Litwa w sarmackiej myśli historycznej doby oświecenia

• Autorzy: Paweł Sierżęga

Warianty tytułu

EN

Lithuania in the Sarmatian historical concepts of the Enlightment

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The reform camp associated with Stanislaw August Poniatowski was aware that the introduction of reforms depends on the support of the gentry. The past was to function as the key to changes in the mentality, teach responsibility for national matters and show the directions of the transformations of the system. In this context the Polish - Lithuanian issue gained particular significance. The aim was to change the conservative perspective expressed by the conviction that the traditional social and political system of the way Poland was ruled, is perfect. The task was particularly difficult since in the Saxon period, preceding the reign of Stanislaw August Poniatowski, traditional values significantly gained in popularity. Numerous herbals, calendars or the lives of the saints were published. The ideas were strengthened by the historical perspective defending the status quo of the system based on the principles of the Golden Liberty. The studies of Augustyn Koludzki, Benedykt Chmielowski and Szymon Majchrowicz, written in line with the conservative convention in period of late Enlightment have to be assessed as the expression of the anachronic way of thinking about the past.

Słowa kluczowe

EN

GOLDEN LIBERTY; PONIATOWSKI STANISLAW AUGUST; SARMATIAN HISTORICAL CONCEPTS

• Wydawca: Lubuskie Towarzystwo Naukowe
• Czasopismo: Rocznik Lubuski
• Rocznik: 2009
• Tom: 35
• Numer: 1
• Strony: 51-67
• Rodzaj publikacji: ARTICLE

Twórcy

autor

Paweł Sierżęga

• Uniwersytet Rzeszowski,

• Pawel Sierzega, Uniwersytet Rzeszowski, Instytut Historii, Zaklad Historii, Historiografii i Metodologii, ul. Rejtana 16c, 35-959 Rzeszów, Poland

Bibliografia

• Buchowski K., Litwomani i polonizatorzy. Mity, wzajemne postrzeganie i stereotypy w stosunkach polsko-litewskich w pierwszej połowie XX wieku, Białystok 2006.
• Chmielowski B., Nowe Ateny, albo akademia wszelkiey scyencyi pełna, na rożne tytuły iak na classes podzielona, mądrym dla memoryału, idiotom dla nauki, politykom dla praktyki, melancholikom dla rozrywki erygowana, cz. 1, Lwów 1745, cz. 2, Lwów 1746.
• Czasy saskie. Wybór źródeł, wstęp i objaśnienia J. Feldman, [reprint] Wrocław 2004.
• Dolański D., Zachód w polskiej myśli historycznej czasów saskich. Nurt sarmacko-teologiczny, Zielona Góra 2002.
• Gierowski J., Kołudzki Augustyn h. Pomian (zm. 1720), PSB, t. XIII, Wrocław 1967-68.
• Grabski A. F., Dzieje historiografii, Poznań 2003.
• Grabski A. F., Myśl historyczna polskiego oświecenia, Warszawa 1976.
• Grzybowski S., Majchrowicz (Maichrowicz, Maychrowicz) Szymon (1717-1783), PSB, T. XIX/1, Wrocław-Warszawa 1974.
• Grzybowski S., Z dziejów popularyzacji nauki w czasach saskich. II. Spóźniona synteza księdza Szymona Majchrowicza, [w:] Studia i materiały z dziejów nauki polskiej, seria A, z. 7, Warszawa 1965.
• Grzybowski S., Z dziejów popularyzacji nauki w czasach saskich. I. Nowe Ateny, pierwsza polska encyklopedia powszechna, [w:] Studia i materiały z dziejów nauki polskiej, seria A, z. 7, Warszawa 1965.
• Gwagnin A., Sarmatiae Europeae descriptio, Kraków 1578.
• Kołudzki A., Tron ojczysty, albo pałac wieczności w krótkim zebraniu monarchów, książąt i królów polskich z różnych aprobowanych autorów, od pierwszego Lecha aż do te-raźniejszych czasów, zupełną w sobie życia i dzieł nieśmiertelnych historią przez..., Po-znań 1707.
• Kulicka E., Legenda o rzymskim pochodzeniu Litwinów i jej stosunek do mitu sar-mackiego, [w:] „Przegląd Historyczny” 1980, R. LXXI, z. 1.
• Lituani M., De moribus Tartarorum, Lituanorvm et Moschorum, fragmina X mul-tiplici historia referta, Basileae MDCXV.
• Majchrowicz S., „Nowy Korbut” [w:] Oświecenie, T. 5, Bibliografia Literatury Polskiej - Nowy Korbut, Warszawa 1967.
• Majchrowicz S., Trwałość szczęśliwa królestw albo ich smutny upadek, wolnym na¬rodom przed oczy stawiona, na utrzymanie nieoszacowanej szczęśliwości swojej, cz. II. Szczęśliwość polskiego narodu, Lwów 1764.
• Narbutas S., Litewskie piśmiennictwo, [w:] Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego, analizy i obrazy, oprac. V. Ališauskas, L. Jovaiša, M. Paknys, R. Petrauskas, E. Raila, przekład P Bukowiec, B. Kalęba, B. Piasecka, Kraków 2006.
• Ochmański J., Michalon Litwin i jego traktat o zwyczajach Tatarów, Litwinów i Moskwicinów z połowy XVI wieku, [w:] „Kwartalnik Historyczny” 1976, R LXXXIII, z. 4.
• Ogrodziński W., Chmielowski Joachim Benedykt (1700-1763), PSB, t. III, Kraków 1937.
• Opałek K., Oświecenie, [w:] Historia nauki polskiej, t. II, wstęp i redakcja B. Suchodolski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970.
• Puchowski K., Jezuickie kolegia szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Studium z dziejów edukacji elit, Gdańsk 2007.
• Radziszewska J., Maciej Stryjkowski i jego dzieło, [w:] M. Stryjkowski, O początkach, wywodach, dzielnościach, sprawach rycerskich i domowych narodu litewskiego, żemojdzkiego i ruskiego, przedtym nigdy od żadnego ani kuszone, ani opisane, z natchnienia Bożego a uprzejmie pilnego doświadczenia, oprac. J. Radziszewska, Warszawa 1978.
• Rybicka-Nowacka H., Nowe Ateny Benedykta Chmielowskiego. Metoda, styl, język, Warszawa 1974.
• Serejski M. H., Koncepcja historii powszechnej Joachima Lelewela, Warszawa 1958.
• Smoleński W., Przewrót umysłowy w Polsce wieku XVIII. Studia historyczne, opra¬cował i wstępem opatrzył A. Wierzbicki, Warszawa 1979.
• Smoleński W., Szkoły historyczne w Polsce, [w:] Pisma historyczne, t. III, Kraków 1901.
• Suchocki J., Geneza litewskiej legendy etnogenetycznej. Aspekty polityczne i naro¬dowe, „Zapiski Historyczne” 1987, T. LII, z. 1.
• Suchocki J., Unia polsko-litewska (tłum. A. Firewicz), Toruń 2004.
• Szelągowska K., Majchrowicz Szymon, [w:] Słownik historyków polskich, Warszawa 1994.
• Ulčinaite E., Latinitas jako część litewskiej literatury i kultury, „Terminus” R VI, 2004, z. 2.
• Ulewicz T., Sarmacja. Studium z problematyki słowiańskiej XV i XVI w., Kraków 1950.
• Venclova T., Mit o początku, „Teksty” 1974, nr 4.
• Wichowa M., Ksiądz Benedykt Chmielowski jako uczony barokowy, „Napis” seria V/1999.
• Zachara-Wawrzyńczyk M., Geneza legendy o rzymskim pochodzeniu Litwinów, „Zeszyty Historyczne” Uniwersytet Warszawski 1963, T. III.

Identyfikatory

CEJSH db identifier

10PLAAAA08583