Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Dokumentowanie zasobów wód leczniczych, termalnych i solanek w świetle zmieniających się przepisów prawa geologicznego i górniczego

Sokołowski Jakub

Górnictwo Odkrywkowe

|

2023

|

R. 64, nr 2

27--35

PL

W artykule przedstawiono ewolucję przepisów prawa geologicznego i górniczego w zakresie dotyczącym dokumentowania zasobów wód leczniczych, termalnych i solanek. Przez ponad sto lat ustawodawstwo dotyczące dokumentowania zasobów tych wód ulegało znaczącym zmianom, które niosły za sobą konsekwencje formalno-prawne dla procesu dokumentowania. W artykule zwrócono szczególną uwagę na trudności w stosowaniu wybranych przepisów prawa geologicznego i górniczego, wynikające z faktu zaliczenia wód leczniczych, termalnych i solanek do kopalin. Wskazano na konieczność dostosowywania prawa do zmieniających się realiów i sprostaniu nowym wyzwaniom wynikającym z potrzeby racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi, jak również zaakcentowano przywiązanie do krajowej tradycji stanowienia prawa. Poddano też krytycznej ocenie niektóre z zapisów prawa, mając jednak na uwadze specyficzny charakter wód, nieprzystający do uniwersalnych zasad sprawdzających się w przypadku innych kopalin, wskazując zarazem na dalszą potrzebę zmian przepisów prawa geologicznego i górniczego w zakresie dokumentowania wód podziemnych zaliczonych do kopalin.

EN

The article presents the evolution of the geological and mining law in the scope of documenting the resources of curative, thermal and brine waters. For over a hundred years, the legislation in the field of documenting the resources of these waters has undergone significant changes, which had formal and legal consequences for the process of documenting. The article pays particular attention to the difficulties in applying selected provisions of the geological and mining law, resulting from the fact that curative, thermal and brine waters are included in the minerals. The necessity of adapting the law to the changing realities and meeting new challenges was pointed out, as well as the attachment to the national law-making tradition was emphasized. Some of the provisions of the law were also critically assessed, however, bearing in mind the specific nature of waters, incompatible with the universal principles applicable to other minerals, they also indicate a further need to amend the provisions of the geological and mining law in the field of docum enting groundwater classified as minerals.

2

Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych - uwarunkowania prawne, stan rozpoznania i wykorzystania

Przytuła Elżbieta

Gospodarka Wodna

|

2022

|

Nr 5

17--23

PL

W artykule poruszono zagadnienie zasobów dyspozycyjnych, stanowiących podstawę bilansowania wód podziemnych w jednostkach bilansowych. Wskazano również inne, funkcjonujące w literaturze dotyczącej wód podziemnych, pojęcia odnoszące się do zasobów w ujęciu regionalnym, np. zasoby perspektywiczne, gwarantowane, dostępne. Te ostatnie są szczególnie ważne, gdyż w odniesieniu do jednolitych części wód podziemnych (JCWPd) stanowią, zgodnie z ustawą Prawo wodne, podstawę do oceny ich stanu. Co istotne, w odróżnieniu do zasobów dyspozycyjnych, zasoby dostępne w JCWPd nie podlegają formalnemu zatwierdzaniu.

EN

The article discusses the issue of disposable resources, constituting the basis for balancing groundwater in balance units. It also presents other terms used in literature on groundwater and referring to regional resources, e.g. prospective, guaranteed, available resources. The latter are particularly important, as, with regard to groundwater bodies, they constitute the basis for assessment of their status based on the Water Law Act. What is important, contrary to disposable resources, the resources available in the groundwater bodies are not formally approved.

3

Ustalanie przestrzennego rozkładu zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych metodą analizy wielokryterialnej

Rodzoch A., Miaz D., Jeleniewicz G.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2018

|

nr 471, Hydrogeologia, z. 15

137--145

PL

Program ustalania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych obszarów bilansowych jest realizowany w Polsce od kilkudziesięciu lat, jednak w dotychczasowych dokumentacjach do oceny wielkości tych zasobów i ich rozkładu przestrzennego stosunkowo rzadko wykorzystywano metodę analizy wielokryterialnej. W artykule przedstawiono opis metody stosowanej w Biurze HYDROEKO, wykorzystanej w kilku ostatnich dokumentacjach, pozytywnie zaopiniowanych przez komisję dokumentacji hydrogeologicznych przy Ministrze Środowiska. W procesie ustalania wielkości zasobów i ich przestrzennego rozkładu wykorzystano metodą modelową z zastosowaniem programu MODFLOW (w wersji GMS), zintegrowaną z metodą wielokryterialnej analizy przestrzennej w systemie ArcGIS. W przedstawianej metodzie ustalania zasobów dyspozycyjnych przyjęto 5 kryteriów ograniczających wejściowych i 4 kryteria wyjściowe (kontrolne). Przykład zastosowania opisanej metody przedstawiono dla obszaru bilansowego P-XVIII Dolna Warta (Rodzoch i in., 2017).

EN

A hydrogeologist often faces a serious difficulty in estimation of available groundwater resources. In contrast to renewable water resources, which are valuable for a study area and estimated with greater or lower precision depending on the quality of available data, disposable groundwater resources cannot be treated as a natural and relatively constant characteristic of the management area, because their size and spatial distribution depend on criteria assumed to set an optimal way for managing water supplies. Since those criteria can be defined in various ways and their significance can vary as well, spatial distribution of groundwater resources and their size can theoretically have infinite number of equally correct solutions. They can be only treated as optimal for a strictly specified set of criteria and therefore can be modified according to different needs and assumed priorities. Interpreted this way, they can only be calculated by the use of model simulation, because only a mathematical model is an effective tool for making such multi-criteria analyses. The paper presents an approach for setting criteria that limit the input and output control data, applied by HYDREKO in the process of spatial distribution of disposable groundwater resources. An example of use of this method is presented for the management area P-XVIII Dolna Warta (Rodzoch et al., 2017).

4

Koncepcja relokacji zasobów dyspozycyjnych na obszarach bilansowych z uwzględnieniem ekosystemów zależnych od wód podziemnych – przykład zlewni Wisłoki

Olesiuk G., Prażak J., Przytuła E., Freiwald P.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2018

|

nr 471, Hydrogeologia, z. 15

127--135

PL

W latach 2013–2019 PIG-PIB podjął się realizacji zadania obejmującego dokumentowanie zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych na potrzeby przeprowadzenia bilansów wodnogospodarczych. Jednym z obszarów bilansowych dokumentowanych bezpośrednio przez PIG-PIB jest zlewnia Wisłoki wraz z częścią zlewni Wielopolki, która obejmuje Karpaty fliszowe. Budowa geologiczno-strukturalna zlewni Wisłoki powoduje zróżnicowanie warunków hydrogeologicznych, a największe zasoby wód podziemnych występują w czwartorzędowych osadach dolin rzecznych. Zasoby dyspozycyjne lokowano w nich ze względu na miąższe (jak na warunki karpackie) pakiety utworów dobrze przepuszczalnych. W sytuacji, gdy część zasobów dyspozycyjnych (obliczona metodą hydrologiczną) nie mogła być wykorzystana w danej zlewni bilansowej, z uwagi na przekroczenie dopuszczalnego obniżenia zwierciadła wód podziemnych na obszarach chronionych, zdecydowano się na przesunięcie niewykorzystanych rezerw do rejonów bilansowych położnych w niższych odcinkach rzek, w sposób niekolidujący z ochroną ich przepływów nienaruszalnych.

EN

In 2013–2019, PGI-NRI carries out a project documenting groundwater disposable resources for conducting water-economic balances. Among the balance areas documented directly by the PGI-NRI is the Wisłoka catchment and part of the Wielopolka catchment covering the Flysch Carpathians. The geological and structural structure of the Wisłoka catchment brings about the diversification of hydrogeological conditions, and the largest amounts of groundwater are found in the Quaternary formations of river valleys. Disposable resources were located within them due to the thick (considering the Carpathian conditions) packages of well-permeable sediments. In a situation when part of disposable resources (calculated by the hydrological method) could not be used in a given drainage basin, due to exceeded permissible groundwater table reduction in protected areas, it was decided to transfer unused reserves to balance areas of midwives in lower sections of rivers in a manner that does not interfere with the protection of their minimum acceptable flows.

5

Problematyka szacowania kosztów ustanawiania obszarów ochronnych wybranych GZWP w utworach czwartorzędowych w regionie środkowej Odry

Gurwin J., Sowińska K., Wąsik M.

Przegląd Geologiczny

|

2017

|

Vol. 65, nr 11/1

1062--1068

EN

One of the important tasks of state policy is to protect groundwater against quantitative and qualitative degradation. Estimation of costs of establishing protection areas of MGBs is of crucial meaning taking into account the balance between the costs of prohibitions and restrictions and the benefits related to the value of protected groundwater resources. The costs have been evaluated on the basis of a legal opinion, where the key components are major prohibitions that take into account the assumptions of the Water Law, the Environmental Protection Act, and the Local Spatial Development Plans. The analysis was based on two MGBs located in the Central Odra region, characterized by different sizes, hydrogeological conditions and development, both of Quaternary age. The land cover and the development of the area are keyfactors influencing potential compensations and conflicts. The final results of the calculations with accuracy to the municipality have shown a strong dominance of the benefits of the existence and protection of both MGBs over the possible costs.

6

Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych dorzeczy w Polsce w świetle zrównoważonego gospodarowania wodami

Sadurski A., Przytuła E.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2016

|

nr 466

261--270

PL

Termin zasoby wód podziemnych wprowadzono do hydrogeologii ponad 100 lat temu przez analogię do stosowanego w geologii złóż pojęcia zasobów kopalin stałych. Określenie to wykorzystano na potrzeby planowania planowania przestrzennego i inwestowania w budowę ujęć wód podziemnych. Dyskusja na temat zasobów wód podziemnych jest ściśle związana z wprowadzaniem nowych metod badawczych w hydrogeologii – najpierw metod analitycznych, następnie metod wykorzystujących modele fizyczne, a obecnie modele numeryczne. Wskazane w Ramowej Dyrektywie Wodnej zasady zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi i ekologiczne potrzeby wodne ekosystemów są przyjęte do obowiązujących planów gospodarowania wodami w dorzeczach i regionach wodnych. Porównanie wielkości dostępnych do zagospodarowania zasobów wód podziemnych z ich aktualnym poborem jest podstawą zrównoważonego gospodarowania rezerwami tych wód. Wielkość zasobów zwykłych wód podziemnych możliwych do zagospodarowania, rozumianych jako suma zasobów dyspozycyjnych (21,4 mln m3/d) i perspektywicznych (15 mln m3/d), wynosi w Polsce ok. 36,4 mln m3/d (wg stanu rozpoznania na 31.12.2015 r.)

EN

The term “groundwater resources” was introduced to hydrogeology from economic geology similarly to the resources of ore bodies almost a hundred years ago. It has been used for the need of physical planning, investment in new water intakes, and water management. Discussion on the groundwater resources started in the past after implementation of new methods of their evaluation, e.g. analytical approaches, and physical and then numerical modelling techniques. The ecological aspects of water demand, indicated in the Water Framework Directive, oblige the EU countries to introduce a new idea for the estimation of groundwater resources. This idea is also presented in the water management plans for river catchment areas. Distribution of available groundwater resources in the country and comparison with the groundwater exploitation is the background of proper, sustainable management of its resources. Available groundwater resources of the country, understood as a total amount of disposable and prospective groundwater resources, is 36.4 million m3/day (as of December 31, 2015), including 21.4 million m3/day of disposable resources, and 15 million m3/day of estimated prospective resources.

7

Numeryczny model przepływu wód podziemnych na potrzeby oceny zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych i zwykłych na przykładzie zlewni potoków Milika i Andrzejówki

Buszta K., Szklarczyk T.

Przegląd Geologiczny

|

2015

|

Vol. 63, nr 10/1

628--634

EN

Model investigations were performed to determine the groundwater circulation system in the catchment area Andrzejówka and Milik streams. The results of these studies allowed to assess the renewability of groundwater resources. Documentation of disposable resources was prepared in the separate units water balance area for fresh and therapeutic water. These measures allowed to define the conditions of groundwater use in the analyzed area. This object was achieved through the development of a multi-layer mathematical model using the software package “Visual MODFLOW”, v. 4.3. According to the authors, the main advantage of the model is its ability to provide a coherent concept for the conditions of circulation and exchange of water with using most of the available direct and indirect data. The model in this present form is suitable for regional assessment of water circulation conditions including more than ever precise definition of renewable and disposable resources and water management balance, both fresh and therapeutic water.

8

Porównanie metod do wyznaczania przepływu środowiskowego na przykładzie zlewni górskiej

Młyński D., Wałęga A., Wachulec K.

Inżynieria Ekologiczna

|

2015

|

Nr 44

184--190

PL

W pracy wyznaczono wartości przepływów środowiskowych za pomocą metod: Tennanta, Tessmana i metodą bazującą na krzywych sum czasów trwania przepływów wraz z wyższymi oraz przepływ nienaruszalny za pomocą parametrycznej metody Kostrzewy. Obliczenia przeprowadzono dla zlewni potoku Młyniska (przekrój Zakopane), która jest położona w dorzeczu górnego Dunajca. Dane do obliczeń, w postaci serii obserwacyjnej przepływów dobowych z wielolecia 2000–2014, pozyskano z Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej PIB w Warszawie. Dane poddano weryfikacji pod kątem jednorodności i niezależności, przy wykorzystaniu testu Manna-Kendalla -Sneyersa. Obliczenia wykazały różnice pomiędzy wartościami przepływów nienaruszalnych i środowiskowych a także pozwoliły na stwierdzenie, że wyznaczone przepływy środowiskowe znajdowały się powyżej poziomu wyznaczonego przez przepływ najniższy w wieloleciu. Ponadto stwierdzono, że zasoby dyspozycyjne wód cieku Młyniska, przy różnych metodach do wyznaczania przepływu nienaruszalnego i środowiskowego nie różnią się istotnie.

EN

The paper describes the way of determining environmental flows, based on the use of Tennant and Tessman methods, a method based on flow duration curves, as well as instream flows using the methods of Kostrzewa. Calculations were conducted for the catchment of Młyniska River (cross-section Zakopane), which is located in upper Dunajec basin. Input data, obtained from the Institute of Meteorology and Water Management, National Research Institute in Warsawincluded observation series of daily flows for the years 2000–2014. The data were evaluated in terms of homogeneity and independence, using the Mann-Kendall-Sneyers. The calculations have shown differences between values of instream flow and environmental flow and also allowed us to conclude that the computed environmental flows were above the level determined by the absolutely low flow. Also conducted that disposable resources of water by Młyniska river, limited by instream flow and environmental flowdo not differ significantly.

9

Główne założenia badawcze oceny zasobów dyspozycyjnych złóż wód leczniczych na przykładzie Buska-Zdroju–Solca-Zdroju

Chowaniec J., Gągulski T., Gorczyca G., Operacz T.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2015

|

nr 465

195--202

PL

Odkrycie słonych wód siarczkowych w rejonie Buska-Zdroju i Solca-Zdroju było związane z drążeniem szybów poszukiwawczych za solami w XVIII i XIX w. Występowanie wód leczniczych na tym obszarze potwierdzono wykonanymi wówczas badaniami hydrochemicznymi i balneologicznymi. Określono zasoby eksploatacyjne poszczególnych typów wód, a także ich genezę. Na podstawie projektu robót geologicznych, zatwierdzonego przez Ministerstwo Środowiska, Oddział Karpacki Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego dokumentuje ich zasoby dyspozycyjne, wykorzystując metody (poza standartowymi) dotychczas nie stosowane w tego typu opracowaniach. Wyniki wykonanych prac (w tym kartowania hydrogeologicznego i sozologicznego), a także wyniki badań fizyczno-chemicznych i izotopowych próbek wód oraz opracowanie modelu numerycznego posłużą do kompleksowego udokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych, siarczkowych w rejonie Buska-Zdroju–Solca-Zdroju. W celu rozpoznania stopnia zaangażowania tektonicznego obszaru bilansowego oraz przestrzennego rozkładu struktur nieciągłych wykonano interpretację zdjęć satelitarnych oraz lotniczych zdjęć radarowych. Badania grawimetryczne, wykonane na potrzeby dokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych, posłużyły do wyznaczenia szczegółowej lokalizacji nowych otworów rozpoznawczych oraz określenia ich liczby. Ostatecznie zaprojektowano sześć otworów o głębokościach od 330,0 do 650,0 m.

EN

The discovery of saline sulphidic water in the Busko-Zdrój and Solec-Zdrój region was associated with drilling for salt in the 18th and 19th centuries. Hydrochemical and balneological research of waters encountered during that work confirmed the presence of therapeutic water in this area. The admissible volume of individual water types and their genesis have been defined. Currently, the Carpathian Branch of the Polish Geological Institute – National Research Institute records the disposable resources of therapeutic water based on the geological project approved by the Ministry of Environment. In addition to the standard methods, new investigative methods are also applied, which have not been used so far in such types of projects. The study results accomplished to date (including hydrogeological and environmental mapping) as well as results of physico-chemical and isotopic analyses of water samples supported by a numerical model will be used to create a comprehensive documentation of the disposable resources of sulphidic therapeutic water in the Busko-Zdrój–Solec-Zdrój region. Satellite and aerial radar images were used for the identification of tectonic features and the interpretation of spatial distribution of discontinuities. Gravimetric studies performed to record the disposable resources of therapeutic water were used to determine the exact siting and the number of new hydrogeological test boreholes. Ultimately, drilling of six boreholes to a depth ranging from 330.0 to 650.0 m has been considered.

10

Aktualny i planowany stan rozpoznania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych w Polsce

Przytuła E., Herbich P., Mordzonek G.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2013

|

nr 456 Hydrogeologia z. 14/2

487--493

PL

Aktualnie prowadzone prace związane z poszukiwaniem, rozpoznawaniem a w przyszłości również możliwą eksploatacją niekonwencjonalnych złóż węglowodorów oraz wiążącym się z tą działalnością zapotrzebowaniem na znaczne ilości wód, w tym również wód podziemnych, wymusiły przyspieszenie prac związanych z udokumentowaniem zasobów wód podziemnych w obszarach dotychczas nieudokumentowanych. W artykule przedstawiono aktualny stan udokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych oraz plan 6-letniego przedsięwzięcia, mającego na celu udokumentowanie zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych na obszarach dotychczas nieudokumentowanych.

EN

The currently ongoing works to locate, identify and possibly future exploit the unconventional hydrocarbons as well as the coupled with this activity large water demand including groundwater, forced the intensification of works to document the groundwater resources in the areas which has not been documented yet. The paper shows the present state of the groundwater resources documentation process as well as presents the initiation of the 6 year program to document these resources in the not-till-now documented areas.

11

Gospodarka wodna jako dyscyplina naukowa w służbie rolnictwa

Mioduszewski W., Szymczak T., Kowalewski Z.

Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie

|

2011

|

T. 11, z. 1

179-202

PL

W artykule przedstawiono gospodarkę wodną jako dyscyplinę naukową, dostarczającą informacji i podstaw metodycznych, niezbędnych do prawidłowego zarządzania zasobami wodnymi w rolnictwie i wspomagającą rozwiązywanie problemów z tym związanych. Przeanalizowano potrzeby wodne kraju i rolnictwa oraz wykorzystanie zasobów wód powierzchniowych i gruntowych. Wykazano, że duże znaczenie dla prawidłowej oceny dostępnych zasobów wód powierzchniowych ma sposób obliczania gwarantowanych zasobów dyspozycyjnych, które powinny być określane z uwzględnieniem sezonowej nieregularności odpływu rzecznego i analizy krzywych sum czasów trwania przepływów wyznaczanych oddzielnie dla poszczególnych miesięcy. Przedstawiono przykładowe obliczenia dla trzech zlewni nizinnych: Mławki, Sony Zachodniej i Moszczenicy. Dwie pierwsze zlewnie są położone w dorzeczu Wkry, a trzecia w dorzeczu Bzury. Z przedstawionych danych wynika, że analizowane zlewnie bardzo różnią się pod względem wielkości zasobów dyspozycyjnych i ich sezonowego rozkładu. Cechą wspólną jest natomiast niewystarczająca ilość lub całkowity brak tych zasobów w okresie letnim. Jak wynika z przedstawionych przykładów, bezpośrednie zagospodarowanie powierzchniowych zasobów wodnych przez rolnictwo w okresach największego zapotrzebowania na wodę jest praktycznie niemożliwe bez jej retencjonowania, a niezależnie należy ograniczać ilość wody na produkcję żywności. Powinno się to odbywać poprzez minimalizację nieproduktywnych strat, np. parowania z powierzchni gleby oraz poprzez dobór roślin o mniejszych potrzebach wodnych.

EN

The paper presents water management as a scientific discipline providing information and methodological background for the proper management of water resources in agriculture and supporting solution of associated problems. Water demands of the country and of agriculture and the use of surface and ground water resources were analysed. It was demonstrated that the method of calculating guaranteed available resources is important for appropriate assessment of available resources of surface waters. These resources should be determined with the consideration of seasonal irregularity of the river outflow and the analysis of flow-duration curves estimated separately for particular months. Examples of calculations are presented for three lowland catchments of the Mławka, Sona Zachodnia and Moszczenica rivers. The first two are situated in the catchment basin of the Wkra River, the third - in the catchment of the Bzura River. Presented data show that the analysed catchments differ much with respect to available resources and their seasonal distribution. Their common feature is, however, an insufficient amount or a total lack of these resources in the summer period. As seen from presented examples, direct management of surface water resources by agriculture in the periods of highest demand for water is practically impossible without its retention. Moreover, the amounts of water for food production should be limited by minimizing non-productive losses (evaporation from the soil surface) and by selecting plants of lower water demands.

12

Stan rozpoznania i stopień wykorzystania dostępnych do zagospodarowania zasobów wód podziemnych w Polsce

Herbich P., Mordzonek G., Przytuła E.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2011

|

nr 445 Hydrogeologia z. 12/1

193--202

PL

Prowadzona przez państwową służbę hydrogeologiczną (PSH) inwentaryzacja stanu udokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych wykazała, że aktualnie (stan na dzień 28.02.2011 r.) zasoby dyspozycyjne zostały ustalone dla obszarów o powierzchni stanowiącej około 46% kraju. Dostępne dla zagospodarowania zasoby wód podziemnych (dyspozycyjne i perspektywiczne łącznie), zostały ustalone dla całego obszarze kraju w ilości 37,3 mln m3/dobę (13,6 km3/rok). Przeprowadzony w skali kraju bilans wykazuje rezerwy wód podziemnych dostępnych do zagospodarowania w wysokości około 80%.

EN

The inventory of the identified available groundwater resources revealed that those resources have already been assessed for about 46% of the country’s area (according to the condition as at 28 Feb 2011). The disposable groundwater resources (available and perspective) amount to 37.3 mln m3/day (13.6 km3/year). The national groundwater balance, estimated taking into account the amount of the national groundwater abstraction volume, shows the reserves being at circa 80% of the disposable groundwater resources.

13

Wielowarstwowy regionalny model rejonu Muszyny zintegrowany w systemie ArcGIS i GMS

Kania J., Oszczypko N., Witczak S.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 436, z. 9/1

215-221

PL

GMS i ArcGIS stanowią narzędzia użyte do stworzenia wielowarstwowego modelu (10 warstw) metodą LPF (Layer Property Flow). Opisano szczelinowo-porowe utwory fliszu karpackiego pokryte w dolinach cienką warstwą osadów czwartorzędowych. Modelowane sfałdowane struktury fliszowe odwzorowywano w środowisku ArcGIS na podstawie szczegółowej mapy geologicznej (1:10 000) oraz 24 hipotetycznych przekrojów sięgających od 1300 do - 500 m n.p.m. Zostały ocenione właściwości hydrogeologiczne skał oraz zdefiniowano rolę uskoków. Całość danych przygotowana w środowisku ArcGIS została przetransformowana do w pełni zintegrowanego modelu konceptualnego GMS. Quasi-automatyczna transformacja modelu konceptualnego w numeryczny model GMS została opisana w oddzielnym artykule (Kania i in., 2009).

EN

GMS and ArcGIS are the tools used for regional multi-layered (l0 layers) model performance according to the LPF principle (Layer Property Flow). The paper describes the fissured-porous Carpathian flysh covered in valleys by thin Quaternary sediments. The structures of folded flysh are modeled in the ArcGIS environment based on detailed geological map (1:10,000) and 24 hypothetica1 cross-sections from 1,300 m a.s.l. down to - 500 m a.s.l. Hydrogeological properties of rocks and faults were defined. Whole necessary data prepared in ArcGIS were transformed into a fully integrated conceptual GMS model. Quasi automatic transformation of the conceptual model into the GMS numerical model is described in a separate paper (Kania et al., 2009).

14

Metodyka oceny zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych rejonu Muszyny na podstawie modelowania w systemie ArcGIS i GMS

Kania J., Józefko I., Witczak S.

Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego

|

2009

|

nr 436, z. 9/1

205-213

PL

GMS i ArcGIS zostały użyte do zbudowania wielowarstwowego regionalnego modelu rejonu Muszyny. Model konceptualny przygotowany w środowisku ArcGIS został przetransponowany do numerycznego modelu GMS. Rozpoznano lokalny i regionalny system przepływu w ośrodku szczelinowo-porowym w utworach fliszu w obszarze górskim. Lecznicze wody mineralne są związane z obszarami drenażu regionalnego systemu przepływu. Trójwymiarowy (3D) model numeryczny umożliwił ocenę zasobów dyspozycyjnych wód mineralnych i współwystępujących wód zwykłych. Taki model wydaje się być dobrym narzędziem prowadzenia racjonalnej eksploatacji wód podziemnych w skomplikowanym systemie krążenia wód zwykłych i mineralnych.

EN

GMS and ArcGIS were used to build a regional, multilayered model of the Muszyna region. A conceptual model performed in ArcGIS environment was transformed into a GMS numerical model. Local and regional flow systems were identified in fissured, porous flysh rocks of the mountainous area. The occurrence of the mineral medicinal waters is associated with the area of regional flow system drainage. A three-dimensional numerical model enables estimation of disposable resources of mineral and fresh waters. Such a model seems to be an important tool for rational groundwater exploitation in the complicated flow system of mineral and fresh waters.

15

A state of the documenting process of the accessible groundwater resources in Poland

Herbich P, Przytuła E.

Polish Geological Institute Special Papers

|

2008

|

Vol. 24

63-68

EN

The inventory of the state of the documenting process of available groundwater resources (as of 31.12.2006 – Herbich et al., 2007) has revealed that available groundwater resources have been assessed for 42.9% of Poland’s area. For the remaining part of the country’s territory, perspective groundwater resources were determined (Herbich et al., 2003) in order to make an assessment of all resources. The significance of perspective groundwater resources, assessed with the use of approximate methods, is tentative until the state of full assessment of available resources of the whole country is attained. Perspective and available resources are the basis for the assessment of the amount of groundwater resources accessible for the use in catchment areas and water regions.

PL

Inwentaryzacja stanu udokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych wykazała, że według stanu na dzień 31.12.2006 r. (Herbich i in., 2007) zasoby dyspozycyjne zostały ustalone dla obszarów o powierzchni stanowiącej 42,9% kraju. Na potrzeby dokonania oceny stanu zasobów wodnych kraju, dla obszarów nie objętych udokumentowaniem dyspozycyjnych zasobów wód podziemnych, zostały ustalone zasoby perspektywiczne wód podziemnych (Herbich i in., 2003). Znaczenie oszacowanych, z zastosowaniem uproszczonych metod, zasobów perspektywicznych ma charakter tymczasowy – do osiągnięcia stanu pełnego udokumentowania zasobów dyspozycyjnych dla całego kraju. Zasoby perspektywiczne wraz z zasobami dyspozycyjnymi stanowią podstawę dla oceny ilości zasobów wód podziemnych dostępnych do zagospodarowania w skali obszarów dorzeczy i regionów wodnych.

16

Zasoby wód podziemnych a ich eksploatacja na przykładzie gminy Środa Śląska, SW Polska

Kryza H., Dybała J.

Technika Poszukiwań Geologicznych

|

2006

|

R. 45, nr 1

27-33

PL

W pracy scharakteryzowano wykorzystanie zasobów wód podziemnych w gminie Środa Śląska (województwo dolnośląskie). Uzyskane wyniki badań pozwoliły na ocenę wielkości rezerw zasobów wód podziemnych poprzez ustalenie aktualnej wielkości eksploatacji istniejących ujęć wody w odniesieniu do rozpoznanych zasobów dyspozycyjnych i eksploatacyjnych. Stwierdzono, że zatwierdzone zasoby eksploatacyjne dla piętra trzeciorzędowego, będącego głównym piętrem użytkowym, przekraczają prawie dwukrotnie wielkość zasobów dyspozycyjnych tego piętra. Niezbędna jest zatem weryfikacja zasobów i pozwoleń wodno-prawnych dla ujęć wód piętra trzeciorzędowego. Aktualny pobór wód z ujęć komunalnych w pełni pokrywa zapotrzebowanie na wodę mieszkańców gminy Środa Śląska, a zatwierdzone zasoby eksploatacyjne znacznie przewyższają obecne zużycie wody. Istniejąca rezerwa zasobów wodnych w gminie (piętra czwartorzędowego 21278,9 m3/d, piętra trzeciorzędowego 2468,6 m3/d) mogłaby z powodzeniem zostać wykorzystana jako źródło zaopatrzenia innych miejscowości w wodę.

EN

The use of groundwater resources in the Środa Śląska commune (Lower Silesia, SW Poland) is discussed. The research results allow to estimate the water resources through the establishment of current groundwater exploitation in relation to the recognized water resources of the area, both disposable resources and admissible volume of extracted groundwater. The approved admissible volume of extracted groundwater of the Tertiary aquifer exceeds almost twice the disposable resources. This means that the water resources of the Środa Śląska commune and water extraction licenses through the Tertiary aquifers have to be verified. The current water extraction from the municipal groundwater intakes completely covers the demands for the residents of the commune. The approved admissible volume of extracted groundwater significantly exceeds the current water consumption. The water resources reserve in the commune (21278,9 m3/d from the Quaternary aquifer and 2468,6 m3/d from the Tertiary) could be used as a source of water supply for adjacent villages.

17

Ocena możliwości eksploatacyjnych wód z utworów dewońskich w rejonie Cieszyn-Ustroń-Bielsko-Biała

Szklarczyk Tadeusz, Szczepański Andrzej

Geologos

|

2006

|

Vol. 10

285--292

EN

Groundwaters which occur at a deep depth of Devonian formations have a high temperature (42-54°C) and character of brine (M=89,19-167,84 g/dm3). Filtration parameters and groundwater recharge are weakly recognized. Measurements of confined groundwater surface led to errors because these waters have variable density. In this conditions only reduction of measure groundwater pressure permit to calculate filtration. Application of mathematical modelling make possible to describe groundwater circulation, water balance and estimate to renewable and disposable groundwater resources.

18

Wyznaczanie zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych oparte na metodyce PDE

Michalak J.

Przegląd Geologiczny

|

2002

|

Vol. 50, nr 10/1

846--851

PL

Metodyki wyznaczania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych napotykają na istotny problem wynikający z rozbieżności pomiędzy wymaganiami formalno-prawnymi a przyrodniczą naturą tych zasobów. Metodyka PDE proponuje rozwiązanie tych rozbieżności przez wprowadzenie pojęcia przestrzeni dopuszczalnych eksploatacji (PDE). W takim przypadku wyznaczenie zasobów dyspozycyjnych sprowadza się do obliczenia dwóch powierzchni w postaci funkcji q = f(x,y). Powierzchnie te są wyznaczane na drodze obliczeń optymalizacyjnych z użyciem modelu numerycznego badanego systemu wodonośnego. Metodyka PDE jest zrealizowana przy pomocy obiektowego systemu programowego ASPAR, działającego w środowisku systemu GIS GRASS na platformie unixowej. Dwa praktyczne zastosowania tej metodyki odnoszące się do przypadków w różnej skali, regionalnej i lokalnej, potwierdzają poprawność przyjętych podstawowych założeń. Jednak szersze zastosowanie praktyczne tej metodyki wymaga dalszych prac badawczych i aplikacyjnych.

EN

Methodologies of disposable groundwater resources estimation encounter an essential problem, arising from discrepancies between law regulations and proper nature of these resources. The PDE methodology proposes to resolve these differences by introduction a new term: space of permissible exploitations (in Polish: Przestrzeń Dopuszczalnych Eksploatacji - PDE). In this case estimation of disposable resources resolves itself into calculation of two surfaces in the form of function q -f(x,y). These surfaces are found through optimization by using numerical model of the investigated groundwater system. PDE methodology is performed by implementation of the object oriented program system ASPAR, which in turn operates within GIS GRASS system environment on Unix platform. Two practical usages of this methodology related to cases in different scale, regional and local, confirm the correctness of its basic assumption. However, wider practical application of this methodology requires further research and application studies.