Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

The architect’s trace. The case of Przyszowa

Mizia Małgorzata

Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach

|

2024

|

T. 18

9--22

EN

The architect’s trace is what is left over in the natural and urban environment following the interference of architects – it is a trace after planned activities. To what extent are they beneficial to the current reality? Using the village of Przyszowa as an example, with documented historical heritage and significant urban values in the form of monuments of architecture and arrangements, an analysis of urban image values was conducted so as, to compare the benefits and losses resulting from the implementation of standard improvements and modernizations. At a time of desperate attempt at the protection of the instantly shrinking natural environment, we turn our attention to rural areas as the last bastion of the still-free living space. The need to care for its shape, authenticity, and quality is felt there more than anywhere else. It is architects and urban designers who should above all be responsible for the current state of things.

PL

Ślad architekta – to pozostałość w środowisku przyrodniczo-urbanistycznym po ingerencjach architektów – to ślad po działaniach zaprojektowanych. W jakim stopniu pozytywnie wpływają one na bieżącą rzeczywistość? Na przykładzie sądeckiej wsi Przyszowa, o udokumentowanej spuściźnie historycznej i znaczących walorach urbanistycznych w postaci pomników architektury i ukształtowania planu, przeprowadzono analizę procesu dodawania i ujmowania wizerunkowych wartości urbanistycznych, porównanie korzyści i strat zaistniałych na skutek wprowadzenia standardowych usprawnień i modernizacji. W dobie dramatycznej ochrony kurczącego się nieustannie swobodnego krajobrazu przyrodniczego, zwracamy się ku wsi, jako schyłkowej ostoi jeszcze wolnej przestrzeni niezabudowanej. Tym mocniej odczuwamy tam potrzebę dbałości o jej kształt, autentyczność i jakość. To architekci-urbaniści w pierwszym rzędzie będą odpowiedzialni za bieżący stan rzeczy.

2

Osiedle urzędnicze w Katowicach-Ligocie – wyzwania stojące przed dziedzictwem kulturowym

Łakomy Katarzyna

Wiadomości Konserwatorskie

|

2024

|

Nr 78

75--90

PL

Artykuł dotyczy willi okresu międzywojennego w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem osiedla urzędniczego w Katowicach-Ligocie. Willa to obiekt o charakterze luksusowym, nierozłącznie związany z ogrodem i krajobrazem, reprezentujący idee i filozofię danej epoki. Główne analizy zostały poprzedzone badaniami wstępnymi mającymi zidentyfikować zasób obiektów willowych tego okresu, ich stan zachowania i działania prowadzące do ich destrukcji. Dla osiedla w Katowicach wykonano badania in situ – analizy budynków, kontekstu urbanistycznego i krajobrazowego oraz materiałów archiwalnych. Przeprowadzone badania wykazały wartości, ale też szereg problemów i zagrożeń, na jakie narażony jest ten układ. Jako główne przyczyny złego stanu wskazano brak właściwej ochrony i zasad postępowania przy różnorodnych pracach renowacyjnych. Mimo wielu niekorzystnych zjawisk zachodzących w obrębie badanego osiedla posiada ono wysoką wartość urbanistyczną, architektoniczną i krajobrazową oraz znaczący potencjał kulturowy i przyrodniczy.

EN

This paper discusses interwar-period villas in Poland, with a particular focus on the officials’ estate in Katowice-Ligota. A villa is a building that is luxury in character and is inseparably tied to a garden and the landscape, and represents the ideas and philosophy of a given period. The main analyses were preceded by preliminary research to explore the stock of villa buildings of the period, their state of preservation and the actions that lead to their deterioration. In situ research was performed on the Katowice estate—an analysis of the buildings, the urban and landscape context, and archival materials. The layout’s values were identified, in addition to a range of problems and threats that the layout faces. Lack of proper conservation and rules of procedure in various types of renovation work was found to be the main cause of the poor condition. Despite a number of unfavorable developments within the area under study, it has high urban, architectural and landscape value, as well as significant cultural and natural potential.

3

Model HBIM jako cyfrowy bliźniak na przykładzie Chaty z Gawrych w Skansenie Kurpiowskim w Nowogrodzie

Borkowski Andrzej Szymon, Olszewska Patrycja

Wiadomości Konserwatorskie

|

2024

|

Nr 77

137--148

PL

Budowa cyfrowych bliźniaków to postępujący trend w branży konserwatorskiej. Oprócz chmur punktów czy trójwymiarowych modeli fotogrametrycznych (solid, mesh) coraz częściej tworzone są modele BIM, które dzięki przechowywaniu informacji geometrycznej i bogactwu danych niegraficznych (materiały, koszty, właściwości) są w stanie generować więcej wartości niż nieparametryczne modele 3D. Popularne modele HBIM stają się semantyczną bazą wiedzy na temat obiektu kulturowego i nie tylko mogą posłużyć do dokumentacji jego stanu zachowania, lecz także wspomóc codzienną konserwację i zarządzanie obiektem (O&M). W przypadku obiektów zabytkowych czynnikiem hamującym stosowanie HBIM są zwykle wysokie koszty skanowania i generowania chmur punktów. Artykuł omawia studium przypadku Chaty z Gawrych w Skansenie Kurpiowskim w Nowogrodzie z wykorzystaniem niskobudżetowego skanu LIDAR wykonanego iPhone’em. Zaprezentowane sposoby modelowania i dokumentowania mogą zostać wykorzystane w szerokim spektrum działań konserwatorskich.

EN

Building digital twins is a progressive trend in the conservation sector. In addition to point clouds or 3D photogrammetric models (solid, mesh), BIM models are being created increasingly often, and are able to generate more value than non-parametric 3D models due to their storage of geometric information and wealth of non-graphic data (materials, costs, properties). Popular HBIM models are becoming a semantic knowledge base of a cultural site and can be used not only to document its state of preservation, but can also to support daily maintenance and site management (O&M). This paper presents a case study of the Gawrych Cottage located in the Kurpie Open Air Museum in Nowogród using a low-cost LiDAR scan taken with an iPhone. A digital twin of the cottage and its surroundings was built on the basis of archival plans, the LiDAR scan, field inspections and interviews with managers, in an attempt to reflect reality as closely as possible. The modeling and documentation methods presented in the paper can be used in a wide range of conservation activities.

4

Dziedzictwo architektoniczne i kulturowe w krajobrazie województwa śląskiego — układy przestrzenne cmentarzy żydowskich

Chodura Karolina

Wiadomości Konserwatorskie

|

2024

|

Nr 77

91--106

PL

Cmentarze żydowskie stanowią w krajobrazie województwa śląskiego niezwykle cenne dziedzictwo kulturowe, świadectwo wielokulturowej i wielonarodowej historii regionu. W granicach województwa znajdują się obecnie 64 znane cmentarze żydowskie w różnym stanie zachowania. Nekropolie te są swego rodzaju zapisem historii społeczności, stąd ich analiza, nie tylko w zakresie epitafiów oraz sztuki nagrobnej, lecz także rozwiązań przestrzennych, jest ważnym polem badawczym. Celem badań było określenie, jakie układy kompozycyjne cmentarzy żydowskich występują na terenie województwa śląskiego, czy wykazują one wzajemne podobieństwa i czy możliwe jest wyłonienie typologii układów kompozycyjnych. Artykuł prezentuje wyniki tych badań – typologię układów kompozycyjnych wraz z omówieniem układów przestrzennych wybranych cmentarzy. Zaprezentowane są w nim autorskie plany cmentarzy wykonane na podstawie badań materiałów i dokumentacji archiwalnych oraz badań in situ.

EN

Jewish cemeteries constitute extremely valuable cultural heritage in the landscape of the Silesian Voivodeship, a testimony to the multicultural and multinational history of the region. There are currently sixty-four known Jewish cemeteries within the borders of the voivodeship in various states of preservation. These necropolises are a record of the history of the community, hence their analysis is an important field of research, not only in terms of the epitaphs and grave art, but also through their spatial solutions. The aim of the research was to determine what compositional layouts of Jewish cemeteries exist in the Silesian Voivodeship, whether they display mutual similarities and whether it is possible to identify a typology of compositional layouts. The paper presents the findings of this research—a typology of compositional layouts along with a discourse on the spatial layouts of selected cemeteries. It presents original cemetery plans based on archival materials and documentation, as well as in situ research.

5

Evaluation of 2D affine - hand-crafted detectors for feature-based TLS point cloud registration

Markiewicz Jakub

Reports on Geodesy and Geoinformatics

|

2024

|

Vol. 117

69--88

EN

The development of modern surveying methods, particularly, Terrestrial Laser Scanning (TLS), has found wide application in protecting and monitoring engineering and objects and sites of cultural heritage. For this reason, it is crucial that several factors affecting the correctness of point cloud registration are considered, including the correctness of the distribution of control points (both signalised and natural), the quality of the process, and robustness analysis. The aim of this article is to evaluate the quality and correctness of TLS registration based on point clouds converted to raster form (in spherical mapping) and hand-crafted detectors. The expanded Structure-from-Motion (SfM) was used to detect the tie points for TLS registration and reliability assessment. The results demonstrated that affine detectors are useful in detecting a high number of key points (increased for point detectors by 8-12 times and for blob detectors by about 10-24 times), improving the quality and TLS registration completeness. For the registration accuracy of point cloud on signalised check points, the lower values can be noted for maximum RMSE errors for blob affine detectors than detectors and larger values for corner detectors and affine detectors (not more than 4 mm in the extreme cases, typically 2 mm). The commonly-applied target-based registration method yields similar results (differences do not exceed - in extreme cases - 3.5 mm, typically less than 2 mm), proving that using affine detectors in the TLS registration process is and reasonable and can be recommended.

6

Wykorzystanie techniki naziemnego skanowania laserowego w celu pozyskiwania danych geoprzestrzennych i epigraficznych w dokumentacji cmentarzy żydowskich i zabytkowych obiektów militarnych

Zaczek-Peplinska Janina, Kowalska Maria Elżbieta

Przegląd Geodezyjny

|

2024

|

R. 96, nr 2

31--35

PL

Dokumentacja geoprzestrzenna wykonywana na podstawie wyników pomiarów geodezyjnych obejmuje przygotowanie numerycznych map sytuacyjno-wysokościowych w jednolitym układzie odniesień przestrzennych. Oprócz klasycznej treści na mapę zostają wkreślone lokalizacje poszczególnych obiektów i ich specyficznych zgrupowań, budynków, także w obrębie cmentarza oraz trwałych ogrodzeń. Integralną częścią mapy jest model ukształtowania terenu. Wykonanie mapy numerycznej terenu objętego ochroną jak i obszaru wokół pozwala na analizę przekształceń powierzchni i poszukiwania historycznych granic i pierwotnych lokalizacji elementów zagospodarowania. Inwentaryzacja terenu i obiektów zabytkowych może być wykonana m.in. techniką naziemnego skanowania laserowego 3D. W wyniku skanowania powstaje tzw. chmura punktów przedstawiająca geometrię obiektu. Każdy punkt chmury oprócz danych geometrycznych w postaci współrzędnych przestrzennych zawiera także dodatkową informację spektralną, której analizy pozwalają na określenie stanu technicznego powierzchni, jej zawilgoceń, zabrudzeń oraz pokrycia roślinnością. Na podstawie pozyskanych danych można wykonać szereg analiz geometrycznych oraz pozyskać szczegółowe dane dokumentacyjne, np. wysokości, szerokości, głębokości, nachylenia obiektów, kształtu i charakterystyki powierzchni w tym odwzorowanie zdobnictwa i inskrypcji. Naziemny skaning laserowy jest obecnie szeroko stosowany przez środowiska architektoniczne i archeologiczne. Technologia ta ma ogromny potencjał w dokumentacji zabytków, gdzie tak gęsty zestaw danych może zapewnić wgląd w naturę zjawisk erozyjnych, reologicznych, a także rejestrować skalę i postęp zniszczeń dóbr kultury.

EN

Geospatial documentation performed on the basis of the results of geodetic measurements includes the preparation of numerical situational and height maps in a uniform spatial reference system. In addition to the classic content, the locations of individual objects and their specific groupings, buildings, also within the cemetery, and permanent fences are marked on the map. An integral part of the map is the terrain model. The preparation of a numerical map of the protected area and the area around it allows for the analysis of surface transformations and the search for historical borders and original locations of development elements. An inventory of the area and historic buildings can be made, e.g. 3D terrestrial laser scanning technique. As a result of scanning, the so-called a point cloud representing the object's geometry. Each point of the cloud, in addition to geometric data in the form of spatial coordinates, also contains additional spectral information, the analysis of which allows to determine the technical condition of the surface, its moisture, dirt and vegetation cover. On the basis of the obtained data, a series of geometric analyzes can be performed and detailed documentation data can be obtained, e.g. height, width, depth, inclination of objects, shape and surface characteristics, including representation of ornamentation and inscriptions. Terrestrial laser scanning is now widely used by the architectural and archaeological communities. This technology has great potential in the documentation of monuments, where such a dense set of data can provide insight into the nature of erosive and rheological phenomena, as well as record the scale and progress of damage to cultural heritage.

7

The Impact of NGOs on Heritage Objects and Spaces

Hołuj Dominika

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2024

|

Nr 19

1--15

EN

In the context of an increasing social interest in cultural heritage and, consequently, a wide range of increasingly diversified grassroots activities related to the protection of heritage objects and spaces, there is a growing need for identifying the dimensions of social impact on cultural resources. The analysis of this issue in this article is based on the case of a group of public benefit organizations which are engaged in protecting heritage objects and spaces. As a result, the article identifies a group of factors which represent organizations’ impact in this area, giving attention to the perspective of target heritage objects and spaces, their surroundings and social and economic environment, public authorities and institutions, indirect beneficiaries, as well as considering the criterion of the time of impact (immediate, deferred and potential effects). The analysis is based on desk research, including a literature review, expert analyses, and with regard to empirical studies – reports prepared by public benefit organizations, the content of their websites and social media.

PL

Wobec dynamicznie rosnącego społecznego zainteresowania dziedzictwem kulturowym oraz w konsekwencji podejmowania coraz bardziej zróżnicowanych aktywności oddolnych związanych z opieką nad obiektami i przestrzeniami dziedzictwa narasta potrzeba identyfikacji wymiarów w jakich działania społeczne oddziałują na ten zasób. W artykule problem ten przeanalizowano w oparciu o zbiorowość organizacji pożytku publicznego działających na rzecz przestrzeni i obiektów dziedzictwa. W rezultacie uzyskano zestawienie wymiarów wpływu organizacji uwzględniające zarówno pryzmat adresatów działań (obiekty i przestrzenie dziedzictwa, ich sąsiedztwo, otoczenie społeczne i gospodarcze, władza publiczna i instytucje publiczne), beneficjentów działań innych niż ich bezpośredni adresaci oraz uwzględniając kryterium czasu oddziaływania (efekty natychmiastowe, odroczone, potencjalne). Badanie przeprowadzono metodą desk research, analizując literaturę naukową, opracowania eksperckie, a w zakresie studiów empirycznych - sprawozdania organizacji pożytku publicznego, zawartość ich stron internetowych, mediów społecznościowych.

8

Dziedzictwo, reinterpretacja czy imitacja? – inspiracje tradycyjnym budownictwem wiejskim z naturalnego kamienia we współczesnej architekturze w rejonie Uniejowa

Gorączko Marcin, Gorączko Aleksandra

Inżynieria i Budownictwo

|

2024

|

R. 80, nr 4

196--201

PL

W artykule przedstawiono wyniki analizy formalnej i konstrukcyjnej kilkunastu kubaturowych obiektów budowlanych z rejonu Uniejowa, w środkowej części Polski. Wspólną cechą tych zrealizowanych w ciągu ostatnich 20 lat obiektów było zastosowanie naturalnego kamienia. Celem autorów było określenie, czy i w jakim zakresie tego typu rozwiązania są zgodne z tradycyjnym regionalnym wzorcem wynikającym z faktu, że na rozpatrywanym terenie od II połowy XIX wieku do końca lat 60. XX wieku bardzo dynamicznie rozwijało się nietypowe pod względem materiałowym dla tej części kraju budownictwo wiejskie bazujące na lokalnie eksploatowanych złożach wapiennego kamienia budowlanego (opoki). Badania objęły przede wszystkim takie cechy obiektów, jak: rejon pochodzenia materiału kamiennego, jego przeznaczenie, zastosowane techniki murarskie i kamieniarskie, program funkcjonalny obiektu oraz jego cechy architektoniczne. W pracy podjęto również dyskusję na temat tego, czy przywołane realizacje i im podobne mogą przyczynić się do popularyzacji wśród inwestorów zapomnianego w regionie materiału kamiennego, a jednocześnie spowodować skuteczniejszą niż dotychczas ochronę tradycyjnego budownictwa z miejscowego kamienia. Jest ono przykładem dziedzictwa architektonicznego zanikającego w wyniku postępujących modernizacji, dewastacji i rozbiórek.

EN

This paper focuses on the possibility of the continuity of traditional values through the architecture's formal, constructional, and plastic character, based on the analyses of a dozen or so buildings from the Uniejów region in the central part of Poland. A common feature of these structures constructed over the last 20 years was the use of soft limestone. The authors aimed to determine whether and to what extent these structures are consistent with regional rural architecture. In the analyzed area, from the second half of the 19th century to the end of the 1960s, construction based on locally exploited deposits of limestone developed dynamically, unusually in terms of materials for this part of the country. The analysis in this article covered primarily such features of the objects as the area of origin of the stone material, its purpose, the stonemasonry techniques used, the functional program of the object, and its architectural features. The article also discusses whether such contemporary architectural implementations can contribute to the popularization of abandoned stone material in the region and, at the same time, result in more effective protection of traditional construction made of local stone. It is an example of disappearing architectural heritage due to ongoing modernization or demolition.

9

Nowa Huta – between the countryside and the city. Part 2. Economic and political transformation, and a new perspective on Nowa Huta’s place in the landscape of Małopolska

Chłosta-Sikorska Agnieszka, Sikorski Szymon

Geomatics, Landmanagement and Landscape

|

2024

|

no. 2

141--152

EN

The aim of this study is to give an insight into the phenomenon of Nowa Huta, which has been one of Krakow’s districts since 1951, although in 1949 it was planned as a separate city. Particular emphasis in this part is placed on the realisation of the potential of the XVIII District after the changes in the political and economic system that took place between 1945 and 1989. One of the ideas of Tadeusz Ptaszycki, the chief architect of Nowa Huta, was to implement the principles of the ideal city and garden city, i.e. a city with small, low-density buildings and a predominance of green areas. However, industrialisation happened so quickly that it nearly led to the extinction of many plant and animal species. Fortunately, the development did not invade the Nowohucka Meadows, allowing residents to enjoy the benefits of this unique natural site. In 2023, Nowa Huta was declared a historical monument, which gives it additional protection from poorly thoughtout investments and supports the development of cultural tourism, historical education, and the creation of cultural trails. Krakow is also covered by a sustainable tourism policy, which supports its cultural heritage and protects the natural environment. The principles adopted combine the needs of tourists with conscious consumption and long-term planning that takes into account ecological solutions and the comfort of residents in accordance with the ‘respect Krakow’ motto. It is also important to engage the local community and visitors in spreading the message about Krakow on social media, for example by using the hashtag ‘#krakow’.

PL

Celem opracowania jest przybliżenie fenomenu Nowej Huty, która od 1951 r. stanowi jedną z dzielnic Krakowa, chociaż w 1949 r. planowana była jako miasto. Szczególe akcenty tej części zostały położone na wykorzystanie potencjału XVIII Dzielnicy po zaistniałych w latach 1945-1989 zmianach polityczno-ustrojowych. Jedną z myśli przyświecających Tadeuszowi Ptaszyckiemu – głównemu architektowi Nowej Huty, było zaimplementowanie założeń miasta idealnego i miasta-ogrodu, czyli z niską, mało zwartą zabudową i dominującym udziałem terenów zielonych. Jednakże industrializacja zachodziła tak szybko, że o mało nie doprowadziła do wyginięcia wielu gatunków roślin i zwierząt. Na szczęście zabudowania nie weszły na teren Łąk Nowohuckich, dzięki czemu mieszkańcy mogą korzystać z tego unikalnego przyrodniczo miejsca. Natomiast przemiany polityczno-ekonomiczne z lat 80/90 XX w. przyniosły narastający kryzys i dzielnica straciła na znaczeniu stając się miejscem zamieszkałym przez ludzi starszych, gdyż wiele osób wyjechało w poszukiwaniu pracy. Jednakże nie tylko udało się opanować ten niepokojący trend, ale i przyciągnąć młodych osadników. To oni wkładają wiele wysiłku w rozwój swojego otoczenia. Ochroną objęto Łąki Nowohuckie, a w 2023 r. Nowa Huta została ogłoszona pomnikiem historii, co dodatkowo chroni ją przed nieprzemyślanymi inwestycjami i wspiera rozwój turystyki kulturowej, edukację historyczną, powstawanie szlaków kulturowych oraz nienaruszającego równowagi ekologicznej transportu. Kraków objęty został polityką zrównoważonej turystyki, co wspiera jego dziedzictwo kulturowe. Przyjęte założenia łączą potrzeby turystów ze świadomą konsumpcją oraz długofalowym planowaniem uwzględniającym rozwiązania proekologiczne i komfort mieszkańców zgodny z ideą „respect Krakow”. Istotna jest również aktywizacja lokalnej społeczności i odwiedzających w multiplikowaniu przekazu o Krakowie w mediach społecznościowych, chociażby za pomocą hasztagu „#krakow”.

10

Wybrane zagadnienia ochrony dziedzictwa kulturowego zespołu architektonicznego Jaszowiec w Ustroniu

Radziewicz-Winnicki Rafał

Builder

|

2024

|

R.28, nr 3

11--15

PL

Artykuł przedstawia obecną sytuację zespołu wypoczynkowego w Ustroniu Jaszowcu. Po okresie prosperity ośrodków wczasowych będących we władaniu przedsiębiorstw państwowych nastał okres prywatyzacji i przekształceń. Zaprojektowany kompleksowo w latach sześćdziesiątych zespół architektoniczny w wyniku braku ochrony prawnej oraz jednolitej wizji władz samorządowych został poddany miejscowym działaniom inwestorów prywatnych. Zagrażają one spójności założenia i zdaniem autora należy podjąć zdecydowane działania zapobiegające postępującej dezintegracji zespołu architektonicznego. Celem artykułu jest określenie kierunków ochrony wartości kulturowych Jaszowca. Najważniejsze postulaty to pilna potrzeba wykonania Studium Rewitalizacji i Rozwoju Dzielnicy Wczasowej oraz wpis zespołu do rejestru zabytków.

EN

The article outlines the current situation of the resort complex in Ustroń Jaszowiec. After a period of prosperity of holiday resorts owned by state enterprises, a period of privatization and transformation has followed. The architectural complex was designed comprehensively in the 1960s. In case of the lack of legal protection and a unified vision of local authorities, the complex has been subjected to local actions of private investors. They threaten the coherence of the assumption and, according to the author, decisive actions should be taken to prevent the progressive disintegration of the architectural complex. The aim of the article is to formulate guidelines for the protection of the Jaszowiec cultural values. The most important demands are the urgent need to carry out a Study on the Revitalization and Development of the Holiday District and the entry of the complex into the register of monuments.

11

Historical ruin of a medieval castle – proposal of methodology for comprehensive monument analysis

Drobek Katarzyna

Architectus

|

2024

|

Nr 2 (78)

55--63

EN

The development of civilisation and the changing needs of users have meant that most historic buildings have lost their original function and have begun to deteriorate as a result of lack of use. For this reason, structures preserved in the form of ruins require a comprehensive approach to solving their conservation, technical and architectural problems. The article presents the author’s method of analysing a ruined building, which takes into account a number of decisionmaking factors that form the basis for evaluating the structure and determining its further treatment. The proposed analysis is presented from the perspective of a conservationist and is intended to be a comprehensive compilation of knowledge about the monument. The author emphasises the significance of castle ruins as an important group of monuments that can provide a wealth of information about the history and culture of a site. However, there is currently no standard for analysing and collecting data that is crucial for the preservation of the site. The creation of such a document is therefore an extremely important issue.

PL

Rozwój cywilizacji i zmieniające się potrzeby użytkowników sprawiły, że większość zabytkowych obiektów utraciła swoją pierwotną funkcję, a w konsekwencji zaczęła niszczeć. Z tego powodu obiekty zachowane w formie ruin wymagają kompleksowego podejścia do rozwiązywania ich problemów konserwatorskich, technicznych i architektonicznych. W artykule przedstawiona została autorska metoda analizy zrujnowanego obiektu, która uwzględnia wiele czynników, będących podstawą do oceny obiektu i określenia dalszego postępowania. Zaproponowana analiza jest przedstawiona z pozycji konserwatora zabytków i ma stanowić kompleksowe zestawienie wiedzy dotyczącej zabytku. Autorka podkreśla znaczenie ruin zamków jako ważnej grupy zabytków, które mogą dostarczyć wielu informacji na temat historii i kultury danego miejsca. Obecnie brakuje jednak standardu analizowania i zbierania danych, które są kluczowe dla ochrony obiektu. Dlatego stworzenie takiego dokumentu jest niezwykle istotną kwestią.

12

Pomniki historii

Raszka Beata, Kasprzak Krzysztof

Zieleń Miejska

|

2023

|

Nr 10

22--25

PL

Jedną z ustawowych form ochrony zabytków jest uznanie ich za pomnik historii. Status ten przyznawany jest zabytkom nieruchomym wpisanym do rejestru zabytków, mających duże znaczenie dla dziedzictwa kulturowego Polski.

13

Selected problems of spatial order and cultural heritage in the aspect of the economic development under the influence of European integration and globalisation on the example of Toruń and its surroundings

Furmanek Aleksander Filip

Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska

|

2023

|

z. 173

161--178

EN

Purpose: The main reason for writing the article is a will to research the current problems of spatial order and cultural heritage in Toruń and its neighbourhood. Design/methodology/approach: There were three methods used for the research -the document examination method, the quantitative-statistical method, and the observational method. The objectives can be considered as achieved. The main subject scope of the paper was applying a very broad and multidisciplinary approach to the topic, considering whether globalisation and European integration, in terms of economic development, have an impact on the condition of the architectural space, especially the spatial order and the cultural heritage in Toruń and its closest vicinity. Findings: The situation of spatial development, town planning and preservation of cultural heritage in Toruń and its surroundings is not in the best condition. The built environment in this area does not experience such a harmonious and aesthetic development as it could. In many cases, one can talk about a decrease in different kinds of its values, for instance, cultural ones, perhaps except the financial values of real estate. Important drawbacks causing this state of affairs are market mechanisms, pressure from investors, and the inefficiency of blocking and securing mechanisms, which is related to the wrong law and weak management. Research limitations/implications: The main problems of spatial order and cultural heritage are very complex and require further research. Practical implications: The paper is connected with practice in the subject field. Social implications: The article’s social implications are an important value of the work. Originality/value: Even though this is not the first voice about spatial chaos in Poland, the situation is fundamentally not improving. The problem has been repeatedly confirmed not only in publications of scientists and specialists but even in government documents. In this study, an attempt was made to draw attention to a special, interdisciplinary aspect of the issue. The value of the paper is putting together many different issues which influence spatial order and cultural heritage. It is addressed to both scientists and monument lovers.

14

Professor Wiktor Zin’s Hrubieszów roots in his artistic work and activity

Makowska Beata E.

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2023

|

T. 51

539--557

EN

The aim of this paper is to trace the links between Professor Wiktor Zin’s artistic work and activity and his hometown - Hrubieszów. The Professor’s message on the importance of documenting and protecting this heritage has not lost its relevance, especially today, when historical wooden buildings are being destroyed. The paper concludes that the place of birth was an important motif in Wiktor Zin’s artistic work and activity. In addition to his achievements in terms of publications and designs, the popularization of this key issue to a wider audience, which continues to this day, was of importance for the protection of the cultural heritage of Hrubieszów.

PL

Celem artykułu jest prześledzenie związków twórczości i działalności Profesora Wiktora Zina z miejscem jego pochodzenia - Hrubieszowem. Przesłanie Profesora dotyczące potrzeby dokumentowania i ochrony dziedzictwa kulturowego tego regionu nie traci na aktualności, szczególnie obecnie, kiedy stare obiekty drewnianej zabudowy ulegają zniszczeniu. W artykule przedstawiono wnioski, że miejsce urodzenia było ważnym motywem w twórczości i działalności Wiktora Zina. Obok dorobku publikacyjnego i projektowego istotne znaczenie dla ochrony dziedzictwa kulturowego Hrubieszowa miała także popularyzacja tej problematyki w szerszym gronie odbiorców, która jest kontynuowana do dziś.

15

Issues of perception of technical equipment in historical buildings and disturbance of their historical character

Omieciński Tomasz

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2023

|

T. 51

499--516

EN

Many contemporary technical elements (such as railings, light switches, power sockets, security cameras, etc.) have a very different aesthetic from the historical interiors to which they are added. Their placement in historical architectural interiors raises the question of their visibility and their power to disrupt the visual unity of an indoor space. Using logical argumentation and knowledge from the psychology of perception, a phenomenon from the discipline of architecture - the phenomenon of the perception of these elements - was analysed. Logical analysis showed that these additions do not disturb the harmony of the interior and that it does not lose its historical character. The conclusion is that their presence in the field of vision is not a radical interference with the monument.

PL

Wiele współczesnych elementów technicznych (jak barierki, włączniki światła, kontakty, kamery wideo itp.) ma zupełnie inną estetykę niż historyczne wnętrza, do których są dodawane. Umieszczanie tego typu komponentów w historycznych budynkach stwarza pytanie o ich widoczność i siłę zaburzania wizualnej jedności pomieszczenia. Metodą logicznej argumentacji, z wykorzystaniem wiedzy z psychologii percepcji, dokonano analizy zjawiska z dyscypliny architektury - zjawiska postrzegania owych elementów. Za pomocą analizy logicznej wykazano, że tego typu dodatki nie zaburzają harmonii wnętrz, więc nie tracą one swojego historycznego charakteru. Pojawia się zatem wniosek, że ich obecność w polu widzenia nie jest radykalną ingerencją w zabytek.

16

Contemporary significance of the spa park based onthe study of the recognition of the health resort space (The Case of Połczyn-Zdrój, Poland)

Bal Wojciech, Czałczyńska-Podolska Magdalena

Przestrzeń i Forma

|

2023

|

nr 56

145--198

EN

The aim of the study was to analyze the recognition of the spa area and assess the contemporary significance of the Spa Park in Połczyn-Zdrój. The results indicate the significant socio-spatial importance of the park and the existence of certain threats to its significance. The opportunities to improve its significance and protect the identity were developed. The conclusions can be applied to many historical spa parks.

PL

Celem badań była analiza rozpoznawalności przestrzeni uzdrowiska oraz ocena współczesnego znaczenia Parku Zdrojowego w Połczynie-Zdroju. Wyniki wskazują na istotne znaczenie społecznoprzestrzenne parku oraz istnienie zagrożeń dla jego znaczenia. Opracowano możliwości poprawy znaczenia parku i ochrony tożsamości. Wnioski można odnieść do wielu historycznych parków zdrojowych.

17

Przemiany funkcjonalno-przestrzenne terenów dawnego hutnictwa szkła na ziemi kłodzkiej

Baszak Agata, Latocha-Wites Agnieszka

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2023

|

nr 50 (2)

21--47

PL

Celem artykułu jest identyfikacja przekształceń funkcjonalno-krajobrazowych i zmian zagospodarowania prze¬strzennego terenów, które niegdyś były związane z przemysłem szklarskim na terenie ziemi kłodzkiej. Kolejnym celem jest krytyczna ocena tych przekształceń ze szczególnym uwzględnieniem stanu istniejącego, funkcjonowania i aktualnego zagospodarowania terenów poprzemysłowych. Badania oparto na przeglądzie literatury, analizie do-kumentów archeologicznych i archiwalnych, badaniach porównawczych różnych źródeł kartograficznych, a także badaniach terenowych, które obejmowały inwentaryzację pozostałości hut szkła oraz dokumentację fotograficzną. Dokładna analiza zmian funkcjonalno-krajobrazowych terenów dawnego przemysłu szklarskiego prowadzi do wniosku, że tereny te obecnie są rzadko zagospodarowane, co wpływa na degradację przestrzeni. Nieruchomo-ści są wyburzane, a ich potencjał pozostaje niewykorzystany. Nie podjęto żadnych projektów rewitalizacyjnych, a postindustrialne dziedzictwo kulturowe nie zostało należycie zachowane w krajobrazie.

EN

The article aims to identify functional and landscape transformations and spatial management changes in areas formerly asso¬ciated with the glassworking industry in the Kłodzko region. A further aim of the paper is to critically evaluate the functional and spatial transformations of the post-industrial sites with special consideration given to their existing state, functioning and current management. The research was based on a literature review, an analysis of archeological and archival documents, comparative studies of various cartographic sources, and also field surveys, which included an inventory made of the remnants of glass factories and photographic documentation. The thorough analysis of the functional and spatial planning changes of the areas of the former glass industry leads to a conclusion that these areas are nowadays rarely developed, which has an impact on the degradation of this space: properties have been demolished and their potential remains untapped. No revitalization projects have yet been undertaken, nor has the post-industrial cultural heritage been properly preserved in the landscape.

18

The Green Ring of Tradition and Culture in Łódź as an example of a strategic plan to protect and shape the landscape of a former industrial city

Dankowska Maria

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2023

|

Nr 15

7--20

EN

Natural heritage and cultural heritage co-create the cultural landscape becoming the basis of the local and supra-local identity. Therefore protection and at the same time shaping both of these resources is the task of currently living generations. It is possible, and even very appropriate, to take integrated action, in which both natural and cultural heritage will be protected and shaped together. At the same time, it is important to take into account the specificity of both of these resources and parallel development of system solutions and individual ones. The Green Ring of Tradition and Culture is a design proposal for producing the system of attractive spaces surrounding the city centre of Łódź, in which green areas, e.g. parks, allotment gardens, have also been taken into account as well as greenery along the Łódka and Jasień rivers, cemeteries and post-industrial buildings: factories, palaces and factory owners' villas and palaces or other culturally significant architectural works which are an important part of the history of Łódź. A special place of this layout is occupied by Piotrkowska Street together with the buildings adjacent to it, which was defined as an element that cuts transversely and connects (fastens) the entire layout. Lodz Ring is therefore a design creation that uses the existing, significant potential of Łódź for creating an attractive system of public spaces and thus extracting and preserving the most valuable elements of its cultural heritage and nature.

PL

Dziedzictwo przyrodnicze oraz dziedzictwo kulturowe współtworzą krajobraz kulturowy stając się podstawą lokalnej a także ponadlokalnej tożsamości. Zatem ochrona i jednocześnie kształtowanie obu tych zasobów jest zadaniem obecnie żyjących pokoleń. Możliwe, a nawet bardzo właściwe, jest podejmowanie działań zintegrowanych, w których zarówno dziedzictwo przyrodnicze jak i kulturowe będzie chronione i kształtowane łącznie. Przy czym istotne jest uwzględnianie specyfiki obu tych zasobów oraz równoległe wypracowanie rozwiązań systemowych oraz jednostkowych/indywidualnych. Zielony Krąg Tradycji i Kultury jest propozycją projektową wytworzenia systemu atrakcyjnych przestrzeni otaczających śródmieście Łodzi, w którym uwzględnione zostały równocześnie tereny zieleni np. parki, ogrody działkowe, ale także zieleń wzdłuż rzek Łódki i Jasienia, cmentarze oraz ważne ze względu na historię Łodzi obiekty poprzemysłowe: fabryki, pałace i wille fabrykanckie ale również inne znaczące kulturowo dzieła architektoniczne. Szczególne miejsce tego układu zajmuje ulica Piotrkowska wraz z przyległą do niej zabudową, którą określono jako element przecinający poprzecznie i spinający całość założenia. Łódzki Krąg jest zatem kreacją projektową wykorzystującą istniejący, znaczący potencjał Łodzi do utworzenia atrakcyjnego systemu przestrzeni publicznych i tym samy wydobyciu oraz zachowaniu najcenniejszych elementów jej dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego.

19

Draft of the Zamość development plan of 1939

Przegon Wojciech

Geomatics, Landmanagement and Landscape

|

2023

|

no. 1

75--86

EN

The paper is written in the form of a scientific essay. The method used was the analysis of historical and contemporary planning materials, starting from the interwar period. Extensive specialist literature has been studied, especially that which raises the issue of the urban, architectural and cultural values of Zamość. It provides an analysis of the “Draft of the Zamość Development Plan of 1939” (“Szkicowy projekt planu zabudowania Zamościa z 1939 r.”) by the architect Jan Zachwatowicz and the urbanist Władysław Wieczorkiewicz. The paper also describes the circumstances leading to the foundation of Zamość. It draws attention to the elements missing from the contemporary urban development plans of the town, which were present in the excellent pre-war planning work. It also underlies the importance of municipal public transport, which should always be the basis for the delimitation of functional zones. It also includes a brief discussion of the 1994 “General Local Plan for the Spatial Development of the City of Zamość” („Miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego miasta Zamościa z 1994 r.”), which, according to the author, is the best planning document produced after the Second World War. The aim of the study was to highlight those elements that coincided with the idea of the 1939 plan sketched by Jan Zachwatowicz and Władysław Wieczorkiewicz. The paper uses the method of footnotes, which refer the reader to the relevant source material and may also provide additional commentary on the presented content. The three illustrations are photographs of maps (charts) of the 1939 plan. They are also included in the 2018 scholarly monograph “Cartographic zamostiana” („Kartograficzne zamostiana”) by Wojciech Przegon and Jakub Żygawski.

PL

Prezentowana praca ma formę eseju naukowego. Przyjęto metodę analizy historycznych i współczesnych materiałów planistycznych, począwszy od okresu dwudziestolecia międzywojennego. Przestudiowano bogatą literaturę przedmiotu badań, szczególnie tę, w której podnoszono zagadnienie wartości urbanistyczno-architektonicznych i kulturowych Zamościa. Dokonano analizy „Szkicowego projektu planu zabudowania Zamościa z 1939 r.” autorstwa architekta Jana Zachwatowicza i urbanisty– historyka Władysława Wieczorkiewicza. Opisano okoliczności, które doprowadziły do jego powstania. Zwrócono uwagę na te elementy, których brakuje we współczesnych planach zagospodarowania przestrzennego miasta, a które zawarte są w tym wybitnym przedwojennym dziele planistycznym. Podkreślono znaczenie rozwiązań układu komunikacyjnego miasta, które zawsze powinny stanowić kanwę dla wyznaczania stref funkcjonalnych. Krótko omówiono „Miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego miasta Zamościa z 1994 r.”, który według autora jest najlepszym dokumentem planistycznym jaki powstał po II wojnie światowej. Celem było wskazanie tych elementów, które były zbieżne z ideą planu Jana Zachwatowicza i Władysława Wieczorkiewicza z 1939 r. W eseju zastosowano metodę przypisów, które odwołują czytelnika do stosownych materiałów źródłowych. Mogą również stanowić dodatkowy komentarz do prezentowanej treści. Zamieszczone trzy ilustracje są fotografiami map (plansz) planu z 1939 r. Zamieszczone są także w monografii naukowej z 2018 r. „Kartograficzne zamostiana” autorstwa Wojciecha Przegona i Jakuba Żygawskiego.

20

Conceptual design for a calligraphy park in the hospital and park complex in Kobierzyn

Baster Przemysław, Topa Karolina

Geomatics, Landmanagement and Landscape

|

2023

|

no. 4

371--383

EN

The hospital and park complex in Kobierzyn is one of the few sites of its kind both in Poland and in Europe. It was designed at the beginning of the 19th century according to the idea of a citygarden. Although there are currently plans for its complete revalorisation, the paper presents the author’s design concept of expanding the hospital park with the area of the neighbouring former arable fields, which, according to the authors, meets contemporary realities and needs. The designed park ‒ together with the neighbouring manor buildings ‒ is harmoniously incorporated into the whole of the hospital-park complex, forming a coherent spatial composition. The design guidelines and solutions are adapted to the existing compositional axes, Art Nouveau aesthetic canons, buildings, trees and even the water reservoir. The project incorporates the design principles of Polish calligraphic parks established at the turn of the 19th and 20th centuries, whose compositional rules dominated Polish garden art for several decades and continue to resonate today. This little-known style crowned the development of 19th-century garden art of free forms ‒ the apparent naturalness of the forms was in fact a space fully subordinated to the designer’s efforts. It was also the first composite style that combined geometric and free forms, leaving its mark on contemporary works and continuing to fascinate today with its compositional principles. The project proves the timelessness of these principles and the desirability of employing historical solutions in landscape design.

PL

Założenie szpitalno - parkowe w Kobierzynie jest jednym z nielicznych tego typu obiektów zarówno w Polsce, jak i całej Europie. Zaprojektowane zostało na początku XIX wieku według koncepcji miasta - ogrodu. Obecnie tworzone są plany jego całościowej rewaloryzacji; w artykule przedstawiona jest natomiast autorska koncepcja projektowa poszerzenia parku szpitalnego o teren sąsiadujących z nim dawnych pól ornych, co zdaniem autorów odpowiada współczesnym realiom i potrzebom. Projektowany park – wraz z sąsiadującą z nim zabudową folwarczną – jest harmonijnie wpisany w całość założenia szpitalno-parkowego, tworząc z nim spójną kompozycję przestrzenną. Wytyczne i rozwiązania projektowe dostosowane są do istniejących osi kompozycyjnych, secesyjnych kanonów estetycznych, budynków, drzew, a nawet zbiornika wodnego; Projekt zakłada wykorzystanie zasad projektowania polskich parków kaligraficznych tworzonych na przełomie XIX i XX wieku, których zasady kompozycji zdominowały na kilkadziesiąt lat polską sztukę ogrodową, a szerokim echem słyszane są do dziś. Ten mało znany styl stanowił ukoronowanie rozwoju XIX-wiecznej sztuki ogrodowej form swobodnych – pozorna naturalność form tworzyła w istocie przestrzeń w pełni podporządkowaną działaniom projektanta. Był także pierwszym stylem złożonym, łączącym w sobie formy geometryczne i swobodne, odciskającym swe piętno na współczesnych realizacjach i do dziś fascynującym stosowanymi zasadami kompozycji. Projekt udowadnia ponadczasowość tych zasad, jak również celowość stosowania rozwiązań historycznych w projektowaniu krajobrazu.