Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Od kolumienki do maswerku w oknach kościołów śląskich z pierwszej połowy XIII w.

Kozaczewska-Golasz H., Golasz-Szołomicka H.

Architectus

|

2008

|

Nr 1(23)

29--40

PL

Okna w kościołach romańskich miały niewielkie rozmiary. Z powodu znacznej grubości murów ich ościeża były mocno rozchylone, a prześwit wąski. Na początku XIII w. zaczęto je ozdabiać wałkiem, kolumienkami oraz uskokami i guzami na ościeżach. Okna ostrołukowe z pierwszej ćwierci XIII w. różniły się początkowo tylko lekko ostrołukowym łękiem. Nadal były umieszczone wysoko, w strefie sklepień. Ostrołuk był pierwszym zwiastunem nadchodzącego gotyku, kolejnym stał się maswerk, który najwcześniej pojawił się w kościele parafialnym w Złotoryi, już w pierwszej ćwierci XIII w. Okna maswerkowe występowały w różnych typach kościołów w miastach oraz we wsiach. W dotychczasowej literaturze oknom poświęcano niewiele miejsca. Brak jest przede wszystkim rysunków pomiarowych, trudnych do wykonania, a niezbędnych do analiz porównawczych. Celem artykułu jest ukazanie zmian, jakie zachodziły w kompozycji okien w kościołach śląskich w pierwszej po łowie XIII w. Spośród zachowanych okien (il. 1) w pierwszej fazie badań uwzględniono przede wszystkim okna w kościołach dużych, miejskich, a także w kilku kościołach wiejskich.

EN

At the beginning of the 13th century colonnettes appeared in the reveals of small semicircular windows and baguettes in the jamb corners. Similar baguettes decorated the first pointed arch window in Głogów. The oldest tracery composed of two pointed arches and a circle has survived in the Church of the Holy Virgin Mary in Złotoryja, from the first quarter of the 13th century. Jambs and the central posts were rectangular with set in corner baguettes. Beads were located in the jambs and central post of windows in the church in Żabin (administrative district of Góra Śląska), which joined at the top into pointed arches, surmounted by a third ogive. In the second quarter of the 13th century and around 1250 windows were constructed of a double and treble division of various post sections, but always with a baguette creating the main element of the tracery. Apart from cylindrical baguettes also multisided beads were used and trapeze profiles. In the under-the-arch area the traceries were composed of ogives, circles, trefoils and multileaves. Their composition may be divided into two groups of central arrangements and several levels. In the windows surviving, forms which could be called the tracery prototype (as in Chartres) have not been determined. It seems that the tracery came to Silesia already formed, while the baguettes and colonnettes used earlier resulted in a fast conversion to tracery construction.

2

Za światłem na granicy dwóch światów we wnętrzach barokowych kościołów śląskich

Ludwig B.

Architektura Krajobrazu

|

2007

|

nr 4

69-78

EN

Interiors of baroque temples influence visitors in a particular, ambiguous way, bringing aesthetical sensations, but also cause philosophical and religious reflections. It is a result of shaping those spaces by the use of various and complicated architectonical methods, which were mastered in the time of the baroque. Light arrangement was one of the most important elements shaping sacral interiors. A baroque church became a connecting point of reality and supernatural. The difference between sacrum and profanum obliterates in its interior. The real space continued into "unearthly" one created by the methods of illusion. Real and introduced light connected together describe this penetration of two worlds, earth and heaven. Hidden sources of light cooperated in creation of illusion and real space, illuminate the assemble of prayers by the light coming from the firmament. Real light had to play the part of supernatural light. The knowledge of methods of shaping the space and arrangement of lighting in interiors in a significant way enriched the architect's possibilities. It allowed him to obtain defined aesthetical and program targets. The baroque period was the time when art rose to its highest limits. Therefore, it is important, while studying those historical times, to bring closer the defined means and techniques in view of their application nowadays.

3

Perspektywiczne portale XIII-wiecznych kościołów śląskich

Kozaczewska-Golasz H.

Architectus

|

2002

|

Nr 2(12)

9--24

EN

Perspective portals are portals with widely splayed jambs, which could be formed in various ways. In up-to-date estimations of these portals sculptured forms played the most important role, architectonic forms were less important. An analysis of the architectonic shaping of the portals carried out by the author, and especially their horizontal cross-sections, allowed presenting their development throughout the 13lh century. An offset portal with small columns of a large diameter was the initial form at the beginning of the century. New elements appeared around 1230, endowing the portals with early-Gothic features. More and more varied moulding of the jambs, using convex and concave forms, before the end of the 13lh century led to the emergence of perspective portals of two arrangements. One of them was a continuation of the offset portal development, with columns. The other was a new portal arrangement in which the offset form disappeared - the jambs were created by several elements standing along an outspreading line, placed on a common plinth of a diagonal line and joined by a common moulding.

PL

Do XII wieku był stosowany jeden typ portalu uskokowego z kolumienkami [3], [23], [24]. Jego najwspanialszym przykładem jest portal ołbiński we Wrocławiu, pokryty dodatkowo dekoracją rzeźbiarską o motywach geometrycznych, roślinnych, zwierzęcych i postaci ludzkich (ryc. 1). Wiek XIII przyniósł ogromną różnorodność portali. Zrezygnowano w zasadzie z dekoracji rzeźbiarskiej ościeży i archiwolty, pozostawiając ją na głowicach i tympanonach. W nowy sposób zaczęto kształtować ościeża i archiwolty za pomocą elementów architektonicznych - wałków i wklęsków. Dwadzieścia portali, na których podstawie autorka prowadziła analizy pochodzi po połowie z kościołów miejskich i wiejskich. Niektóre obiekty mają późne wzmianki historyczne, bo pochodzące dopiero z początku XIV wieku. Ocena czasu powstania budowli oraz znajdujących się w nich detali architektonicznych jest często subiektywna. Portale kościołów wiejskich, powstałych w 3. lub 4. ćwierci XIII w., mogły powtarzać formy nieistniejących już wcześniejszych portali kościołów miejskich parafialnych i zakonnych. W dotychczasowych opracowaniach szczególną uwagę zwracano na formy rzeźbiarskie, a rozczłonkowanie architektoniczne trakto-wano bardzo ogólnie. Formy rzeźbiarskie nie stanowią dostatecznej podstawy do datowania. Z tego powodu autorka poddała analizie formy architektoniczne i podjęła próbę przedstawienia ich typologicznego rozwoju w ciągu XIII wieku, niezależnie od ich dotychczasowego datowania. Za podstawę przyjęto przekroje ościeży oraz zasady ich kształtowania. Formy baz, dekoracje głowic, tympanonów, a także ościeży i archiwolt stanowią uzupełnienie kompozycji architektonicznej.