Elementem transformacji energetycznej jest m.in. tworzenie budynków o niemal zerowym zużyciu energii, która powinna pochodzić w jak największym stopniu ze źródeł odnawialnych i być wytwarzana na miejscu lub w pobliżu. Dekarbonizacja zasobów budowlanych to ważny element działań związanych ze zmianami klimatu – zapobiegania im i łagodzenia ich skutków oraz adaptacji do nich. Kluczowe jest w tym kontekście zmniejszanie emisji, zwłaszcza CO2, powodujących szybkie zmiany klimatu. Pompy ciepła są alternatywą dla źródeł ciepła wykorzystujących takie nośniki energii jak gaz czy węgiel i mogą być skutecznie wykorzystywane w budynkach wielorodzinnych, a także w procesie dekarbonizacji sieci ciepłowniczych.
Czy pompy ciepła powietrze/woda sprawdzą się przy modernizacji istniejących mieszkalnych budynków wielorodzinnych? Doświadczenia szwajcarskie sprzed kilku lat wskazują na duży potencjał takiego rozwiązania.
Każdy zakład produkcyjny wykorzystuje dużą ilość energii, dostarczanej w postaci energii elektrycznej i paliw kopalnych. Około 20% energii wpływającej do zakładów wykorzystywane jest zazwyczaj na potrzeby oświetlenia oraz zasilania urządzeń zamieniających energię elektryczną w mechaniczną. Czy oznacza to zatem, że 80% energii pierwotnej wykorzystywane jest w procesie wytwarzania? W większości branż przemysłowych odpowiedź jest jednoznacznie przecząca. Tylko niewielka część energii pierwotnej zawarta jest w produkcie końcowym, a jej olbrzymie ilości to głównie ciepło odpadowe, uciekające poprzez kominy, wieże chłodnicze lub w ściekach. To właśnie w cieple odpadowym należy szukać wymiernych, często ogromnych oszczędności dla zakładów oraz korzyści dla planety.
Budynki mieszkalne będące pod opieką konserwatora zabytków mają spory potencjał obniżenia zużycia energii. Jednak ograniczenia konserwatorskie oraz lokalizacja obiektów w gęstej tkance miejskiej mają duży wpływ na możliwy zakres prac termomodernizacyjnych. W celu zwiększenia efektywności energetycznej budynków przy jednoczesnej ochronie tkanki architektonicznej warto rozważyć przeprowadzenie głębokiej termomodernizacji obejmującej ocieplenie przegród od wewnątrz, wymianę stolarki, a także modernizację instalacji i źródła ciepła, np. współpracę istniejących węzłów ciepłowniczych z pompami ciepła czy kolektorami słonecznymi. Przemyślane działania termomodernizacyjne pozwalają zachować walory zabytkowe obiektów i wydłużyć ich czas życia. Związane z tymi działaniami obniżenie zużycia energii i wykorzystanie OZE minimalizują negatywny wpływ eksploatacji budynku na środowisko i przyczyniają się do podniesienia jakości życia mieszkańców oraz uniezależniania się od importowanych i kopalnych nośników energii.
EN
Residential buildings under conservation care have a high potential for reducing energy consumption. However, conservation restrictions and the location of the buildings in dense urban tissue have a major impact on the possible scope of thermomodernization actions. In order to increase the energy efficiency of buildings, while protecting the architectural value, it is worth considering deep thermomodernization including insulating the envelope from the inside, replacing woodwork, as well as upgrading the installation and heat source, for example, the cooperation of existing district heating substations with heat pumps or solar collectors. Well-considered thermal modernization measures help preserve the historic qualities of buildings and extend their lifespan. The associated reduction in energy consumption and use of RES minimize the negative impact of building operation on the environment and contribute to raising the quality of life of residents and gradual independence from imported energy carriers.
W artykule przedstawiono stan wykorzystania energii geotermalnej w wybranych krajach UE w dwóch kierunkach: w procesie produkcji energii elektrycznej oraz do wytwarzania ciepła. W Polsce udział zainstalowanej mocy energii elektrycznej pochodzącej z energii geotermalnej wynosi zaledwie 0,27% mocy pozyskanej ze wszystkich źródeł OZE, zaś pozyskanie ciepła jest odpowiednio na poziomie 26,03%. Zwrócono uwagę, że zasoby geotermalne są użytkowane na różne sposoby i z różną intensywnością. W globalnym wykorzystaniu tej energii pierwsze miejsce zajmują geotermalne pompy ciepła. O ich wysokim potencjale wdrożeniowym decydują między innymi skala zastosowań i pozytywne opinie dotychczasowych użytkowników, dostępność rozwiązań technicznych w tym zakresie na całym rynku wewnętrznym UE, bogata oferta ze strony producentów pomp i instalatorów, często wzbogacona o możliwość współpracy z systemami fotowoltaicznymi czy magazynowaniem ciepła, a także możliwość uzyskania wsparcia finansowego inwestycji. Dopiero drugie miejsce w aspekcie wykorzystania energii geotermalnej zajmuje ciepłownictwo sieciowe. W tym przypadku koszty przedsięwzięcia niezwykle wzrastają w związku z koniecznością wykonania sieci otworów wiertniczych czy ze względu na ryzyko, jakie niesie ze sobą proces poszukiwań horyzontów geologicznych o pożądanych parametrach hydrotechnicznych i do tego w perspektywicznym interwale czasowym. Zaprezentowano wieloletni program rozwoju wykorzystania zasobów geotermalnych w Polsce na lata 2022–2040, a w pewnych obszarach do roku 2050, opublikowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska. W ramach realizacji tego programu ustanowiono między innymi projekt pod nazwą „Udostępnienie wód termalnych w Polsce” – dotyczący odwiercenia 15 otworów dla poszukiwania i rozpoznania wyżej wymienionych wód w najbardziej perspektywicznych rejonach kraju pod względem możliwości eksploatacji źródeł geotermii głębokiej. Przedstawiono priorytetowe programy dotacyjne ukierunkowane na rozwój ogrzewnictwa indywidualnego, cieszące się w Polsce bardzo dużym zainteresowaniem. W programach takich jak „Mój Prąd”, „Moje Ciepło”, „Czyste Powietrze” istnieje możliwość uzyskania dofinansowania ze środków unijnych, między innymi do instalowanych pomp ciepła. Omówiono prace badawcze zrealizowane w Instytucie Nafty i Gazu – Państwowym Instytucie Badawczym, między innymi w zakresie możliwości wykorzystania sczerpanych złóż węglowodorów dla celów geotermalnych, biorąc pod uwagę możliwość zastosowania CO2 jako nośnika energii geotermalnej w procesie jego sekwestracji. Zaprezentowano zagadnienia tworzenia numerycznych modeli obiektów geotermalnych, doboru odpowiednich receptur płuczek wiertniczych, zaczynów cementowych czy płynów eksploatacyjnych przy uwzględnieniu podwyższonych temperatur i ciśnień.
EN
The article presents the status of the use of geothermal energy in selected EU countries in two directions: in the process of electricity generation and for heat generation. In Poland, the percentage of installed geothermal power capacity is only 0.27% of the power obtained from all RES sources, while the percentage of obtaining heat is at 26.03%, respectively. It was noted that geothermal resources are used in different ways and with different intensities. In the global utilization of this energy, the first place is occupied by geothermal heat pumps. Their high deployment potential is determined, among other things, by the scale of their use and positive feedback from users to date, the availability of technical solutions in this field throughout the EU internal market, a rich offer from pump manufacturers and installers, often enriched by the possibility of combination with photovoltaic systems or heat storage, as well as the possibility of obtaining financial support for the investment. Only the second place in the aspect of the use of geothermal energy is occupied by district heating. In this case, the cost of the project increases tremendously due to the necessity of drilling a network of boreholes, or due to the risks involved in the process of searching for geological horizons with the desired hydrotechnical parameters and, in addition, in a prospective time interval. A multi-year program for the development of the use of geothermal resources in Poland for 2022–2040, and in certain areas until 2050, published by the Ministry of Climate and Environment, was presented. As part of the implementation of this program, among other things, a project called Making Thermal Waters Accessible in Poland was established with the aim of drilling 15 boreholes for the exploration and prospecting of the aforementioned waters in the most promising areas of the country in terms of the possibility of exploiting deep geothermal sources. Priority subsidy programs aimed at the development of individual heating, which are very popular in Poland, were presented. Programs such as Mój Prąd [My Electricity], Moje Ciepło [My Heat], Czyste Powietrze [Clean Air] offer the possibility of obtaining EU funding for, among other things, installed heat pumps. Research work carried out at the Oil and Gas Institute – National Research Institute was discussed, including the possibility of using depleted hydrocarbon deposits for geothermal purposes, taking into account the possibility of using CO2 as a geothermal energy carrier in the process of its sequestration. Issues of creating numerical models of geothermal objects, selection of appropriate recipes for drilling muds, cement slurries or production fluids, taking into account increased temperatures and pressures were presented.
Z powodu braku przystępnych technicznie i kosztowo technologii w UE co roku modernizuje się mniej niż 1% zasobów budowlanych. Pomyślne wdrożenie nowych technologii dla budynków wielorodzinnych przyspieszyłoby działania dekarbonizacyjne. W prawie połowie europejskich budynków działają kotły zainstalowane przed 1992 r., a gaz ziemny w UE ma 46-proc. udział jako pierwotne źródło energii do ogrzewania i chłodzenia. Skłania to wiele firm do poszukiwania innowacyjnych rozwiązań z pompami ciepła.
W artykule opisano projekt rozwiązań instalacyjnych dla systemów wentylacji, ogrzewania i przygotowania cieplej wody użytkowej w nowo wznoszonym budynku na obszarze objętym nadzorem konserwatorskim. W budynku zaprojektowano zmodyfikowany układ wentylacji mechanicznej wyciągowej z dodatkowym odzyskiem ciepła z powietrza usuwanego, stanowiącym dolne źródło dla pompy ciepła działającej na potrzeby podgrzewu ciepłej wody użytkowej. Zaproponowany układ stanowi kompromis między potrzebą zachowania typowego z perspektywy użytkownika układu wentylacji mieszkań a koniecznością spełnienia wymagań dotyczących efektywności energetycznej.
EN
The article describes the design of installation solutions for ventilation, heating, and domestic hot water systems in a newly erected building in the area under the conservator’s supervision. A modified mechanical exhaust ventilation system is designed in the building, with additional heat recovery from the exhaust air, which is the bottom source for the heat pump operating to heat domestic hot water. The proposed system is a compromise between the need to maintain a typical apartment ventilation system and the need to meet energy efficiency requirements.
Instalacje gruntowych pomp ciepła umożliwiają zastosowanie szerokiej gamy układów zapewniających budynkom ciepło oraz chłód. W typowych domowych instalacjach wykorzystuje się najczęściej jedynie kilka procent potencjału układów automatyki urządzeń. W zależności od producenta i modelu możliwe jest jednak jej mniejsze lub większe rozbudowanie – najczęściej w budownictwie przemysłowym i komercyjnym bądź w budynkach willowych. W artykule opisano najpopularniejsze oraz rzadziej spotykane układy hydrauliczne stosowane w instalacjach z gruntowymi pompami ciepła.
Badawczo-rozwojowe projekty opracowane w ramach konkursu NCBR pt. "Ciepłownia przyszłości" pokazują, że zmodernizowane systemy ciepłownicze mogą się charakteryzować wysoką efektywnością i powtarzalnością oraz co najmniej 80-proc. udziałem OZE w produkcji ciepła. Projekty te są też możliwe do realizacji pod względem ekonomicznym, ale przeszkodą jest brak środków inwestycyjnych w ciepłownictwie, m.in. z uwagi na fakt, że regulowane ceny ciepła uwzględniają przede wszystkim bieżący koszt produkcji. Wdrażanie w ciepłownictwie rozwiązań z OZE jest jednak wymagane prawnie poprzez ograniczenia dotyczące emisji i użycia paliw kopalnych.
W gotowych projektach domów, także tych najmniejszych („na zgłoszenie"), oraz w domach jednorodzinnych, bliźniaczych i szeregowych oferowanych przez deweloperów coraz większą uwagę zwraca się na efektywność energetyczną, wysoki standard użytkowania i obniżenie rachunków za energię. Istotną rolę w spełnieniu tych wymagań odgrywają instalacje grzewcze i wentylacyjne - przede wszystkim pompy ciepła i wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła.
Międzynarodowy projekt „Pompy ciepła w budynkach wielorodzinnych do ogrzewania pomieszczeń i ciepłej wody użytkowej" ma na celu określenie potencjału technologii pomp ciepła do ogrzewania domów wielorodzinnych oraz rozpoznanie i pokonanie barier rynkowych i technicznych dla tej koncepcji ogrzewania. Opublikowany w grudniu 2022 r. raport końcowy Annex 50 podsumowuje prace rozpoczęte w 2017 r. Grupę roboczą tworzyli specjaliści z siedmiu krajów: Austrii, Danii, Francji, Niemiec, Włoch, Holandii i Szwajcarii, a jej prace koordynował dr inż. Marek Miara z Fraunhofer ISE.
Bieżący rok wydaje się momentem, w którym użytkownicy pomp ciepła mówią: sprawdzam. W mediach zaczęły się pojawiać doniesienia o niezadowoleniu klientów z powodu drogiej eksploatacji ich urządzeń. Dotyczyło to jednostek powietrze/woda zamontowanych w budynkach istniejących, a porównywano najczęściej aktualne koszty eksploatacji z kosztami wcześniej użytkowanych kotłów węglowych. Zwracano też uwagę, że preferencyjne stawki za energię elektryczną dla gospodarstw domowych nie uwzględniają korzystania z pomp ciepła, wspieranych przez inne regulacje i programy. Z doniesień tych można było wywnioskować, że inwestycje w pompy ciepła i instalacje PV w istniejących budynkach nie zawsze były analizowane pod względem energetycznym i kosztowym. Powoduje to ryzyko powstawania fałszywych opinii o tej technologii i ich negatywnych konsekwencji, zwłaszcza dla instalatorów montujących pompy ciepła.
Hybrydy z urządzeniami na paliwa kopalne to etap na drodze do celu, jakim jest pełna dekarbonizacja budynków – ogrzewania, chłodzenia oraz całej zużywanej energii elektrycznej. Pod względem technicznym cel ten stosunkowo łatwo osiągnąć w nowych budynkach, więcej jest jednak obiektów starych, o dużym zapotrzebowaniu na moc do ogrzewania, nieefektywnych energetycznie i wymagających głębokiej renowacji lub podlegających w różnym stopniu ustawie o ochronie zabytków. Zanim staną się na tyle efektywne, by móc korzystać jedynie z energii odnawialnej, możliwie tanią eksploatację zapewnią im m.in. układy hybrydowe.
W budynkach istniejących, w których montowane są pompy ciepła, nie jest konieczne instalowanie ogrzewania podłogowego - można skorzystać z grzejników naściennych niskotemperaturowych oraz konwektorowych. W wielu przypadkach możliwe jest także wykorzystanie dotychczasowych grzejników, każdorazowo konieczne jest jednak przeprowadzenie analizy wpływu temperatur zasilania na wielkość grzejników i efektywność pracy pompy ciepła. Zależy od tego główny cel modernizacji, jakim są niższe koszty eksploatacyjne, a te osiągamy także dzięki magazynowaniu ciepła w buforach i optymalizacji pracy pompy ciepła. Premią niematerialną jest mniejsza emisja gazów cieplarnianych i nierzadko likwidacja smogu, można też jednak liczyć na premie materialne w ramach programu „Czyste Powietrze" i oczekiwanej Fali renowacji.
Planowane działania w zakresie poprawy efektywności energetycznej budynków i wykorzystania OZE oraz możliwości ich dofinansowania, a także aktualna polityka gospodarcza Unii Europejskiej wyraźnie wskazują na duży potencjał rozwoju biznesu związanego z pompami ciepła. Z drugiej strony duża liczba wymaganych uprawnień, zawiłość przepisów i ich nadinterpretacja przez niektóre podmioty tworzą bariery dla rozwoju nowych firm instalacyjnych i tym samym rozwoju technologicznego kraju. W artykule omówiono kwestie niezbędnych certyfikatów dla osób fizycznych i firm oraz wymagań dotyczących samych urządzeń.
Nowe budynki, zgodne z aktualnymi przepisami w zakresie efektywności energetycznej, są predysponowane do osiągania stosunkowo wysokiego stopnia samowystarczalności energetycznej. W UE przygotowywane są regulacje zmierzające do tego, by budynki zużywały jak najwięcej energii odnawialnej wyprodukowanej na miejscu. Umożliwi to osiąganie bardzo niskich kosztów eksploatacyjnych i realizację polityki suwerenności oraz samowystarczalności energetycznej państw, a także wpisuje się w globalne cele zrównoważonego rozwoju.
Ubiegły rok przyniósł rekordową sprzedaż zarówno powietrznych, jak i gruntowych pomp ciepła w Polsce. Łączna sprzedaż pomp ciepła na rynku wzrosła w stosunku do 2021 roku o 120% i wyniosła ok. 200 tys. sztuk. Tak duży popyt to nie tylko wyzwanie dla producentów, ale przede wszystkim nowe możliwości dla instalatorów wcześniej montujących kotły. Technologia ta wymaga jednak innego podejścia do instalacji wodnych niż w przypadku kotłów. Na podstawie doświadczeń serwisowych autorów w artykule wskazano najczęściej popełnianie w Polsce błędy przy montażu pomp ciepła.
W artykule dokonano analizy techniczno-ekonomicznej instalacji prosumenckiej w domu jednorodzinnym, składającej się z kolektorów słonecznych, pompy ciepła oraz instalacji fotowoltaicznej. Zaproponowano metodykę doboru konkretnych rozwiązań technicznych, opartą na danych eksploatacyjnych oraz modelach matematycznych komponentów instalacji. Rozważono trzy warianty, zróżnicowane pod względem udziałów mocowych komponentów. Kalkulacji ekonomicznych dokonano z uwzględnieniem dostępnego programu dotacyjnego. Analiza pokazuje wpływ rozmiaru instalacji na okres zwrotu inwestycji.
EN
This paper presents a technical and economic analysis of a prosumer installation in a single-family house, consisting of solar collectors, a heat pump and a photovoltaic installation. A methodology was proposed for the selection of specific technical solutions, based on operational data and mathematical models of the installation components. Three variants were considered, differentiated by the power shares of the components. Economic calculations were made taking into account the available subsidy programme. The analysis shows the impact of installation size on the payback period.
19
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
This paper is devoted to modern research directions and the development of the use of zeotropic mixtures in compact heat exchangers presents selected problems regarding the use of zeotropic mixtures in the implementation of refrigeration cycles in heat pumps. The phenomenon of temperature glide occurring in phase transitions has a significant impact on the selection of an appropriate reference circuit. For homogeneous refrigerants and for azeotropic mixtures, the reference cycle is the Carnot cycle with constant source temperature levels. In the case of zeotropic mixtures, due to temperature glide, there is a system with variable values of the temperature of the heat sources, for which the Lorenz cycle is an appropriate pattern. The method of calculating the coefficient of performance of a heat pump operating according to such a cycle and the criteria for assessing the approximation of the real cycle to the model cycle is given.
PL
W artykule omówiono współczesne kierunki badań i rozwój zastosowań mieszanin zeotropowych w kompaktowych wymiennikach ciepła. Przedstawiono wybrane zagadnienia dotyczące zastosowania mieszanin zeotropowych w realizacji obiegów chłodniczych w pompach ciepła. Zjawisko poślizgu temperaturowego występujące w przejściach fazowych ma istotny wpływ na dobór odpowiedniego obiegu porównawczego. W przypadku jednorodnych czynników chłodniczych i mieszanin azeotropowych cyklem referencyjnym jest cykl Carnota ze stałym poziomem temperatury źródła. W przypadku mieszanin zeotropowych, ze względu na poślizg temperaturowy, istnieje układ o zmiennych wartościach temperatury źródeł ciepła, dla którego właściwym wzorcem jest cykl Lorenza. W artykule podano sposób obliczania współczynnika wydajności pompy ciepła pracującej według takiego cyklu oraz kryteria oceny przybliżenia cyklu rzeczywistego do cyklu wzorcowego.
Od paru lat w Polsce realizowanych jest kilka projektów naukowo-wdrożeniowych zmierzających do maksymalnej samowystarczalności energetycznej z OZE (geotermia), suwerenności energetycznej, eliminacji spalania kopalin oraz oszczędności energii. Jeden z tych „ekoenergetycznych” projektów dotyczy miasta Oława.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.