Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

The market square in Katowice – a place which no longer exists – an evolution of the spatial structure

Ptasińska-Gucik Karolina

Technical Transactions

|

2023

|

Vol. 120, iss. 1

art. no. e2023006

EN

This study attempts to explain why the space in the centre of Katowice is formally called “The Market Square” even though the square itself no longer exists. Some archival documents and existing studies are analysed. The evolution of the market square in Katowice is presented against the background of historical and economic transformations, putting an emphasis on depicting valuable and interesting architecture that was irretrievably lost and replaced with entirely new urban fabric. Moreover, the article aims to show that the region of Upper Silesia does not only constitute industrial plants but also, created by the mixture of cultures and nationalities, other types of architecture, that was irretrievably lost. It was found out that the market is not actually the main square.

2

Elektroenergetyka Górnośląska w latach międzywojennych (1922/1923-1939)

Kołakowski Tomasz E.

Śląskie Wiadomości Elektryczne

|

2023

|

Nr 1 (145)

26--28

PL

W artykule przedstawiono dzieje elektroenergetyki śląskiej w okresie międzywojennym. Opisano zmiany jakie zaszły po przyłączeniu części ziem Górnego Śląska do odradzającego się Państwa Polskiego. Zwrócono uwagę na ogromny wpływ, jaki miał podział Górnego Śląska na część polską i niemiecką, na sytuację prawną, organizacyjną i ekonomiczną działających elektrowni.

3

Wpływ mediów społecznościowych na powstanie instaspotów oraz poszukiwanie ich związków z tradycyjnymi przestrzeniami ekspozycyjnymi na przykładzie wybranych lokalizacji na Górnym Śląsku

Komar Beata, Lenarcik-Hilmer Michalina

Builder

|

2023

|

R.27, nr 5

44--49

PL

Zjawisko poszukiwania miejsc do wykonywania zdjęć w celu umieszczenia ich w mediach społecznościowych przyczyniło się do powstania pojęcia instaspotu. Celem badań jest znalezienie związków między instaspotami a przestrzeniami ekspozycyjnymi występującymi w instytucjach kultury prowadzących działalność wystawienniczą. Metodyka badań opiera się na studiach literaturowych, kwerendzie internetu oraz wizjach lokalnych w wybranych instaspotach, co pozwoliło na określenie różnic i podobieństw między instaspotami a tradycyjnymi przestrzeniami wystawienniczymi. Na podstawie trzech studiów przypadków można zauważyć, że pełnią podobne funkcje: komercyjną, integracyjną i rozrywkową, a funkcjonowanie obydwu z nich sprzyja powstawaniu relacji i więzi społecznych. Główna różnica między nimi polega na wartościach, jakie promują.

EN

The phenomenon of searching for places to take photos in order to place them on social media contributed to the creation of the concept of Insta Spot. The aim of the research is to find connections between Insta Spots and exhibition spaces in cultural institutions conducting exhibition activities. The research methodology is based on literature studies, an Internet query and local visions in selected Insta Spots, which allowed to determine the differences and similarities between Insta Spots and traditional exhibition spaces. Based on three case studies, it can be seen that they perform similar functions: commercial, integration and entertainment, and the functioning of both of them is conducive to the formation of relationships and social ties. The main difference between them lies in the values they promote.

4

The role of a brick detail in architecture on the example of contemporary architectural trends in Upper Silesia

Juroszek Justyna

Architectus

|

2023

|

Nr 2 (74)

29--39

EN

An image of the changing trends in the design of ceramic architectural details in Upper Silesia in recent years is the subject of the study. At the research stage, a source query, analysis of completed architectural objects, field inspection and photographic documentation were used. On the basis of a broader recognition of the subject, two examples were selected from the sacral buildings, residential buildings and public utility buildings. Assessment of the architectural environment, representativeness of the building, high architectural value, and cultural recognition were the selection criteria. Showing that the contemporary architecture of Upper Silesia allows operating with chiaroscuro, which gives the composition a “third dimension” – uniqueness and specific expression is the goal that the author achieves. It is not reaching for historical patterns, but creating new, geometric, spatial forms, setting new composition rules, using chiaroscuro, painterly and sculptural features of this timeless material. The human scale of the module means that bricks can be used to design almost any architectural object: a residential building, as well as a sacral or public utility building. Contemporary brick is no longer used only to create structural elements – it is part of the image composition, relief and sculpting of each façade.

PL

Tematem pracy jest obraz zmieniających się w ostatnich latach trendów w projektowaniu ceramicznego detalu architektonicznego na terenie Górnego Śląska. Na etapie badań posłużono się kwerendą źródłową, analizą zrealizowanych obiektów architektonicznych, wizją terenową oraz dokumentacją fotograficzną. Na podstawie szerszego rozpoznania tematu wytypowano po dwa przykłady spośród obiektów sakralnych, budynków mieszkalnych oraz obiektów użyteczności publicznej. Jako kryteria wyboru posłużyły ocena środowiska architektonicznego, reprezentacyjność obiektu, wysoka wartość architektoniczna, rozpoznawalność kulturowa. Celem autorki było wykazanie, że współczesna architektura Górnego Śląska pozwala operować światłocieniem, który nadaje kompozycji „trzeci wymiar” – wyjątkowość i specyficzny wyraz. Nie jest to sięganie do wzorców historycznych, lecz tworzenie nowych, geometrycznych, przestrzennych form, ustalanie nowych zasad kompozycyjnych, operowanie światłocieniem, malarskością i rzeźbiarskością tego ponadczasowego materiału. Ludzka skala modułu sprawia, iż cegły można użyć do projektowania niemal każdego obiektu architektonicznego – zarówno budynku mieszkalnego, jak i sakralnego lub użyteczności publicznej. Współczesna cegła nie służy już tylko i wyłącznie do tworzenia elementów konstrukcyjnych – jest częścią kompozycji obrazu, reliefu i rozrzeźbienia każdej elewacji.

5

Fossil floral assemblage from the Upper Triassic Grabowa Formation (Upper Silesia, southern Poland)165–193165–193

Wawrzyniak Zuzanna, Filipiak Paweł

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2023

|

Vol. 93, No. 2

165--193

EN

Upper Triassic fossil plants are well documented from the Keuper of Europe. Carnian and Rhaetian floras are rich in a variety of plant taxa, whereas in comparison, the Norian is limited to a few localities with poorly preserved fossil plant communities showing low diversification. The Norian Grabowa Formation in Zawiercie-Marciszów, Upper Silesia, southern Poland, contains fossils of arborescent gymnosperms, including petrified conifer trunks. In this study, we present a fossil plant assemblage, containing fragmented plant parts in multiple forms of preservation, i.e., permineralised trunks and rooting structures, stems compressions, dispersed cuticles, and megaspores. Analysis of the macromorphological characters proved the presence of gymnosperms, including the ar-borescent conifer Agathoxylon cf. keuperianum, known already from this locality from fragments of charcoalified wood. Sphenophytes are represented by disarticulated stems of Equisetites sp., and Neocalamites sp. The variation in plant fossils indicates the possibility of higher plant diversity. Analysis of cuticles, macerated from different plant-bearing lithologies, revealed a variety of conifer foliage, expressed as five cuticulae dispersae morphotypes (needle-leaf Elatocladus-type and scale-leaf Pagio- Brachyphyllum-like). Plant fossils at Zawiercie-Marciszów are preserved in calcareous mudstones and micritic limestone concretions, developed in a fluvial environment. The presence of sphenophyte stems (Equisetites and Neocalamites) indicates that local conditions were more humid and suitable for spore-producing plants, appearing in the mid-Norian tectonic-pluvial episode, recorded in the Grabowa Fm.

6

Zawartość azotanów(III) i azotanów(V) w wodzie kranowej na terenie Górnego Śląska oraz ich potencjalny wpływ na zdrowie konsumentów

Pecyna-Utylska Paulina, Kernert Joanna, Michalski Rajmund

Laboratorium - Przegląd Ogólnopolski

|

2022

|

nr 3

24--32

PL

Azotany(III) i azotany(V) są typowymi zanieczyszczeniami wody pitnej, które mają negatywny wpływ na zdrowie ludzi. W pracy oceniono poziom azotanów(III) i azotanów(V) w 29 wodach kranowych i jednej studni wiejskiej na terenie Górnego Śląska. Uzyskane wyniki posłużyły do oceny ryzyka zdrowotnego dla miejscowej ludności. Punkty poboru próbek zostały wybrane tak, aby pomóc w identyfikacji źródła w przypadku wystąpienia podwyższonego poziomu azotanów(III) lub azotanów(V). Dawka azotanów pobranych w wyniku spożycia wody pitnej była wyższa dla dzieci i niemowląt niż dla dorosłych. Iloraz zagrożenia dla kobiet, mężczyzn, dzieci i niemowląt był mniejszy od 1.

EN

Nitrates and nitrites are typical and important contaminants of drinking water that negatively affect people’s health. The paper evaluates the levels of nitrates and nitrites in 29 tap waters and one village well in Upper Silesia. The results were used for health risk assessment for the local communities. The sampling points were chosen so that to help identify the source when an elevated level of nitrites and nitrates is observed. The calculated Chronic Daily Intake values were higher for children and infants than for adults. The Hazard Quotient values for women, men, children and infants were below 1.

7

Wielorodzinne budynki mieszkalne w osiedlach robotniczych Górnego Śląska - przykładowa diagnostyka termiczno-wilgotnościowa

Krause-Świerczyńska Magdalena

Builder

|

2022

|

R.26, nr 12

44--47

PL

W artykule przedstawiono wybrane problemy diagnostyki termiczno-wilgotnościowej fasad wielorodzinnych budynków mieszkalnych - familoków. Dla kilku przykładowo wybranych budynków dokonano oceny stanu ochrony cieplnej, wykorzystując pomiary termowizyjne oraz pomiary zawilgocenia ścian zewnętrznych. Badania takie są bardzo pomocne przy podejmowaniu działań remontowych w tym ograniczających zużycie ciepła, a ich analiza powinna być wskazówką dla odpowiednich rozwiązań projektowych z uwzględnieniem prowadzenia prac konserwatorskich.

EN

The article presents selected problems of thermal and humidity diagnostics of facades of multi-family residential buildings - family houses. For a few examples of selected buildings, an assessment of the state of thermal protection was carried out using thermovision measurements and measurements of moisture in external walls. Such tests are very helpful in undertaking renovation activities, including those limiting heat consumption, and their analysis should be a guide for appropriate design solutions, including conservation works.

8

Dziedzictwo architektury Górnego Śląska II połowy XX wieku - problemy konserwatorskie i perspektywy badawcze

Żmudzińska-Nowak Magdalena

Builder

|

2022

|

R.26, nr 6

34--36

PL

Artykuł porusza tematykę dziedzictwa architektury Górnego Śląska II połowy XX wieku jako problemu badawczego i konserwatorskiego. Celem publikacji jest charakterystyka architektury Górnego Śląska tego okresu w szerszym kontekście rozwoju architektury w Polsce oraz wydobycie głównych problemów związanych z jej ochroną. Tekst składa się z dwóch części. W części pierwszej przedstawiono ogólną charakterystykę okresu II połowy XX wieku w rozwoju architektury w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem Górnego Śląska. Omówiono także wybrane zagadnienia ochrony architektury powojennej oraz problemy z nią związane, w tym: brak całościowej wiedzy na temat zasobów architektonicznych tego okresu, trudności związane z ich waloryzacją czy niska świadomość społeczna w zakresie ich wartości. Część druga zawiera omówienie przykładów działań podejmowanych przez autorkę w ramach współpracy pomiędzy Wydziałem Architektury Politechniki Śląskiej a Instytutem Dokumentacji Architektury Biblioteki Śląskiej. Wspólne działania mają na celu dokumentację i ochronę dziedzictwa (materialnego i niematerialnego) Górnego Śląska w zakresie architektury oraz urbanistyki. Wypracowana metodyka interdyscyplinarnych działań, realizowana z sukcesem od blisko dziesięciu lat, może stać się uniwersalnym modelem postępowania w tym zakresie.

EN

The article deals with the subject of the architectural heritage of Upper Silesia of the second half of the 20th century in terms research and conservation problem. The aim of the publication is to characterize the architecture of Upper Silesia of that period within the broader context of Polish architecture development, and to highlight the main problems related to its protection. The text consists of two parts. The first part presents a general description of the period of the second half of the 20th century in the development of architecture in Poland, particularly emphasizing the Upper Silesian facilities. Selected issues of the protection of post-war architecture and related problems were also discussed, including: the lack of comprehensive knowledge about the architecture of this period, difficulties related to its valorization and low social awareness of its values. The second part contains a discussion of examples of activities undertaken by the author within the cooperation between the Faculty of Architecture of the Silesian University of Technology and the Institute of Architecture Documentation of the Silesian Library in Katowice. Joint activities are focused on documentation and protection of the heritage (tangible and intangible) of Upper Silesia in the field of architecture and town planning. The methodology of interdisciplinary activities, successfully implemented for nearly ten years, may become a universal model for this field development.

9

Budynki plombowe w zabudowie śródmiejskiej jako element rewitalizacji miast górnośląskich. Część 2.

Grzybowski Andrzej

Builder

|

2022

|

R.26, nr 2

30--34

PL

Na przykładach sześciu własnych projektów budynków plombowych i dwóch prac dyplomowych wykonanych pod kierunkiem autora pokazano występujące w analizowanych projektach rozwiązania funkcjonalne, przestrzenne oraz konstrukcyjne charakterystyczne dla tego typu zabudowy. Projekty te powstały w latach 1986-2014 jako element trwającego procesu rewitalizacji miast regionu. Zaznaczono wielofunkcyjny charakter prezentowanych budynków. Podkreślono specyficzne cechy tego typu obiektów. Wynikają one z lokalizacji na niewielkich działkach, konieczności uwzględnienia zaleceń konserwatorskich, a także konieczności indywidualnego projektowania konstrukcji budynków w celu dostosowania do sąsiadującej zabudowy. Celem artykułu jest określenie swoistych cech kształtowania budynków plombowych oraz znaczenia urbanistycznych i konserwatorskich uwarunkowań ich projektowania w śródmiejskiej strukturze miast na Górnym Śląsku.

EN

Examples of six own designs of infill buildings and two diploma theses prepared under the supervision of the author, show the functional, spatial and structural solutions found in the analyzed designs, characteristic for this type of development. These projects were created in the years 1986-2014 as part of the ongoing process of revitalizing the cities in the region. The multifunctional character of the presented buildings is marked. The specific features of this type of objects are emphasized. They result from the location on small plots of land, the need to take into account conservation recommendations and the need for individual designed building structures to be adapted to the neighboring buildings. The aim of the article is to define the specific features of the formation of infill buildings and the significance of urban planning and conservation conditions for their design in the downtown structure of cities in Upper Silesia.

10

Budynki plombowe w zabudowie śródmiejskiej jako element rewitalizacji miast górnośląskich. Część 1

Grzybowski Andrzej

Builder

|

2022

|

R.26, nr 1

16--20

PL

Na przykładach sześciu własnych projektów budynków plombowych i dwóch prac dyplomowych wykonanych pod kierunkiem autora pokazano występujące w analizowanych projektach rozwiązania funkcjonalne, przestrzenne oraz konstrukcyjne charakterystyczne dla tego typu zabudowy. Projekty te powstały w latach 1986-2014 jako element trwającego procesu rewitalizacji miast regionu. Zaznaczono wielofunkcyjny charakter prezentowanych budynków. Podkreślono specyficzne cechy tego typu obiektów. Wynikają one z lokalizacji na niewielkich działkach, konieczności uwzględnienia zaleceń konserwatorskich, a także konieczności indywidualnego projektowania konstrukcji budynków celem dostosowania do sąsiadującej zabudowy. Celem artykułu jest określenie swoistych cech kształtowania budynków plombowych oraz znaczenia urbanistycznych i konserwatorskich uwarunkowań ich projektowania w śródmiejskiej strukturze miast na Górnym Śląsku.

EN

Examples of six own designs of infill buildings and two diploma theses prepared under the supervision of the author, show the functional, spatial and structural solutions found in the analyzed designs, characteristic for this type of development. These projects were created in the years 1986-2014 as part of the ongoing process of revitalizing the cities in the region. The multifunctional character of the presented buildings is marked. The specific features of this type of objects are emphasized. They result from the location on small plots of land, the need to take into account conservation recommendations and the need for individual designed building structures to be adapted to the neighboring buildings. The aim of the article is to define the specific features of the formation of infill buildings and the significance of urban planning and conservation conditions for their design in the downtown structure of cities in Upper Silesia.

11

Chemical characterization of bulk depositions in two cities of Upper Silesia (Zabrze, Bytom), Poland : case study

Michalski Rajmund, Pecyna-Utylska Paulina

Archives of Environmental Protection

|

2022

|

Vol. 48, no. 2

106--116

EN

The chemical composition of bulk deposition is an important aspect of assessing ambient air pollution. It contributes significantly to the removal of pollutants from the atmosphere and their transfer to other ecosystems. Thus, it is a reliable determinant of environmental chemistry. Therefore, bulk deposition can be considered useful for tracking the migration path of substances from different sources. The aim of the study carried out at five measurement points in Zabrze and Bytom was to assess the content of selected physico-chemical parameters in bulk deposition. Samples were collected continuously from November 2019 to November 2020. In the collected samples the following were determined: COD, pH, conductivity, dissolved organic carbon, inorganic carbon and total carbon; inorganic anions (Cl-, SO42-, NO3-, NO2-, Br-, PO43-) and cations (Li+, Mg2+, Ca2+, Na+, K+, NH4+), metals and metalloids (Mn, Ni, Co, Cu, Zn, As, Cd, Pb, Cr, and Fe), and carboxylic acids (formic, acetic, oxalic). The obtained test results were statistically processed using Excel, and the normality of data distribution was verified by Shapiro-Wilk test. The results show that pollutants transported in the atmosphere and introduced with precipitation in the Zabrze and Bytom areas are a significant source of area pollution of the region.

12

Trzecie powstanie śląskie z Golonką. Wpływ kroju pisma na odbiór przekazu na przykładzie identyfikacji wizualnej obchodów 100. rocznicy trzeciego powstania śląskiego

Łubocki Jakub Maciej

Acta Poligraphica

|

2022

|

Vol. 18

1--28

PL

Po zagwarantowanym traktatem wersalskim plebiscycie mającym ustalić przebieg granicy polsko-niemieckiej na Górnym Śląsku, w 1921 roku wybuchło trzecie powstanie śląskie. 100 lat później Polska obchodziła uroczystą rocznicę tych wydarzeń. Wychodząc z założenia, że użyty w projekcie graficznym krój pisma nie tylko łączy w sobie dualizm elementu znaczącego i znaczonego, z których składają się słowa, lecz sam w sobie może być także nośnikiem autonomicznych znaczeń, w oparciu o pojęcia typografii kongenialnej, wernakularnej, transparentnej i znaczącej, podjęto próbę oceny identyfikacji wizualnej materiałów towarzyszących uroczystościom obchodów 100. rocznicy wybuchu trzeciego powstania śląskiego. Zaproponowano trzy alternatywne drogi tworzenia takiej identyfikacji (1. świadomie nawiązująca do przeszłości, 2. świadomie zrywająca z przeszłością, 3. Bazująca na współczesnych trendach graficznych, odwołująca się jednak do pewnych reminiscencji) i podkreślono, że zbiory muzealne i biblioteczne są nieocenionym źródłem do opracowania wyważonej i świadomej koncepcji projektu graficznego.Po zagwarantowanym traktatem wersalskim plebiscycie mającym ustalić przebieg granicy polsko-niemieckiej na Górnym Śląsku, w 1921 roku wybuchło trzecie powstanie śląskie. 100 lat później Polska obchodziła uroczystą rocznicę tych wydarzeń. Wychodząc z założenia, że użyty w projekcie graficznym krój pisma nie tylko łączy w sobie dualizm elementu znaczącego i znaczonego, z których składają się słowa, lecz sam w sobie może być także nośnikiem autonomicznych znaczeń, w oparciu o pojęcia typografii kongenialnej, wernakularnej, transparentnej i znaczącej, podjęto próbę oceny identyfikacji wizualnej materiałów towarzyszących uroczystościom obchodów 100. rocznicy wybuchu trzeciego powstania śląskiego. Zaproponowano trzy alternatywne drogi tworzenia takiej identyfikacji (1. świadomie nawiązująca do przeszłości, 2. świadomie zrywająca z przeszłością, 3. Bazująca na współczesnych trendach graficznych, odwołująca się jednak do pewnych reminiscencji) i podkreślono, że zbiory muzealne i biblioteczne są nieocenionym źródłem do opracowania wyważonej i świadomej koncepcji projektu graficznego.

EN

The Third Silesian Uprising broke out in 1921 after the plebiscite guaranteed by the Treaty of Versailles and regarding the Polish-German border in Upper Silesia. 100 years later, Poland celebrated the solemn anniversary of these events. Based on the concepts of congenial, vernacular, transparent and meaningful typography, an attempt was made to evaluate the visual identification of the materials accompanying the celebrations of the 100th anniversary of the outbreak of the Third Silesian Uprising, because – in the opinion of the article’s author – the typeface used in the graphic design (named Golonka) introduced too many redundant meanings, disturbing the message carried by the verbal and graphic elements. Three alternative ways of creating such identification have been proposed (1. consciously referring to the past; 2. consciously breaking with the past; 3. based on contemporary graphic trends, but referring to some reminiscences). It was also emphasized that museum and library collections are an invaluable source for developing a balanced and conscious concept for a graphic design.

13

100 lat industrialnej katedry – Elektrociepłownia Szombierki w Bytomiu

Oleś Dominika, Zych Olga

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 65

134--146

PL

Zlokalizowana w Bytomiu Elektrociepłownia Szombierki, nazywana „industrialną katedrą”, obchodziła w roku 2020 stulecie oficjalnego uruchomienia. Nieużytkowany obecnie obiekt został zaprojektowany przez Emila i Georga Zillmannów, jednych z ważniejszych twórców architektury przemysłowej początku XX wieku na Górnym Śląsku. Stanowi egzemplifikację monumentalnej architektury industrialnej, realizującej formą koncepcję „sakralizacji pracy”. Zespół zabudowy Elektrociepłowni Szombierki, wpisany do rejestru zabytków w roku 2013, znalazł się na ogłoszonej przez federację Europa Nostra liście „7 zagrożonych obiektów europejskiego dziedzictwa 2020”. Artykuł przybliża z okazji jubileuszu sylwetkę tego cennego zabytku techniki poprzez ukazanie jego historii oraz walorów architektonicznych. Uwagę poświęcono również przedstawieniu stanu zachowania obiektu oraz problematyce jego przyszłego zagospodarowania.

EN

The Szombierki Combined Heat and Power Plant celebrated the centenary of its official launch in 2020. The currently disused building is located in Bytom. It was designed by Emil and Georg Zillmann, one of the most important architects of the early twentieth century in Upper Silesia. The Combined Heat and Power Plant, called an “industrial cathedral,” is an example of monumental industrial architecture, implementing the concept of “sacralisation of work.” The complex of buildings of the Szombierki CHP Plant, entered into the register of monuments in 2013, was included on the list of “Europe’s 7 Most Endangered heritage sites 2020” announced by Europa Nostra. On the occasion of the jubilee, this paper presents this valuable technical monument by describing its history and architectural values. Attention is also focused on the presentation of the building’s state of preservation and the problem of its future adaptation.

14

Distribution and ecology of two interesting diatom species Navicula flandriae Van de Vijver et Mertens and Planothidium nanum Bąk, Kryk et Halabowski in rivers of Southern Poland and their spring areas

Halabowski Dariusz, Bąk Małgorzata, Lewin Iga

Oceanological and Hydrobiological Studies

|

2021

|

Vol. 50, No. 2

137--149

EN

In this paper, we report new records of rare diatoms that have recently been found in Southern Poland. Planothidium nanum was found only in the upper reaches of the Centuria River, which is not exposed to human influence, while Navicula flandriae was found in two rivers (the Bolina and the Mleczna) affected by salt mine water from hard coal mines. The impact of anthropogenic salinity on diatom communities is as yet poorly documented. Therefore, we conducted a survey on this phenomenon. We surveyed seven sampling sites for diatom assemblages and habitat characteristics, including three sampling sites impacted by mine water. Navicula flandriae was recorded at both sampling sites affected by salt mine water and in two other rivers (the Centuria and the Mitręga), indicating its wide preference for salinity. We confirmed the occurrence of P. nanum at the same site where this species was found and described in our previous paper. In addition, we recorded the occurrence of this species at two other sites in habitats with similar characteristics (lower reaches of the Centuria and Wiercica rivers). Our results indicate a more common occurrence of N. flandriae and P. nanum, which means that further monitoring of diatoms is necessary.

15

A regurgitalite of the Middle Triassic (Muschelkalk) from Upper Silesia (Poland)

Niedźwiedzki Robert, Surmik Dawid, Chećko Agnieszka, Salamon Mariusz A.

Geology, Geophysics and Environment

|

2021

|

Vol. 47, no. 1

33--40

EN

A bromalite from the Middle Triassic (Muschelkalk) of southern Poland, Sadowa Góra Quarry, is herein described and interpreted as a regurgitalite. The fossils occurring within the regurgitalite are angular and have sharp edges. They are represented by common fragments of thin-shelled bivalves as well as rare crinoid and gastropod remains. The composition of the collected inclusion is different from that of the host rock. There are many candidates that could have produced the regurgitalite, including durophagous sharks, marine reptiles, the actinopterygian Colobodus, or nautiloids. Our finding adds to the emerging evidence of durophagous predation in the Triassic sea of Polish part of the Germanic Basin. It is the second record of a regurgitalite from the Muschelkalk of Upper Silesia.

16

Evolution of Neoarchean-Paleoproterozoic basement in the Brunovistulia terrane, S Poland : geological, P-T and geochemical records

Żelaźniewicz Andrzej Ryszard, Jastrzębski Mirosław

Geological Quarterly

|

2021

|

Vol. 65, No. 2

art. no. 20

EN

Brunovistulia is a composite terrane of Gondwana descent that eventually was accreted to the SW margin of Baltica, central Europe. It is built of metagneous and metasedimentary rocks that originated mainly between 650 and 550 Ma. However in the Upper Silesian part of Brunovistulia, much older fragments have been drilled, which yielded U-Pb zircon ages between 2.75 and 2.0 Ga. They have been interpreted as an “exotic” constituent of the Brunovistulia superterrane, named the Rzeszotary Terrane. Our geological and geochemical studies of the Rzeszotary borehole cores yielded new data on the composition, provenance and evolution of that terrane. Precursors of the Rzeszotary complex were separated from the depleted mantle prior to or around 3.2-3.0 Ga. At 2.75-2.6 Ga, a juvenile magmatic arc edifice formed, beneath which oceanic lithosphere was subducted. Decompression melting of the mantle brought about tholeiite magmas of IAT/MORB composition with LILE additions. Tonalitic and trondhjemitic precursors of gneisses present today were formed at that time, probably due to partial melting of mantle-derived wet basalts at the base of the island arc. Around 2.0 Ga, the arc collided with an unspecified cratonic mass and was subject to orogenic deformation, metamorphism and migmatization. The entire arc edifice was then strongly shortened and forced down to depths equivalent to ~6-12 kbar where the rocks underwent contractional deformation and metamorphism (~500-700°C). Tonalites and trondhjemites were changed to gneisses, and basites to epidote- and garnet amphibolites. These rocks underwent syntectonic migmatization through the mechanism of segregation/differentiation in the presence of fluids and incipient partial melting. Synmetamorphic shortening of the rock pile, which led to folding and heterogeneous development of shear zones with thrust kinematics, terminated with intrusions of K-granites at 2.0 Ga, being followed by some brittle-ductile deformation of unconstrained timing. The 2.0 Ga event may have been connected with the 2.1-1.8 Ga global amalgamation of the Paleoproterozoic supercontinent of Columbia. Later the future Rzeszotary terrane was detached from the Gondwana mainland, reassembled and eventually, in the Neoproterozoic, it became part of the foreland of the Cadomian Orogen in Central Europe.

17

Zachowane kościoły drewniane powiatu tarnogórskiego jako przykład różnorodności przyjętych rozwiązań górnośląskiej architektury sakralnej

Tunkel Magda

Builder

|

2021

|

R.25, nr 8

50--55

PL

W artykule opisano cechy architektoniczne i konstrukcyjne drewnianej architektury sakralnej zlokalizowanej w regionie Górnego Śląska. Opisano zachowane kościoły powiatu tarnogórskiego (Księży Las, Miasteczko Śląskie, Szałsza) oraz zaprezentowano wyniki badań literaturowych, archiwalnych i studialnych mających na celu wskazanie różnorodności przyjętych rozwiązań ciesielskich w badanych obiektach. Prowadzone autorskie badania z lat 2014-2019 umożliwiły wykonanie analiz oraz oceny zachowanych kościołów zbudowanych z drewna w regionie Górnego Śląska. Do grupy tych obiektów zalicza się również 3 kościoły powiatu tarnogórskiego, których cechy rozwiązań architektoniczno-konstrukcyjnych zaprezentowano w zestawieniu tabelarycznym.

EN

The article describes the architectural and structural features of wooden sacred architecture located in the Upper Silesia region. The preserved churches of the Tarnowskie Góry district (Księży Las, Miasteczko Śląskie, Szałsza) are described and the results of literature, archival and study research aimed at showing the diversity of the adopted carpentry solutions for the studied objects are presented. Proprietary research from 2014-2019 allowed for the analysis and evaluation of preserved churches built of wood in the Upper Silesia region. The group of these objects also includes 3 churches of the Tarnowskie Góry district, the features of which architectural and construction solutions are presented in the table below.

18

Wpływ działań rewitalizacyjnych na zmianę wizerunku oraz jakość życia w miastach rdzenia Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii

Pancewicz Alina, Janikowska Wiktoria, Tadla Natalia, Wawrzonowska Karolina

Builder

|

2021

|

R.25, nr 4

39--41

PL

Przedmiotem artykułu są działania rewitalizacyjne podejmowane na zdegradowanych obszarach miast należących do rdzenia Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Wybrane przykłady obejmują działania prowadzone w kierunku rozwoju: przedsiębiorczości, usług, kultury, zabudowy mieszkaniowej, sportu, rekreacji. Celem badań jest identyfikacja, a także rozmieszczenie zrealizowanych i planowanych projektów rewitalizacji obiektów, obszarów zdegradowanych, a ponadto ocena ich wpływu na zmianę wizerunku miast poprzemysłowej metropolii oraz poprawę warunków życia społeczności miejskich.

EN

The subject of the paper are revitalization activities undertaken in degraded areas of cities belonging to the core of the Metropolis GZM. The selected examples include activities undertaken for the development of entrepreneurship, services, cultures, housing, sports and recreation. The aim of the study is to identify and locate completed and planned projects for the revitalisation of buildings and degraded areas, and to assess their impact on changing the image of the cities of the post-industrial metropolis, and improving the living conditions of urban communities.

19

Woda w mieście - działania z zakresu błękitnej infrastruktury dla łagodzenia zmian klimatu i zapobiegania ich skutkom w miastach rdzenia Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii

Pancewicz Alina

Builder

|

2021

|

R.25, nr 4

65--67

PL

Przedmiotem artykułu jest błękitna infrastruktura rozpatrywana w kontekście planowania i realizowania działań zmierzających do łagodzenia zmian klimatu oraz zapobiegania ich skutkom w metropolitalnych miastach poprzemysłowych. Badania obejmują działania podejmowane w ostatnich latach w miastach należących do rdzenia Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Celem badań jest identyfikacja i ocena planowanych, a także zrealizowanych działań adaptujących przestrzeń miejską do zmian klimatu w obszarze zrównoważonej gospodarki wodnej.

EN

The subject of the paper is blue infrastructure considered in the context of planning and implementing activities aimed at mitigating climate change and preventing its effects in post-industrial metropolitan cities. The research covers activities undertaken in recent years in cities belonging to the core of the Metropolis GZM. The aim of the study is to identify and evaluate planned and implemented actions in the field of sustainable water management that adapt urban space to climate change.

20

„Zrodzone z duszy ludu”. Ochrona sakralnej architektury drewnianej na międzywojennym Górnym Śląsku a polsko-niemiecki spór o narodowy charakter regionu

Gorzelik Jerzy

Wiadomości Konserwatorskie

|

2020

|

Nr 62

28--41

PL

Ochronę pomników drewnianej architektury sakralnej uznano za jedno z najpoważniejszych wyzwań, przed jakimi stanęli konserwatorzy zabytków Prowincji Śląskiej, działający od schyłku XIX w. Wypracowana przez nich strategia postępowania doczekała się weryfikacji po Wielkiej Wojnie na podzielonym polsko-niemiecką granicą Górnym Śląsku, gdy drewniany kościół wykorzystywano jako dowód na polski lub niemiecki charakter kultury regionu. Metody ochrony zabytków stosowane przez polskich i niemieckich konserwatorów były nieco inne. W Prowincji Górnośląskiej dopuszczano daleko idące przekształcenia przestrzeni i bryły obiektów, by zachować ich funkcję i lokalny pejzaż. Podobnie jak przed I wojną światową dokonywano też translokacji. W województwie śląskim, gdzie prawna i finansowa sytuacja służb konserwatorskich była korzystniejsza, egzekwowano obowiązek opieki nad zabytkami, wspierając parafie dotacjami. Planowano też organizację skansenu w Katowicach, przenosząc do miejskiego parku drewniany kościół z Syryni. Inny obiekt trafił z Knurowa do Chorzowa. W ten sposób dwa największe miasta polskiej części regionu doczekały się obiektów, które miały stanowić świadectwo jego odwiecznej polskości.

EN

Among challenges faced by conservators of the Silesian Province, who operated since the late nineteenth century, protection of monuments of wooden religious architecture was recognized as one of the most important. The strategy, they had elaborated, was verified after the Great War in Upper Silesia divided by the German-Polish border, as the wooden church was used as evidence for Polish or Germanic character of the region’s culture. The methods of monument protection implemented by Polish and German conservators were to some extent different. In the Upper Silesian Province far-reaching transformations of the space and shape of objects were allowed to preserve their original function and a local landscape. As before the First World War, monuments were also translocated. In the Silesian Voivodship, where the legal and financial situation of conservation services was more favorable, parishes were obliged to take care of churches and supported in their efforts with subsidies. There was also a plan to arrange an open-air museum in Katowice, where a wooden church from Syrynia was moved to the city park. Another monument was transferred from Knurów to Chorzów. In this way, the two largest cities of the Polish part of the region obtained objects that were to testify to its eternal Polishness.