Finské velkoknížectví v 19. století, na rozcestí mezi Východem a Západem

100%

Masař T.

|

tom 104

|

nr 3

803-824

EN

The aim of the study is to map the development of the Finnish he perception of the Russians and the Russian Empire during the Russian rule of the Grand Duchy of Finland between 1809 and 1917. In the course of the Middle Ages and Early Modern Period, the territory of today’s Finland became a component of the Western civilization circle and its eastern borders became the utmost boundary, beyond which according to Finns there was only barbarism and chaos. The Finnish perception of themselves as a part of the civilized West was then to a significant degree built precisely on the contrast to the barbaric East, but this concept had to be re-evaluated after 1809 when the Grand Duchy of Finland became a component of the Russian Empire. Just changing the perception of the age-old enemy and orientation to the new capital city of Saint Petersburg can be an interesting example of adaptation to the newly emerging conditions and acclimatisation to the current political reality. However, the relationship with the Czarist empire was another change at the turn of the 20th century, this time for the worse. At this point, however, the Finns were a self-confident and fully developed nation that refused to accept the limitations of autonomy and russification of their country. There followed almost two decades of passive resistance and political struggle against the Russian government, which only ended with the revolution in 1917.

3

КУЛЬТУРНО-ОСВІТНЄ ЖИТТЯ ЄВРЕЇВ НА ТЕРЕНАХ КИЇВСЬКОЇ ГУБЕРНІЇ У 1860-1870-х рр.

100%

Ivanenko O.

Міжнародні зв’язки України: наукові пошуки і знахідки

|

2017

|

nr 26

EN

The article deals with cultural and educational life of Jews in Kyiv governorate in the 1869s – 1870s, primarily with the activities of Jewish public schools and private schools in the context of the Russian Empire’s national policy. The scientific novelty of this paper is due to the introduction into scientific circulation of documents of the Central State Historical Archives of Ukraine (Kyiv). The author focuses on strengthening of state supervision over cultural and educational life of Jews in Kyiv governorate, creation of private educational institutions, Jewish communities’ educational activities, aimed at preserving and intergenerational transmission of Jewish culture’s religious traditions and values. After the suppression of Polish national liberation uprising (1863-1864) by force methods, the next stage of planting the Russian preponderance in the Western and South-Western provinces was the eradication of spiritual influences of "enemy elements", to which along with the Poles Jews were also classified. In the context of implementing the Russification ethno-national policy, state Jewish schools were established as a transitional link between the traditional system of Jews’ primary education and educational institutions of the Russian Empire. Of particular importance is the study of education’s influence on the preservation of Jewish communities’ mode of cultural life, on the one hand, and on their socio-psychological integration into the Christian society, on the other, and of the dynamics of Jewish youth’s educational level. The investigation of Jewish communities’ transformation, their communication with the social environments and state institutions is becoming relevant. In general, owing to the study of the ethno-cultural development of Jews in Central and Eastern Europe, it becomes possible to understand the relationship between the processes of assimilation and preservation of original cultural traditions.

4

"Zapiski domowe" biskupa Macieja Wołonczewskiego jako przyczynek do poznania sytuacji społecznej i językowej na terenie dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego pod władzą carów

75%

Sawaniewska-Mochowa Z.

|

tom 37

EN

"The Domestic Notes" by Bishop Maciej Wołonczewski (Motiejus Valančius) as a contribution to the knowledge of the social and linguistic situation on the territory of the former Grand Duchy of Lithuania under the rule of the tsarsThe article introduces the interesting, albeit controversial, figure of Maciej Wołonczewski (Motiejus Valančius), an important member of the nineteenth-century clergy, and his Polish-language legacy. The bishop of Samogitia’s "Domestic Notes" document persecutions of the Catholic Church in Lithuania after the November and January Uprisings at the hands of Russian Tzarist authorities, and reflect the state of Polish language and its social functions in this historical period.Valančius’ manuscripts, published in the volume edited by the historians Aldona Prašmantaitė and Jan Jurkiewicz [Motiejus Valančius, Namų užrašai (The Domestic Notes), Vilnius: Baltos Lankos, 2003], were subjected to the far-reaching standardization of spelling, thus they are not a reliable source for a linguistic research. A linguist, who would make the effort of describing the Polish language of the author, should therefore locate and take advantage the original sources, dispersed in various archives in Vilnius. "Домашние записки" епископа Матвея Волончевского. К вопросу о социальной и языковой обстановке на территории бывшего Великого княжества Литовского во время царского правленияСтатья приближает интересную, но спорную, личность священника XIX-го века и его письменное наследие на польском языке. Заметки епископа Матвея Волончевского документируют репрессии, применяемые царским правительством по отношению к Католической церкви в Литве после восстаний против царской власти, и – одновременно – отражают состояние тогдашнего польского языка и его общественные функции. Изданные в научной разработке историков: Альдоны Прашмантайте и Яна Юркевича рукописи Волончевского [Motiejus Valančius, Namų užrašai (Домашние заметки), Vilnius: Baltos lankos, 2003] сильно кодифицированы и не могут быть достоверным источником лингвистических исследований. Лингвист, который захочет изучить польский язык жемайтского автора, будет вынужден работать с подлинниками, разбросанными по разным вильнюсским архивным фондам.

5

Ruchy i inicjatywy społeczne na rzecz języka ukraińskiego. Kulturotwórcze strategie oporu

63%

Hałajko J. , Zimniak-Hałajko M.

|

2016

|

nr 7

161-185

PL

W artykule prezentujemy działalność ruchów na rzecz języka ukraińskiego na Ukrainie od czasów Pomarańczowej Rewolucji do chwili obecnej (2005-2017). Ukazujemy strategie i obszary działań ruchów (walka o prawa konsumenckie, oddolna produkcja i dystrybucja ukraińskojęzycznych treści, popularyzacja języka, inicjatywy ustawodawcze) oraz ich potencjalny wpływ na politykę państwową.

EN

The article presents the activities of social movements for Ukrainian language in Ukraine since the Orange Revolution till present time (2005-2017). It explores strategies employed by these movements and fields of their operation (including struggle for consumer rights, grassroots production and distribution of Ukrainian language content, promotion of Ukrainian language use, legislative initiatives) as well as their prospective influence on state policy.

6

The influence of the foreign invader on the shape of wooden architecture of the end of the 19th and beginning of the 20th century in the Lublin region

63%

Netczul-Pol E.

|

nr 1(65)

11-20

EN

The aim of the article was to present the influence of the Russian national architecture on the wooden architecture of the Lublin region, created at the turn of the 19th and 20th centuries, which was characterized by great distinctiveness. The subject of the work was to show the importance of increased Russification, which touched not only the spheres of social and cultural life, but also architecture. The article analyzes the preserved wooden architecture from the turn of the century in the present-day Lubelskie Region. The starting material used was the available archival materials and documentation prepared for the needs of the provincial conservator of monuments (the card for the records of architectural and construction monuments) and a local inspection was made to prepare photographic documentation of the current state. Characteristic wooden buildings were used as comparative material, built at the end of the 19th and the beginning of the 20th century in Samara, Russia. The buildings have a well-documented history and are well researched by local scientists. Additionally, they are kept almost intact. During the research, a comparative method was used for the existing wooden buildings in the Lublin region from the turn of the century with the Russian wooden buildings, mainly in terms of detail and façade decoration. It allowed us to notice the similarities between the details used in traditional wooden construction in the Lublin Province. It is especially visible in the details of the window decorations – richly decorated drip and window sills. It is an element characteristic only for the analyzed period, which confirms the thesis about the influence of the foreign invaders on the shape of architecture.

PL

Celem artykułu było przedstawienie wpływu architektury narodowej rosyjskiej na drewnianą architekturę Lubelszczyzny powstałą na przełomie XIX i XX w., która charakteryzowała się dużą odrębnością. Przedmiotem pracy było ukazanie znaczenia wzmożonej rusyfikacji, która dotykała nie tylko sfery życia społecznego, kulturalnego, ale także architektury. W artykule dokonano analizy zachowanej architektury drewnianej powstałej na przełomie wieków na terenie obecnego województwa lubelskiego. Jako materiał wyjściowy wykorzystano dostępne materiały archiwalne oraz dokumentację stworzoną na potrzeby wojewódzkiego konserwatora zabytków (karta ewidencji zabytków architektury i budownictwa) oraz dokonano wizji lokalnej w celu przygotowania dokumentacji fotograficznej stanu aktualnego. Jako materiał porównawczy posłużyła charakterystyczna zabudowa drewniana powstała pod koniec XIX i na początku XX w. w Samarze w Rosji. Zabudowa ta ma dobrze udokumentowaną historię oraz jest dobrze zbadana przez lokalnych naukowców. Dodatkowo przetrwała do dziś w stanie prawie nienaruszonym. Podczas badań porównano istniejącą zabudowę drewnianej Lubelszczyzny z przełomu wieków z zabudową drewnianą rosyjską przede wszystkim pod względem detalu i dekoracji fasady. Pozwoliło to na zauważenie podobieństw między detalami stosowanymi w tradycyjnym budownictwie drewnianym na terenie województwa lubelskiego. Szczególnie jest to widoczne w detalu stolarki okiennej – bogato dekorowane nad- i podokienniki. Jest to element charakterystyczny tylko dla badanego okresu, co potwierdza tezę o wpływie zaborcy na kształt architektury.

7

The influence of the foreign invader on the shape of wooden architecture of the end of the 19th and beginning of the 20th century in the Lublin region

63%

Netczuk-Pol E.

|

tom Nr 1 (65)

11-20

PL

Celem artykułu było przedstawienie wpływu architektury narodowej rosyjskiej na drewnianą architekturę Lubelszczyzny powstałą na przełomie XIX i XX w., która charakteryzowała się dużą odrębnością. Przedmiotem pracy było ukazanie znaczenia wzmożonej rusyfikacji, która dotykała nie tylko sfery życia społecznego, kulturalnego, ale także architektury.W artykule dokonano analizy zachowanej architektury drewnianej powstałej na przełomie wieków na terenie obecnego województwa lubelskiego. Jako materiał wyjściowy wykorzystano dostępne materiały archiwalne oraz dokumentację stworzoną na potrzeby wojewódzkiego konserwatora zabytków (karta ewidencji zabytków architektury i budownictwa) oraz dokonano wizji lokalnej w celu przygotowania dokumentacji fotograficznej stanu aktualnego. Jako materiał porównawczy posłużyła charakterystyczna zabudowa drewniana powstała pod koniec XIX i na początku XX w. w Samarze w Rosji. Zabudowa ta ma dobrze udokumentowaną historię oraz jest dobrze zbadana przez lokalnych naukowców. Dodatkowo przetrwała do dziś w stanie prawie nienaruszonym.Podczas badań porównano istniejącą zabudowę drewnianej Lubelszczyzny z przełomu wieków z zabudową drewnianą rosyjską przede wszystkim pod względem detalu i dekoracji fasady. Pozwoliło to na zauważenie podobieństw między detalami stosowanymi w tradycyjnym budownictwie drewnianym na terenie województwa lubelskiego. Szczególnie jest to widoczne w detalu stolarki okiennej – bogato dekorowane nad- i podokienniki. Jest to element charakterystyczny tylko dla badanego okresu, co potwierdza tezę o wpływie zaborcy na kształt architektury.

EN

The aim of the article was to present the influence of the Russian national architecture on the wooden architecture of the Lublin region, created at the turn of the 19th and 20th centuries, which was characterized by great distinctiveness. The subject of the work was to show the importance of increased Russification, which touched not only the spheres of social and cultural life, but also architecture.The article analyzes the preserved wooden architecture from the turn of the century in the present-day Lubelskie Region. The starting material used was the available archival materials and documentation prepared for the needs of the provincial conservator of monuments (the card for the records of architectural and construction monuments) and a local inspection was made to prepare photographic documentation of the current state. Characteristic wooden buildings were used as comparative material, built at the end of the 19th and the beginning of the 20th century in Samara, Russia. The buildings have a well-documented history and are well researched by local scientists. Additionally, they are kept almost intact. During the research, a comparative method was used for the existing wooden buildings in the Lublin region from the turn of the century with the Russian wooden buildings, mainly in terms of detail and façade decoration. It allowed us to notice the similarities between the details used in traditional wooden construction in the Lublin Province. It is especially visible in the details of the window decorations – richly decorated drip and window sills. It is an element characteristic only for the analyzed period, which confirms the thesis about the influence of the foreign invaders on the shape of architecture.

8

Roman-Catholic parish registers as a source of information about Polish society living under the Russian rule in the period of partitions in the second half of the 19th century

63%

Dacewicz L.

|

nr 2

186-198

EN

The paper focuses on register books of the Biłystok and Grodno deaneries from the years 1865–1918. These deaneries used to form a part of the Vilnius diocese, located in the north-east of the former Polish territory. The 19th century presents a special period in the history of Poland; this country existed only in the minds of the Poles as it had been divided among Austria, Prussia and Russia and thus erased from the political map of Europe for a long time. The investigated territory belonged to the Russian Empire, and the Russian language, implemented by the Russian authorities, gradually penetrated more and more spheres of the social life. The aim of the paper is to point out the research value of the register books for the knowledge of the society in the given period, and also the general description of anthroponymy, characterizing the social strata after implementing Russian as an official language of the Roman Catholic Church administration. And also, because the 19th century anthroponymy of the given regions has been so far for several reasons paid little attention, there are also presented methods of identifying individuals registered in these books.

CS

Předmětem zkoumání je soubor matričních knih děkanátů Białystok a Grodno z let 1865–1918. Tyto děkanáty byly součástí bývalé Vilniuské diecéze, nacházející se v severovýchodní části bývalého polského území. Devatenácté století představuje v dějinách Polska zvláštní období, tato země existovala pouze v myslích Poláků, protože v důsledku svého rozdělení mezi Rakousko, Prusko a Rusko byla na dlouhou dobu vymazána z politické mapy Evropy. Zkoumaná oblast patřila k Ruské říši a ruský jazyk, který zavedly carské úřady, postupně pronikal do dalších a dalších oblastí společenského života. Cílem článku je upozornit na výzkumnou hodnotu matričních knih pro poznání společnosti daného období, dále pak rovněž obecný popis antroponymie, která charakterizuje tehdejší společenské vrstvy po zavedení ruštiny jako úředního jazyka správy římskokatolické církve. Dále jsou prezentovány metody identifikace osob zaznamenaných v knihách, a to zvláště proto, že antroponymii daných regionů v 19. století bylo z různých důvodů dosud věnováno málo pozornosti.

9

Access of higher education and study for Poles in the second half of 19th century

44%

Bartnicka K.

|

tom R. 111, z. 1-NP

13--35

EN

In the 19th century, in Poland divided among Russia, Austria and Prussia, the occupants hindered access to education for Poles. Fighting the restrictions, the Poles organized scientific institutions, published texts enabling self-study and founded high and academic private schools. In the Polish Kingdom in 19th century these schools were mostly clandestine, becoming legal at the beginning of 20th century. In Galicia, polonized high schools and universities in Lwów and Kraków educated students, including women, from all occupied territories. Many studied abroad. People educated in the second half of 19th century rebuilt the system of higher education in Poland Reborn.

PL

W XIX w., w Polsce podzielonej między Rosję, Austrię i Prusy, zaborcy utrudniali Polakom dostęp do wykształcenia. Walcząc z ograniczeniami Polacy organizowali instytucje naukowe, wydawali publikacje ułatwiające samokształcenie, zakładali średnie i wyższe szkoły prywatne. W Królestwie Polskim w XIX w. przeważnie tajne, od początku XX w. legalne. W Galicji spolonizowane szkoły średnie i uniwersytety we Lwowie i Krakowie kształciły studentów, w tym kobiety, ze wszystkich zaborów. Wiele osób studiowało za granicą. Ludzie wykształceni w drugiej połowie XIX w. odbudowali szkolnictwo wyższe w Polsce Odrodzonej.