Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Landscape unit as an element of digital cultural heritage: theory and concepts on the example of Czułów

Piech Izabela, Dacko Aneta

Geomatics, Landmanagement and Landscape

|

2025

|

no. 1

77--92

EN

The article presents the role of the landscape unit in the context of digital cultural heritage, analysing the theoretical foundations and concepts on the example of Czułów, a village with a traditional agricultural landscape. In an era of rapid socio-economic change, which often leads to the degradation of traditional landscapes, digital technology is becoming a key instrument in the documentation, analysis and protection of cultural heritage. Modern technologies such as geographic information systems (GIS), 3D modelling, photogrammetry and remote sensing enable precise mapping and the reconstruction of historical land use. This enables a more detailed and comprehensive study of landscape structures and their dynamics, supporting conservation measures and sustainable development planning. The study of cultural landscapes, involving the analysis of structure, function and change over time, is crucial to understanding the complex relationship between humans and the environment. In particular, landscape units, such as the agricultural terraces at Czułów, reflect historical forms of land use and ways of adapting to natural conditions, thus being important elements of cultural heritage. Their protection and documentation with new technologies is essential to preserve these unique values for future generations. A multi-criteria approach, which combines different perspectives – geomorphological, use, ecological and cultural – is crucial in landscape analysis as it enables a more comprehensive recognition and understanding of the value of rural space. In this way, a more complete picture of landscape structure and function can be obtained, which is particularly important in terms of protecting agricultural landscapes such as Czułów. The traditional landscape of the village with elements of agricultural terraces and a mosaic of land uses represents not only a natural value but also a cultural one, reflecting the enduring interactions between man and nature. Rural landscapes here are not only a testimony to the historical use of the land, but also a place where the past meets the present, influencing the identity of local communities and shaping their future. Digital technologies allow for the documentation of both material and immaterial aspects of the landscape, fostering a better understanding of past land uses and cultural values that may not be apparent to the naked eye. This approach provides a more accurate assessment of historical and cultural values and leads to the planning of effective conservation strategies. The need to adapt conservation efforts to local environmental and social conditions and the challenges of digital archiving of heritage, such as authenticity and accuracy of historical reconstructions, should also be made clear.

PL

Artykuł przedstawia rolę jednostki krajobrazowej w kontekście cyfrowego dziedzictwa kulturowego, analizując podstawy teoretyczne i koncepcje na przykładzie Czułowa, wsi o tradycyjnym krajobrazie rolniczym. W erze szybkich zmian społeczno-ekonomicznych, które często prowadzą do degradacji tradycyjnych krajobrazów, technologia cyfrowa staje się kluczowym instrumentem w dokumentowaniu, analizie i ochronie dziedzictwa kulturowego. Nowoczesne technologie, takie jak systemy informacji geograficznej (GIS), modelowanie 3D, fotogrametria i teledetekcja, umożliwiają precyzyjne mapowanie i rekonstrukcję historycznego użytkowania gruntów. Umożliwia to bardziej szczegółowe i kompleksowe badanie struktur krajobrazowych i ich dynamiki, wspierając środki ochrony i planowanie zrównoważonego rozwoju. Badanie krajobrazów kulturowych, obejmujące analizę struktury, funkcji i zmian w czasie, ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia złożonej relacji między ludźmi a środowiskiem. W szczególności jednostki krajobrazowe, takie jak tarasy rolnicze w Czułowie, odzwierciedlają historyczne formy użytkowania gruntów i sposoby adaptacji do warunków naturalnych, będąc tym samym ważnymi elementami dziedzictwa kulturowego. Ich ochrona i dokumentacja za pomocą nowych technologii jest niezbędna do zachowania tych unikalnych wartości dla przyszłych pokoleń. Wielokryterialne podejście, które łączy różne perspektywy – geomorfologiczną, użytkową, ekologiczną i kulturową – jest kluczowe w analizie krajobrazu, ponieważ umożliwia bardziej kompleksowe rozpoznanie i zrozumienie wartości przestrzeni wiejskiej. W ten sposób można uzyskać pełniejszy obraz struktury i funkcji krajobrazu, co jest szczególnie ważne w kontekście ochrony krajobrazów rolniczych, takich jak Czułów. Tradycyjny krajobraz wsi z elementami tarasów rolniczych i mozaiką użytkowania gruntów stanowi nie tylko wartość naturalną, ale także kulturową, odzwierciedlając trwałe interakcje między człowiekiem a naturą. Krajobrazy wiejskie są tu nie tylko świadectwem historycznego użytkowania ziemi, ale także miejscem, w którym przeszłość spotyka się z teraźniejszością, wpływając na tożsamość lokalnych społeczności i kształtując ich przyszłość. Technologie cyfrowe umożliwiają dokumentowanie zarówno materialnych, jak i niematerialnych aspektów krajobrazu, sprzyjając lepszemu zrozumieniu przeszłego użytkowania gruntów i wartości kulturowych, które mogą nie być widoczne gołym okiem. To podejście zapewnia dokładniejszą ocenę wartości historycznych i kulturowych oraz prowadzi do planowania skutecznych strategii ochrony. Należy również wyraźnie podkreślić potrzebę dostosowania działań konserwatorskich do lokalnych warunków środowiskowych i społecznych oraz wyzwań związanych z cyfrową archiwizacją dziedzictwa, takich jak autentyczność i dokładność rekonstrukcji historycznych.

2

Zabytkowe altany fotograficzne – utracone dziedzictwo?

Gębarowska Katarzyna

Wiadomości Konserwatorskie

|

2024

|

Nr 79

150--167

PL

Nowe trendy w urbanistyce owocują przeniesieniem się fotografów komercyjnych z miast na obszary wiejskie, wskazując na zmniejszenie znaczenia tradycyjnych zakładów fotograficznych w krajobrazie kulturowym miasta. Przemiany te są elementem szerszych trendów społecznych i technologicznych: w erze cyfryzacji tradycyjna fotografia przeżywa renesans, co świadczy o pragnieniu powrotu do estetyki i tradycji. Autorka bada ten proces, zwracając uwagę na rosnącą popularność szklarni fotograficznych jako alternatyw dla tradycyjnych studiów, które czerpią z tradycji XIX- -wiecznych altan fotograficznych. Stanowi to przyczynek do przyjrzenia się losom zabytkowych altan fotograficznych w Polsce, które w ciągu stu lat prawie całkowicie zniknęły z naszego krajobrazu. Autorka ilustruje to zjawisko, analizując losy trzech historycznych altan: w Bydgoszczy, Mielcu i Szczecinie, podkreślając konieczność ochrony i dokumentacji takich altan w Polsce.

EN

New trends in urban planning are leading commercial photographers to relocate from cities to rural areas, indicating a decline in the significance of traditional photography studios in the urban cultural landscape. These changes are part of broader social and technological trends: in the digital age, traditional photography is experiencing a renaissance, reflecting a desire to return to aesthetics and tradition. The author explores this process, highlighting the growing popularity of photographic greenhouses as alternatives to traditional studios, which draw on the tradition of nineteenth-century photographic glassed-in ateliers. This serves as a prompt to examine the fate of historic photographic studios in Poland, which have almost entirely disappeared from our landscape over the past hundred years. The author illustrates this phenomenon by analyzing the fate of three historic photography studios with full glass roof in Bydgoszcz, Mielec, and Szczecin, emphasizing the need for the protection and documentation of such studios in Poland.

3

Poszukiwanie wzorców form budownictwa dla historycznych krajobrazów kulturowych na przykładzie otuliny Pienińskiego Parku Narodowego

Forczek-Brataniec Urszula

Wiadomości Konserwatorskie

|

2024

|

Nr 79

59--72

PL

Malownicze obszary turystyczne są szczególnie narażone na presję inwestycyjną. Dotyczy to również parków narodowych i ich otoczenia. Na terenie PPN ma miejsce stopniowy zanik tradycyjnych form architektonicznych grożący utratą wypracowanych przez pokolenia form architektonicznych kształtujących krajobraz kulturowy. W obliczu presji inwestycyjnej przeprowadzono badania w celu opracowania wytycznych dla form architektonicznych. Zastosowana metodyka „karty wsi” stanowiła rozwinięcie badań nad regionalizmem prowadzonych w krakowskim Instytucie Architektury Krajobrazu od lat 70. XX w. Na przykładzie Szczawnicy dokonano analizy i subregionalizacji typologii zabudowy. Katalog form zabudowy stał się zbiorem wytycznych dla władz lokalnych i projektantów. Dotyczą one układu budynków na działce, ich proporcji oraz artykulacji formalnej. Wyniki stanowią zapis i dokumentację form regionalnych i poprzez twórczą interpretację formułują wskazówki do kontynuowania charakterystycznych form zabudowy z możliwością adaptacji do nowych funkcji. Stały się podstawą referencyjną dla innych opracowań.

EN

Picturesque tourist areas are particularly susceptible to investment pressure, which also affects national parks and their surroundings. In the PPN area, there is a gradual disappearance of traditional architectural forms, threatening the loss of architectural styles that have shaped the cultural landscape over generations. In response to this investment pressure, research was conducted to develop guidelines for architectural forms. The methodology employed, known as the “village card” builds on regionalism studies conducted by the Cracow Institute of Landscape Architecture since the 1970s. Using Szczawnica as a case for study, an analysis and sub-regionalization of building typologies were carried out. The resulting catalogue of building forms has become a set of guidelines for local authorities and designers, covering the layout of buildings on plots, their proportions, and formal articulation. The results provide a record and documentation of regional forms and, through creative interpretation, offer guidelines for continuing the characteristic building styles with the potential for adaptive reuse. These guidelines have also become a reference point for other studies.

4

The Role of the Basilian Monasteries in the Formation of the Sacred Space of the Cities and Villages of Ukraine

Chen Lesia

Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych

|

2024

|

T. 20, nr 3

32--39

EN

The spiritual and intellectual influence of Basilian monasteries contributed to the cultural development of Ukrain-ians in the 18th century. Monastic complexes and ensembles featured unique architectural silhouettes that were organically integrated into the surrounding landscape, shaping the sacred spaces of towns and villages across Ukraine. Basilian monastic gardens, alleys, chapels with the “Stations of the Cross,” in harmonious connection with the architectural monastery build-ings, were embedded in the natural structure of the landscape, highlighting the individual characteristics of each complex. Nowadays, there is growing interest among scholars and researchers in studying sacred landscapes that are harmoniously connected to the existing natural environment and form historical cultural landscapes. This article is dedicated to research-ing the role of Basilian monasteries in the formation of sacred spaces and examining their distinctive features, which create valuable cultural landscapes and should be preserved as part of Ukraine’s historical and cultural heritage.

PL

Duchowy i intelektualny wpływ klasztorów bazyliańskich przyczynił się do rozwoju kulturowego Ukraińców w XVIII wieku. Kompleksy i zespoły klasztorne wyróżniały się unikalnymi sylwetkami architektonicznymi, które organicznie wkomponowywały się w otaczający krajobraz, kształtując przestrzenie sakralne miast i wsi na terenie Ukrainy. Ogrody klasz-torne bazylianów, aleje, kaplice z „Drogą Krzyżową”, w harmonijnym połączeniu z architekturą budynków klasztornych, były integralnie związane z naturalną strukturą krajobrazu, podkreślając indywidualne cechy każdego zespołu. Obecnie rośnie zainteresowanie naukowców i badaczy badaniem krajobrazów sakralnych, które w harmonijny sposób łączą się z istniejącym środowiskiem naturalnym i tworzą historyczne krajobrazy kulturowe. Niniejszy artykuł poświęcony jest analizie roli klasztorów bazyliańskich w formowaniu przestrzeni sakralnych oraz badaniu ich charakterystycznych cech, które tworzą cenne krajobrazy kulturowe i powinny być zachowane jako część historycznego i kulturowego dziedzictwa Ukrainy.

5

Wpływ uwarunkowań krajobrazowych na powstanie i rozwój wsi na przykładzie Czarnej Góry w gminie Bukowina Tatrzańska

Korzeniowska Agata

PUA Przestrzeń Urbanistyka Architektura

|

2024

|

Vol. 1

66--79

PL

Artykuł opisuje relacje pomiędzy krajobrazem naturalnym a strukturą wsi na przykładzie małopolskiej wsi Czarna Góra. Podobnie jak sąsiednie ośrodki podhalańskie, rozwija się ona turystycznie, na bazie lokalnych zasobów krajobrazowych. Analiza przekształceń historycznych układu przestrzennego wsi, silnie powiązanego z lokalnymi uwarunkowaniami, wskazuje cenne wytyczne rozwojowe, w odniesieniu do szerszego obszaru Małopolski.

EN

The article describes the relations between the natural landscape and the structure of the village, using the example of the village of Czarna Góra in Małopolska. Like the neighbouring Podhale centres, it is developing for tourism purposes, based on local landscape resources. The analysis of historical transformations of the village spatial layout, strongly linked to local conditions, indicates valuable development guidelines in relation to the wider area of Małopolska.

6

Exploring the architectural and spatial potential of wine culture. A systematic literature review

Jasiak Adriana

Economics and Environment

|

2024

|

No. 3

art. no. 878

EN

This article presents the results of a systematic review of the Scopus bibliographic database, during which the state of knowledge on wine architecture and urban planning accompanying vineyards was examined in light of the contemporary development of enotourism. In the 2020s, global interest in enotourism has grown, accompanied by the revival and development of wine culture. The aim of the research was to identify and verify sources of literature contributing to disciplinary knowledge on wine architecture and accompanying urban planning in light of the contemporary development of enotourism, as well as to classify the thematic literature. Based on bibliometric analysis using the VOSviewer software, thematic groups of publications were identified. The topic is an attempt to find current directions for the research concentration to match the emerging wine-related architecture.

PL

Niniejszy artykuł przedstawia wyniki systematycznego przeglądu bazy danych bibliograficznych Scopus, podczas którego zbadano stan wiedzy na temat architektury winiarskiej i urbanistyki towarzyszącej winnicom wobec współczesnego rozwoju enoturystyki. W drugiej dekadzie XXI wieku wzrosło globalne zainteresowanie enoturystyką, czemu towarzyszy odrodzenie i rozwój kultury winiarskiej. Celem badań była identyfikacja oraz weryfikacja źródeł wnoszących wkład do wiedzy dyscyplinarnej na temat architektury winiarskiej i zagospodarowania przestrzennego towarzyszącego winnicom w świetle współczesnego rozwoju turystyki winiarskiej, a także klasyfikacja tematyczna literatury. Na podstawie analizy bibliometrycznej z wykorzystaniem oprogramowania VOSviewer wyodrębniono grupy tematyczne publikacji. Zainteresowanie tematem jest próbą odszukania aktualnych kierunków koncentracji badań umożliwiających dopasowanie powstającej architektury winiarskiej.

7

Compositional, historical and legal values on the example of the park in Baranowo, Tarnowo Podgórne municipality in Poland

Nadolny Adam, Kruś Maciej, Kłopotowski Maciej

Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz

|

2023

|

Z. 17

159--180

EN

The aim of the following article is to draw attention to the issue of starting a discussion on parks, accompanying farm and manor complexes, entered into the register of monuments in the early 1990s. From the point of view of the modern day, it is important to conduct a critical analysis of whether the boundaries of historical spatial assumptions proposed at that time are still a source of protection of the cultural landscape of Greater Poland from a conservation and legal point of view. As a case study, the historic park in Baranowo, Tarnowo Podgórne municipality, was analyzed from the authors' professional activities.

PL

Celem niniejszego tekstu jest podjęcie dyskusji nad wpisanymi do rejestru zabytków we wczesnych latach 90. XX w. parkami towarzyszącymi założeniom folwarczno-dworskim. Ważne jest obecnie dokonanie analizy krytycznej, czy zaproponowane w tamtym czasie granice historycznych założeń przestrzennych są nadal źródłem ochrony krajobrazu kulturowego Wielkopolski z punktu widzenia konserwatorskiego, jak i prawnego. Jako studium przypadku z działalności zawodowej autorów analizie poddano zabytkowy park w Baranowie, zlokalizowanym w gminie Tarnowo Podgórne.

8

Projekt Osady Wypoczynkowej jako współczesna kontynuacja układu ruralistycznego wsi Stary Ujazd

Krupa Karol, Kędzior Karolina

Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych

|

2023

|

T. 19, nr 1

110--121

PL

Przestrzeń miast oraz wsi jest zmienna w czasie i uzależniona od rozwijających się potrzeb użytkowników. Wyzwania stawiane obecnie architektom oraz urbanistom różnią się w znacznym stopniu od tych, które miały w przeszłości wpływ na kształtowanie ośrodków mieszkalnych we wszystkich skalach. Zmiany związane z np. globalizacją czy przemianami społecznymi warunkują zakres oraz formę wszystkich składowych w tkance urbanistycznej. Wpływ powyższych rozkłada się w czasie i nie jest procesem gwałtownym, a efekt widoczny jest dopiero w odniesieniu do pierwotnych elementów krajobrazu przestrzennego. Artykuł porusza kwestie związane z projektowaniem architektonicznym w oparciu o tożsamość miejsca i bogactwo krajobrazu kulturowego. Wielowątkowa analiza wartości obszarów wiejskich pozwala na określenie kodu tożsamościowego na płaszczyźnie architektury i ruralistyki stanowiąc istotne podstawy do przygotowania koncepcji projektowej. Omówienie pracy dyplomowej w kontekście poprzedzających ją studiów nad wartością układu wsi Stary Ujazd wskazuje na zasadność prowadzenia szczegółowych analiz w procesie kreacji nowej przestrzeni i architektury szanującej krajobraz kulturowy danego obszaru.

EN

Urban and rural space is variable over time and dependent on the evolving needs of users. The challenges faced by architects and urban planners today are very different from those that influenced in the past shaping residential centers at all scales. Changes associated with, for example, globalization or social change condition the scope and form of all components in the urban fabric. The impact of the above is spread out over time and is not an abrupt process, and the effect is visible only in relation to the original elements of the spatial landscape. The article raises issues related to architectural design based on the identity of the place and the richness of the cultural landscape. A multifaceted analysis of rural values allows the definition of an identity code at the level of architecture and ruralism providing an important basis for the preparation of a design concept. Overview of the thesis in the context of the preceding study of the value of the composition of the village of Stary Ujazd shows the legitimacy of conducting detailed analysis in the process of creating a new space and architecture that respects the cultural landscape of the area.

9

Przekształcenia przestrzeni dachowej warszawskich kamienic, w ujęciu opłacalności ekonomicznej i problematyki ochrony zabytkowego krajobrazu kulturowego

Kozarzewska Alicja, Sojka Aleksander

Środowisko Mieszkaniowe

|

2023

|

nr 45

60--71

PL

Wraz ze wzrostem liczby inwestycji przestrzeń w mieście staje się dobrem coraz mniej dostępnym, deficytowym. Obszary historyczne są często najbardziej nasyconą tkanką miejską, w której brak przestrzeni na nową zabudowę. Dodatkowa kubatura mieszkaniowa możliwa jest do pozyskania najczęściej jako nadbudowa obiektów istniejących. Wznoszenie nowych budynków w tych cennych kulturowo obszarach może doprowadzić do rabunkowej eksploatacji miasta i jego dewastacji. Artykuł odpowiada na pytanie, jak kształtowane są współczesne nadbudowy, przebudowy i adaptacje przestrzeni dachowych na cele użytkowe. W artykule omówiono zróżnicowane sposoby kształtowania dachów oraz główne uwarunkowania konserwatorskie i cechy przestrzenne ograniczające swobodę inwestycyjną. Artykuł wzbogacono o określenie, jaki wpływ na wartość nieruchomości położonych na ostatniej kondygnacji ma układ architektoniczny poddasza.

EN

As the number of construction projects increases, space in the city is becoming more and more scarce and a commodity in short supply. Historic areas are often the most saturated urban fabric, where there is no space for new development. Additional housing volume can usually be obtained as superstructures of existing buildings. Due to erection of new buildings in the areas valuable in terms of culture, a city may be plundered and devastated. The article answers the question of how contemporary superstructures, conversions and adaptations of roof spaces are made for utility purposes. Various ways to shape roofs, as well as the main conditions of heritage conservation and spatial features that limit the freedom of development are discussed in the article. The article is supplemented with a specification of how the attic architectural layout influences the value of properties located on the top floor.

10

Film i krajobraz w perspektywie geografii kulturowej

Copik Ilona

Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego

|

2023

|

nr 49 (1)

89--110

PL

Celem artykułu jest refleksja na temat relacji film i krajobraz inspirowana perspektywą geografii kulturowej. Przed¬miotem moich rozważań jest status krajobrazu filmowego (obraz, mapa, zdarzenie) oraz przesunięcia i kontinua w praktykach zapośredniczonego medialnie odkrywania świata przez film (od kontemplacji do praktyk set-jettingu). Biorąc pod uwagę sposób zaangażowania widza w krajobraz wyróżniam postawy: zdystansowanego obserwatora, zaangażowanego emocjonalnie uczestnika i badacza - eksploratora oraz wyodrębniam paradygmaty doświadczenia krajobrazu w filmie: obserwacyjny (chorograficzny), uczestniczący (afektywny) oraz obserwacyjno-uczestniczący (analityczny). Refleksja ta jest próbą krytycznego ustosunkowania się do tradycyjnej dychotomii krajobraz-obraz (reprezentacja)/ krajobraz-doświadczenie (uczestnictwo, sprawczość) i wykazania jej dezaktualizacji na gruncie współczesnych nauk o kulturze.

EN

Film and landscape from the perspective of cultural geography. The aim of this article is to reflect on the relationship between film and landscape inspired by cultural geography. The subject of my reflection is the status of film landscape (image, map, event) and the shifts and continua in the practices of mediated discovery of the world through film (from contemplation to set-jetting practices). Taking into account the way in which the viewer engages with the landscape, I distinguish between the attitudes of: the distanced observer (1), the emotionally engaged participant (2) and the researcher-explorer (3). I also distinguish between paradigms of landscape experience in film: observational/chorographic (1), participatory/affective (2) and observational-par¬ticipatory/analytical (3). This reflection is an attempt to critically address the traditional landscape-image (representation)/scape-experience (participation, causation) dichotomy and to demonstrate its obsolescence in contemporary cultural studies.

11

The Green Ring of Tradition and Culture in Łódź as an example of a strategic plan to protect and shape the landscape of a former industrial city

Dankowska Maria

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2023

|

Nr 15

7--20

EN

Natural heritage and cultural heritage co-create the cultural landscape becoming the basis of the local and supra-local identity. Therefore protection and at the same time shaping both of these resources is the task of currently living generations. It is possible, and even very appropriate, to take integrated action, in which both natural and cultural heritage will be protected and shaped together. At the same time, it is important to take into account the specificity of both of these resources and parallel development of system solutions and individual ones. The Green Ring of Tradition and Culture is a design proposal for producing the system of attractive spaces surrounding the city centre of Łódź, in which green areas, e.g. parks, allotment gardens, have also been taken into account as well as greenery along the Łódka and Jasień rivers, cemeteries and post-industrial buildings: factories, palaces and factory owners' villas and palaces or other culturally significant architectural works which are an important part of the history of Łódź. A special place of this layout is occupied by Piotrkowska Street together with the buildings adjacent to it, which was defined as an element that cuts transversely and connects (fastens) the entire layout. Lodz Ring is therefore a design creation that uses the existing, significant potential of Łódź for creating an attractive system of public spaces and thus extracting and preserving the most valuable elements of its cultural heritage and nature.

PL

Dziedzictwo przyrodnicze oraz dziedzictwo kulturowe współtworzą krajobraz kulturowy stając się podstawą lokalnej a także ponadlokalnej tożsamości. Zatem ochrona i jednocześnie kształtowanie obu tych zasobów jest zadaniem obecnie żyjących pokoleń. Możliwe, a nawet bardzo właściwe, jest podejmowanie działań zintegrowanych, w których zarówno dziedzictwo przyrodnicze jak i kulturowe będzie chronione i kształtowane łącznie. Przy czym istotne jest uwzględnianie specyfiki obu tych zasobów oraz równoległe wypracowanie rozwiązań systemowych oraz jednostkowych/indywidualnych. Zielony Krąg Tradycji i Kultury jest propozycją projektową wytworzenia systemu atrakcyjnych przestrzeni otaczających śródmieście Łodzi, w którym uwzględnione zostały równocześnie tereny zieleni np. parki, ogrody działkowe, ale także zieleń wzdłuż rzek Łódki i Jasienia, cmentarze oraz ważne ze względu na historię Łodzi obiekty poprzemysłowe: fabryki, pałace i wille fabrykanckie ale również inne znaczące kulturowo dzieła architektoniczne. Szczególne miejsce tego układu zajmuje ulica Piotrkowska wraz z przyległą do niej zabudową, którą określono jako element przecinający poprzecznie i spinający całość założenia. Łódzki Krąg jest zatem kreacją projektową wykorzystującą istniejący, znaczący potencjał Łodzi do utworzenia atrakcyjnego systemu przestrzeni publicznych i tym samy wydobyciu oraz zachowaniu najcenniejszych elementów jej dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego.

12

Parki kulturowe jako narzędzie kształtowania i ochrony przestrzeni publicznych w Krakowie

Mol Paulina

Ochrona Dziedzictwa Kulturowego

|

2023

|

Nr 15

107--124

PL

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wprowadziła do polskiego systemu prawnego nową formę ochrony zabytków w postaci parku kulturowego. Celem jego ustanowienia jest ochrona zabytków nieruchomych oraz krajobrazu kulturowego, występującego na danym terenie. Przez prawie 20 lat funkcjonowania tej formy ochrony zabytków, wciąż jeszcze niewiele samorządów zdecydowało się na utworzenie na terenie gminy (bądź kilku gmin) parku kulturowego. Niemniej, przy jasno sformułowanych zapisach i konsekwentnym ich egzekwowaniu, park kulturowy może być skutecznym narzędziem ochrony i kształtowania przestrzeni publicznych polskich miast i wsi. Powyższa tematyka została poruszona w niniejszym artykule na przykładzie parków kulturowych, funkcjonujących na terenie Krakowa.

EN

Abstract: The Act of July 23, 2003 on the protection and care of historical monuments introduced into the Polish legal system a new form of monument protection in the form of cultural parks. The purpose of its establishment is to protect immovable monuments and the cultural landscape found in a certain area. For almost 20 years of operation of this form of monument protection, still few local governments have decided to establish cultural parks on the territory of a municipality (or several municipalities). Nevertheless, with clearly formulated provisions and consistent enforcement, cultural parks can be an effective tool for protecting and shaping the public spaces of Polish towns and villages. The above-mentioned topics are discussed in this article on the example of cultural parks operating in Krakow.

13

Kształtowanie przestrzeni krajobrazowej Poznania w projektach H.F. Wiepkinga-Jürgensmanna

Grzeszczuk-Brendel Hanna

Builder

|

2023

|

R.27, nr 10

42--46

PL

Kompozycje zieleni od końca XIX wieku odgrywały coraz większą rolę w projektowaniu urbanistycznym jako istotny czynnik o różnorodnych funkcjach. W koncepcjach nazistowskich nadawano im także znaczenie ideologiczne, czego przykładem są działania Friedricha Wiepkinga-Jürgensmanna w Poznaniu w czasie II wojny światowej. Były one elementem nazyfikacji krajobrazu w okupowanych krajach. Historyczno-logiczna analiza tego problemu jest szkicem słabo opracowanego w Polsce tematu oraz zaczynkiem refleksji nad związkami między zobiektywizowaną wartością prezentowanej wiedzy a jej ideologicznym wykorzystaniem.

EN

Greenery compositions have played an increasingly important role in urban design since the end of the 19th century as an important factor with a variety of functions. They were also given ideological meaning in Nazi concepts, as illustrated by Friedrich Wiepking-Jürgensmann's activities in Poznan during the Second World War. They were part of the nazification of the landscape in occupied countries. The historical and logical analysis of this issue is a sketch of a topic poorly studied in Poland, and is the beginning of a reflection on the relationship between the objectified value of presented knowledge and its ideological use.

14

Drzewa w krajobrazie komunikacyjnym – struktura, problemy, rozwiązania

Bobek Wojciech

PUA Przestrzeń Urbanistyka Architektura

|

2022

|

Vol. 1

77--84

PL

Artykuł prezentuje relacje między drzewami a ciągami komunikacyjnymi i zmieniające się podejście do utrzymania drzew w ich sąsiedztwie. Dyskusja podjęta w artykule dotyczy przyczyn zamierania drzewostanów przydrożnych, pochopnie podejmowanej pielęgnacji, przedwczesnych decyzji o ich usuwaniu, co nie zawsze musi być koniecznością. Artykuł przedstawia możliwe działania w celu poprawy sprawności zarządzania drzewostanami przydrożnymi, cennymi krajobrazowo, kulturowo i przyrodniczo elementami otoczenia.

EN

This article presents the relationships between trees and communication routes as well as the changing approach to maintaining trees in their vicinity. The discussion in the article concerns the reasons for the decline of roadside stands, care taken rashly, and premature decisions about their removal, which may not always be necessary. The article presents possible actions and solutions for the improvement of the management efficiency of roadside stands and elements of the surroundings that are valuable in terms of landscape, culture and nature.

15

Plan ochrony parku kulturowego jako narzędzie przeciwdziałające współczesnym zniekształceniom zabytkowego krajobrazu kulturowego na przykładzie zespołu opactwa w Henrykowie

Lewicka Aleksandra

Kwartalnik Architektury i Urbanistyki

|

2022

|

T. 67, z. 3

38--57

PL

Założenie cysterskie w Henrykowie stanowi niezwykle cenny pod względem kulturowym przykład zintegrowania wybitnych cech architektonicznych, urbanistycznych i przyrodniczych. Zespół klasztorny z kompleksem ogrodów, folwarkiem, osadą, cysterskimi elementami inżynierii wodnej, parkiem krajobrazowym świadczy o świetności tego miejsca w przeszłości. Po 1945 roku zespół podupadł, przez dekady zaniedbywany i degradowany. W roku 2020 Rada Miejska w Ziębicach podjęła uchwałę w sprawie utworzenia parku kulturowego o nazwie Park Kulturowy Opactwo Cystersów w Henrykowie. Utworzono go z intencją m.in. wzmocnienia walorów kulturowych miejsca i ochrony jego autentyzmu. Autorka artykułu była członkiem interdyscyplinarnego zespołu badawczego, który w 2019 roku przeprowadził kompleksowe badania analityczno-diagnostyczne nad krajobrazem henrykowskim mające na celu rozpoznanie wartości kulturowych zespołu, określenie celów utworzenia parku kulturowego i sporządzenie planu ochrony.

16

Osiedla robotnicze zagłębia węglowego Nord-Pas-de-Calais

Sulimowska Anna

Builder

|

2022

|

R.26, nr 6

19--21

PL

Artykuł przedstawia problematykę osiedli robotniczych zagłębia węglowego Nord-Pas-de-Calais we Francji w kontekście rozwoju urbanistycznego regionu oraz ich roli w dzisiejszym krajobrazie kulturowym. Celem artykułu jest ukazanie ewolucji w podejściu do zachowania i ochrony osiedli na tle przemian społeczno-ekonomicznych. Efekty działań związanych z odnową osiedli zostały ukazane w oparciu o analizę literatury oraz badania in situ. Wnioski dotyczą możliwości ich zachowania i zarządzania w kontekście wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa.

EN

The paper presents the issue of the workers' settlements of the Nord-Pas-de-Calais coalfield in France, in the context of the urban development of the region and their role in the cultural landscape. The aim of the article is to show the evolution in the protection of settlements in the background of socio-economic changes. The results of their renewal are presented on the basis of literature analysis and in situ research. The conclusions concern the possibility of preservation and management in the context of World Heritage List.

17

Farma fotowoltaiczna w krajobrazie miasta. Przekrycie wielkoskalowego obiektu panelami fotowoltaicznymi na przykładzie projektu parkingu w Strefie Kultury w Katowicach

Duda Andrzej

Builder

|

2022

|

R.26, nr 7

39--43

PL

Poszukiwanie zasad integracji urządzeń dla pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych (OZE) z architekturą jest obecnie ważnym zadaniem dla architektów oraz inżynierów. Wdrażanie tych nowoczesnych technologii otwiera nowe możliwości zarówno na polu użytkowym, jak i estetycznym. Ma to także duży wpływ na rozwój krajobrazu urbanistycznego miasta. Projekt farmy fotowoltaicznej będącej przekryciem wielopoziomowego parkingu jest przykładem takiej integracji. Jest jednocześnie poszukiwaniem kreacji architektonicznej adekwatnej do kontekstu kulturowego i przestrzennego Strefy Kultury w Katowicach.

EN

The search for the principles of integrating devices for obtaining energy from renewable sources (RES) with architecture is now an important task for architects and engineers. The implementation of these modern technologies opens up new possibilities both in the field of utility and aesthetics. It also has a great influence on the shaping of the urban landscape of the city. The project of a photovoltaic farm, which is a cover for a multi-storey car park in the Culture Zone in Katowice, is a kind of such integration, it is also a search for an architectural creation adequate to the spatial context of the Zone.

18

Planning protection of Ciechanow castle versus contemporary exposition in the landscape

Drobek Katarzyna, Boguszewska Kamila

Budownictwo i Architektura

|

2022

|

Vol. 21, no 4

79--88

EN

The castle in Ciechanow is classified as a Gothic castle of the lowland type. The building, which is an example of defensive architecture, is located to the north of the historic urban layout of the Ciechanow centre. At present, the castle is covered by the following forms of protection: protection for the Natural and Landscape Complex "Łydynia River Valley”, provisions of the Local Spatial Development Plan and an entry in the Register of Historic Monuments. The authors of the paper analyse the legal regulations concerning the castle and their impact on the contemporary castle’s exposition in the landscape.

PL

Zamek w Ciechanowie zaliczany jest do zamków gotyckich typu nizinnego. Obiekt będący przykładem architektury obronnej zlokalizowany jest na północ od historycznego założenia urbanistycznego śródmieścia miasta Ciechanowa. W chwili obecnej zamek objęty jest następującymi formami ochrony: ochroną do dla zespołu Przyrodniczo – Krajobrazowego „doliny rzeki Ładyni, zapisami Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego oraz wpisem do Rejestru zabytków. Autorki artykuły analizują zapisy prawne dotyczące zamku oraz ich wpływu na współczesna ekspozycję zamku w krajobrazie

19

Ocena skuteczności ochrony krajobrazu w parkach kulturowych w Polsce

Marcinek Roman, Myczkowski Zbigniew, Siwek Andrzej

Wiadomości Konserwatorskie

|

2021

|

Nr 66

106--120

PL

Różnorodność krajobrazu to także wielość i różnorodność form ochrony jego struktury i piękna. Trwa ona od ponad 150 lat w świecie i ponad 100 lat w Polsce. Od 20 lat ogniskuje się wokół krajobrazu kulturowego i jego ustawowej formy ochrony, jaką jest park kulturowy. Po wprowadzeniu możliwości ich tworzenia, w wojewódzkich strategiach wytypowano przeszło 200 obszarów. Obecnie ich liczba waha się w granicach 40. Proces jest dynamiczny, ponieważ już w roku 2021 odnotowano likwidację jednego, a równocześnie pojawiają się uchwały samorządowe dla utworzenia kilku kolejnych. W artykule autorzy, w ślad za opracowaną przez nich obszerną ekspertyzą powstałą w Narodowym Instytucie Dziedzictwa, poddają analizie istniejące parki kulturowe, cele ich powołania, treści uchwał, z mocy których powstały, zapisy planów ochrony oraz praktyki ich funkcjonowania. Ocenie poddano sposoby zarządzania nimi, aktywność oraz popularyzację. Całość została poddana analizie SWOT.

EN

Landscape diversity also means a diversity and multitude of forms of conserving its structure and beauty. This conservation has lasted for over 150 years around the world and for over 100 years in Poland. For around twenty years, it has concentrated around the cultural landscape and its form of statutory protection: the cultural park. After it became possible to establish such parks, voivodeship strategies were amended to list over 200 areas. At present, this number is around forty. The process is dynamic, as the liquidation of a park was observed already in 2021, and several resolutions on the establishment of one were recorded. In this paper, the authors, following their comprehensive expert report drafted at the National Heritage Institute, analyze existing cultural parks, the goals of their establishment, the content of resolutions that had established them, conservation plan provisions and the practice of their operation. Their management, activity and popularization were assessed. The findings were then subjected to a SWOT analysis.

20

Współczesne tendencje w kształtowaniu przestrzeni publicznych w Budapeszcie

Sykta Izabela, Grzybowski Michał

Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie

|

2021

|

T. 49

359--382

PL

W artykule przedstawiono przegląd zrealizowanych w Budapeszcie na przestrzeni ostatnich lat projektów przestrzeni publicznych - placów, bulwarów, skwerów i ogrodów - implementujących współczesne tendencje w architekturze krajobrazu i projektowaniu miejskim. Znajdują się one w historycznym centrum miasta, wchodząc w bezpośrednie - często kontrowersyjne - relacje przestrzenne z zabytkową zabudową. Prezentowane obiekty wyróżnia nowoczesna forma i estetyka oraz wysoka jakość rozwiązań projektowych. Wykorzystują współczesne, ahistoryczne materiały i nowoczesne technologie. Kreatywnie i nowocześnie aranżują tworzywo roślinne i wodę. Tworzą atrakcyjne, przyjazne, sprzyjające społecznej integracji miejsca rekreacji w otoczeniu zieleni, jednocześnie eksponujące zabytki i przybliżające je współczesnym odbiorcom.

EN

This paper presents contemporary tendencies in the shaping of public spaces and urban green areas in Budapest. It is a review of built designs of plazas, boulevards and city squares that have been completed in the span of the last few years and which implement contemporary trends in landscape architecture and city design. All of the presented sites are located in the historical city centre, entering into direct and often controversial relations with the historical built environment and monuments. The presented structures are distinguished by modern forms and aesthetics as well as a high quality of design solutions. They have been shaped with the use of modern, ahistoric materials and technologies, with creative plant and water arrangements. They create attractive recreation and contemplation spaces surrounded by greenery, conducive to social integration, and at the same time exposing monuments and bringing them closer to contemporary recipients.