Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Narażenie górników na spaliny emitowane z silników Diesla mierzone jako węgiel elementarny

Szewczyńska Małgorzata, Dobrzyńska Elżbieta, Kowalska Joanna, Wasilewski Paweł

Przemysł Chemiczny

|

2025

|

T. 104, nr 1

86--90

PL

Przedstawiono wyniki oznaczania węgla elementarnego jako markera spalin z silników Diesla emitowanych do powietrza na stanowiskach pracy górników i maszynistów kolejek podwieszanych pracujących w wyrobiskach górniczych. Próbki powietrza pobierano z zastosowaniem próbników z impaktorem odcinającym cząstki respirabilne ≥ 1,0 μm. Do oznaczania stężeń węgla elementarnego w pobieranych próbkach zastosowano analizator termooptyczny z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym.

EN

The content of elemental C as a marker of diesel engine exhaust emitted into the air at the workplaces of miners and overhead railway drivers working in 5 mine workings was detd. Air samples were collected using samplers screening respirable particles ≥ 1.0 μm. A thermooptical analyzer with a flame ionization detector was used to det. the concn. of elemental C in the collected samples.

2

Zastosowanie chromatografii gazowej do oznaczania 1,4-dioksanu w powietrzu na stanowiskach pracy

Kondej Dorota, Woźnica Agnieszka

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2024

|

Nr 1 (119)

111-125

PL

1,4-Dioksan to lotna ciecz o słabym zapachu, która dobrze rozpuszcza się w wodzie i większości rozpuszczalników organicznych. Jako łatwopalna ciecz stwarza zagrożenie pożarowe. 1,4-Dioksan jest niestabilny w podwyższonej temperaturze i ciśnieniu i może tworzyć mieszaniny wybuchowe. Substancja jest stosowana głównie jako rozpuszczalnik w produkcji innych substancji chemicznych, jako rozpuszczalnik do farb drukarskich, powłok i klejów oraz jako odczynnik laboratoryjny. Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE 1272/2008) 1,4-dioksan został sklasyfikowany jako substancja rakotwórcza, łatwopalna, drażniąca na oczy oraz drażniąca na układ oddechowy. W artykule przedstawiono metodę oznaczania 1,4-dioksanu w powietrzu na stanowiskach pracy, znowelizowaną ze względu na proponowaną zmianę wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla tej substancji. Metoda polega na adsorpcji 1,4-dioksanu na węglu aktywnym, desorpcji mieszaniną propan-2-olu i disiarczku węgla oraz analizie chromatograficznej (GC-FID) otrzymanego roztworu. Metoda umożliwia oznaczanie 1,4-dioksanu w zakresie stężeń 2,2 ÷ 44 mg/m3 (gdy NDS 22 mg/m3) lub 0,73 ÷ 14,6 mg/m3 (gdy NDS 7,3 mg/m3), tj. 1/10 ÷ 2 proponowanych wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia. Metoda została poddana walidacji zgodnie z normą PN-EN 482. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

1,4-Dioxane is a volatile liquid with a weak odor that dissolves well in water and most organic solvents. As a flammable liquid it poses a fire hazard. 1,4-Dioxane is unstable at increased temperature and pressure and can form explosive mixtures. It is mainly used as a solvent in the production of other chemicals, as a solvent for printing inks, coatings and adhesives, and as a laboratory reagent. According to the Regulation of the European Parliament and the Council (WE 1272/2008), 1,4-dioxane is classified as a carcinogen, flammable, eye and respiratory irritant. This article presents a method for the determination of 1,4-dioxane in workplace air, revised due to a proposed change in the maximum allowable concentration (MAC) value for this substance. The method involves adsorption of 1,4-dioxane on activated carbon, desorption with a mixture of propan-2-ol and carbon disulfide, and chromatographic analysis (GC-FID) of the resulting solution. The method allows for the determination of 1,4-dioxane in the concentration range of 2.2 to 44 mg/m3 (MAC 22 mg/m3 ) or 0.73 to 14.6 mg/m3 (MAC 7.3 mg/m3 ), i.e. 1/10 to 2 of the proposed value of the maximum allowable concentration. The method has been validated in accordance with PN-EN 482. This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

3

Sztuczne włókna mineralne, z wyjątkiem ogniotrwałych włókien ceramicznych – frakcja wdychalna. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Bruchajzer Elżbieta, Szymańska Jadwiga, Frydrych Barbara

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2024

|

Nr 3 (121)

53-93

PL

Sztuczne włókna szkliste (man-made vitreous fibers - MMVF; sztuczne włókna mineralne, man-made mineral fibers – MMMF), wprowadzono na szeroką skalę jako zamienniki azbestu. Są to nieorganiczne materiały włókniste produkowane ze szkła, skał, minerałów, żużla i przetworzonych tlenków nieorganicznych. Dane o narażeniu zawodowym w Polsce na MMVF dotyczą tylko ekspozycji na włókna respirabilne, a żadna z narażonych osób nie pracowała w stężeniach przekraczających wartość NDS (1 włókno/cm3). O toksyczności MMVF decyduje długość włókien, ich średnica i biotrwałość. Sztuczne włókna szkliste o większej średnicy i długości działają drażniąco na skórę, oczy i drogi oddechowe. Włókna respirabilne dochodzące do płuc powodują stany zapalne, zwłóknienia, zmiany proliferacyjne. Badania epidemiologiczne nie wykazały jednoznacznie zależności między rakiem płuca a narażeniem na MMVF. Zmianom takim może sprzyjać palenie tytoniu. Po narażeniu inhalacyjnym zwierząt zdolności organizmu do oczyszczania płuc są znaczne. Najczęściej notowane w Polsce średnie stężenia włókien respirabilnych na stanowiskach pracy wynosiły około 0,106 wł./cm3 , a frakcji wdychalnej (pyłów całkowitych) – 3,27 mg/m3. Obecnie przy braku wartości NDS dla frakcji wdychalnej MMVF można je zaliczyć do „pyłów nieklasyfikowanych ze względu na toksyczność - frakcji wdychalnej”, dla których NDS wynosi 10 mg/m3 (Rozporządzenie Ministra Pracy 2018). Po analizie dostępnych danych zaproponowano przyjąć NDS dla frakcji wdychalnej o połowę niższą od wartości dla pyłów niesklasyfikowanych ze względu na toksyczność, czyli 5 mg/m3. Brakuje podstaw do wyznaczenia wartości NDSCh, NDSP i DSB. Działanie drażniące wymaga oznakowania „I”, a z uwagi na trudne do interpretacji dane epidemiologiczne dotyczące ewentualnego działania rakotwórczego proponuje się dodać oznakowanie „Carc. 2” (substancja, którą podejrzewa się, że powoduje raka).

EN

Man-made vitreous fibres (MMVFs; man-made mineral fibres (MMMFs)), have been introduced as replacements for asbestos. These are inorganic fibre materials produced from glass, rocks, minerals, slag and processed inorganic oxides. Data on occupational exposure to MMVF in Poland relate only to exposure to respirable fibres, and none of the exposed persons worked at concentrations exceeding the MAC (1 fibre/cm3 ). The toxicity of MMVF is determined by fibre length, diameter and biopersistence. Artificial vitreous fibres of greater diameter and length are irritating to the skin, eyes and respiratory tract. Respirable fibres reaching the lungs, cause inflammation, fibrosis and proliferative changes. Epidemiological studies have not conclusively demonstrated a relationship between lung cancer and MMVF exposure (changes may be favoured by smoking). Following inhalation exposure of animals, the lung-clearing capacity of the organism is considerable. The most frequently recorded concentrations of respirable fibres at workplaces in Poland were about 0.106 fibre/cm3 , and the inhalable fraction (total dust) - 3.27 mg/m3 . In the absence of an MAC value for the inhalable fraction of MMFV, they can be categorised as „dust not classified for toxicity”, for which the MAC is 10 mg/mv . After analysing the available data, it was proposed for the inhalable fraction half the value of the MAC for dust not classified for toxicity, i.e. 5 mg/m3 . There is no basis for determination the values of the STEL, TLV-C and BEI. Irritant activity requires an „I” label and to add the label „Carc. 2” (substance suspected of causing cancer).

4

Sztuczne włókna mineralne, z wyjątkiem ogniotrwałych włókien ceramicznych - włókna respirabilne. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Bruchajzer Elżbieta, Szymańska Jadwiga, Frydrych Barbara

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2024

|

Nr 2 (120)

5-75

PL

Sztuczne włókna mineralne (man-made mineral fibers - MMMF) charakteryzują się dobrymi właściwościami izolacyjnymi. Stosowane są jako zamienniki azbestu. Sztuczne włókna szkliste (man-made vitreous fibers - MMVF) to nieorganiczne materiały włókniste produkowane ze szkła, skał, minerałów, żużla i przetworzonych tlenków nieorganicznych. Narażenie zawodowe w Polsce na wartości powyżej 10% NDS dotyczy kilkuset osób. Żadna z nich nie była eksponowana na stężenia przekraczające wartość NDS, tj. 1 włókno/cm3. O toksyczności MMMF decyduje długość włókien, ich średnica i biotrwałość. Sztuczne włókna mineralne działają drażniąco na skórę, oczy i drogi oddechowe. Gromadzą się w płucach i powodują stany zapalne, zwłóknienia, zmiany proliferacyjne. Z badań epidemiologicznych wynika, że zależność występowania raka płuca od narażenia na MMMF nie jest jednak jednoznaczna. Zmianom takim może sprzyjać palenie tytoniu. U zwierząt narażanych inhalacyjnie zdolności organizmu do oczyszczania płuc są znaczne. Po wstrzyknięciu włókien do tchawicy lub jamy otrzewnej częstość występujących u zwierząt lokalnych międzybłoniaków zależała od podanej dawki. Nie ma podstaw do zmiany obowiązującej w Polsce wartości NDS dla respirabilnych sztucznych włókien mineralnych (z wyjątkiem ogniotrwałych włókien ceramicznych), która wynosi 1 włókno/cm3. Brakuje podstaw do wyznaczenia wartości NDSCh, NDSP i DSB. Z uwagi na trudne do interpretacji dane epidemiologiczne dotyczące ewentualnego działania rakotwórczego proponuje się dodać oznakowanie „Carc. 2” (substancja, którą rozpatruje się jako rakotwórczą dla człowieka) oraz „I” ze względu na działanie drażniące na skórę.

EN

Man-made mineral fibers (MMMF) have good insulating properties. They are used as replacements for asbestos. Man-made vitreous fibers (MMVF) are inorganic fibrous materials produced from glass, rocks, minerals, slag and processed inorganic oxides. Occupational exposure in Poland to values above 10% of the MAC affects several hundred people. None of them have been exposed to concentrations above the MAC value of 1 fiber/cm3 . The toxicity of MMMF is determined by the length of the fibers, their diameter and biopersistence. Man-made mineral fibers are irritating to the skin, eyes and respiratory tract. They accumulate in the lungs, causing inflammation, fibrosis, and proliferative changes. Based on epidemiological studies, however, the relationship of lung cancer incidence to MMMF exposure is not clear. Such changes may be promoted by smoking. After animal inhalation exposure, the body’s ability to clear the lungs is considerable. After injection into the trachea or peritoneal cavity, the incidence of local mesothelioma in animals depended on the dose administered. There is no basis for changing the applicable Polish MAC value for respirable artificial mineral fibers (except refractory ceramic fibers), which is 1 fiber/cm3 . There is no basis for determining the values of the STEL, TLV-C and BEI. Due to epidemiological data on possible carcinogenicity that are difficult to interpret, it is proposed to add the label “Carc. 2” (a substance that is considered a human carcinogen) and “I” for skin irritation.

5

Oznaczanie antymonu i jego związków w powietrzu na stanowiskach pracy

Wasilewski Paweł, Woźnica Agnieszka

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2024

|

Nr 1 (119)

81-93

PL

Antymon jest stosowany wraz z innymi metalami jako dodatek do stopów czcionkowych i łożyskowych. Antymon w formie metalicznej nie jest zaklasyfikowany jako substancja zagrażająca zdrowiu, natomiast jego sole zostały tak sklasyfikowane. Niektóre związki antymonu zostały sklasyfikowane jako substancje rakotwórcze. Obowiązująca wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) w powietrzu na stanowiskach pracy wynosi 0,5 mg/m3 (Rozporządzenie MRPiPS 2018). Celem badań było opracowanie metody oznaczania antymonu do oceny narażenia zawodowego w zakresie 1/10 ÷ 2 zaproponowanej wartości NDS. Metoda polega na pobraniu antymonu i jego związków zawartych w powietrzu na filtr MCE, mineralizacji filtra w wodzie królewskiej w temperaturze 150°C oraz oznaczeniu zawartości antymonu w próbce z zastosowaniem absorpcyjnej spektrometrii atomowej (AAS) z atomizacją w płomieniu. Metoda oznaczania antymonu została przedstawiona w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu i inżynierii środowiska.

EN

Antimony is used as an additive in font and bearing alloys along with other metals. Antimony in metallic form is not classified as a health hazard, while its salts have been so classified. Some antimony compounds have been classified as carcinogens. The applicable value of the maximum allowable concentration (MAC) in air at workplaces is 0.5 mg/m3 (MRPiPS ordinance, 2018). The purpose of this study was to develop a method for the determination of antimony for occupational exposure assessment in the range of 1/10–2 of the proposed MAC values. The method consists of collecting antimony and its airborne compounds from an MCE filter, mineralizing the filter in aqua regia at 150°C, then determining the antimony content in the sample using atomic absorption spectrometry (AAS) with flame atomization. The method for the determination of antimony is presented in the form of an analytical procedure, which is included in the appendix. The scope of the article includes health and environmental health and safety issues that are the subject of research in health sciences and environmental engineering.

6

N-Nitrozodietyloamina. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Szymańska Jadwiga, Frydrych Barbara, Bruchajzer Elżbieta

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2024

|

Nr 3 (121)

5-51

PL

N-Nitrozodietyloamina (NDEA) jest żółtą, oleistą cieczą, wrażliwą na światło. Do źródeł narażenia na nitrozoaminy (w tym NDEA) zaliczamy: tytoń, wyroby gumowe, kosmetyki, pestycydy i niektóre farmaceutyki. Najwyższe poziomy narażenia zawodowego na nitrozoaminy dotyczą przemysłu gumowego. W Polsce w 2021 r. liczba osób narażonych zawodowo na N-nitrozodietyloaminę wynosiła 49 (w 6 zakładach pracy). Działanie mutagenne i genotoksyczne N-nitrozodietyloaminy obserwowano zarówno w warunkach in vitro, jak i in vivo. Nie znaleziono danych na temat wchłaniania i dystrybucji N-nitrozodietyloaminy. Brak jest informacji na temat zatruć ludzi oraz danych epidemiologicznych dotyczących jedynie N-nitrozodietyloaminy. N-Nitrozodietyloaminę można zaklasyfikować (ze względu na toksyczność ostrą) do kategorii 3 na podstawie zasad CLP. W badaniach krótkoterminowych N-nitrozodietyloamina wywierała działanie hepatotoksyczne. Po wielokrotnym podaniu zwierzętom N-nitrozodietyloaminy zanotowano zmiany nowotworowe. W opinii IARC (1987) N-nitrozodietyloamina była rakotwórcza dla wszystkich testowanych zwierząt. Na tej podstawie IARC sklasyfikowała ten związek jako prawdopodobnie rakotwórczy dla ludzi (grupa 2A). W Polsce do tej pory nie ustalono wartości NDS i/lub NDSCh dla N-nitrozodietyloaminy. Przygotowane opracowanie zostało wykonane zgodnie z proponowaną przez Komisję Europejską listą substancji zalecanych do naukowego opracowania i/lub weryfikacji normatywów higienicznych w ramach regulacji polityki bezpieczeństwa i higieny pracy (OSH). Proponuje się przyjąć dla N-nitrozodietyloaminy za wartość NDS stężenie 0,0007 mg/m3 (0,0002 ppm) i oznakowanie „Carc 1B” – działanie rakotwórcze kategorii zagrożenia 1B z przypisem „H350 – może powodować raka”. Brak jest podstaw do ustalenia wartości NDSCh oraz wartości dopuszczalnej w materiale biologicznym DSB. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

N-Nitrosodiethylamine (NDEA) is a yellow, oily liquid sensitive to light. Sources of nitrosamines exposure (among others NDEA) include tobacco, rubber products, cosmetics, pesticides, and some pharmaceuticals. The highest levels of occupational exposure to nitrosamines are in the rubber industry. In 2021, 49 people were occupationally exposed to NDEA in Poland, in 6 workplaces. The mutagenic and genotoxic activity of N-nitrosodiethylamine has been confirmed in both in vitro and in vivo tests. No data on the absorption and distribution of NDEA were found. There is no information on human poisoning and no epidemiological data on N-nitrosodiethylamine alone. N-Nitrosodiethylamine can be classified for acute toxicity into category 3, according to CLP rules. In short-term studies, NDEA had hepatotoxic effects. Neoplastic lesions were noted after repeated administration to animals. In the opinion of IARC (1987), N-nitrosodiethylamine was carcinogenic to all animals tested. On this basis, IARC classified N-nitrosodiethylamine as group 2A (probably carcinogenic to humans). In Poland, to date, no MAC and/or STEL values have been established for N-nitrosodiethylamine (NDEA). The prepared study was carried out by the European Commission’s proposed list of substances recommended for the scientific development and/or revision of hygiene standards within the framework of occupational safety and health (OSH) policy regulations (European Commission 2022). It is proposed to adopt for N-nitrosodiethylamine a concentration of 0.0007 mg/m3 (0.0002 ppm) as the MAC value and to include the label “Carc 1B” – carcinogenicity category 1B with the footnote “H350 – may cause cancer”. There is no basis for determining the STEL and BEI values. This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

7

Glifosat - frakcja wdychalna [N-(fosfonometylo)glicyna]. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Klimecka Agnieszka, Czerczak Sławomir, Jurewicz Joanna

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2024

|

Nr 1 (119)

29-79

PL

Glifosat jest bezwonnym ciałem stałym występującym w postaci białego krystalicznego proszku. Jest aktywnym składnikiem herbicydów o szerokim spektrum działania, a stosowany w mniejszych dawkach jest regulatorem wzrostu roślin i środkiem osuszającym. W Polsce od 2001 r. obowiązuje wartość NDS glifosatu na poziomie 10 mg/m3. W ciągu ostatnich 25 lat ukazało się wiele nowszych wyników badań dotyczących potencjalnego działania szkodliwego na płód i rakotwórczości glifosatu. Europejska Agencja ds. Chemikaliów (ECHA) podjęła ponowną ocenę właściwości glifosatu w celu ich przedstawienia Europejskiemu Urzędowi ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). Rozpatrywano także nową klasyfikację zharmonizowaną glifosatu (zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu i Rady 1272/2008). W kontekście tych działań niezbędna była weryfikacja aktualnie obowiązującej w Polsce wartości NDS. Za podstawę wyprowadzenia wartości NDS przyjęto dawkę 155 mg/kg mc./dzień. Dawkę tę uznano za wartość NOAEL dla działania ogólnoustrojowego przy narażeniu myszy na glifosat drogą pokarmową. Nie znaleziono podstaw do zmiany dotychczas obowiązującej wartości NDS (10 mg/m3). Glifosat ma bardzo niską prężność par - narażenie będzie występować jedynie na pył glifosatu lub aerozol jego roztworu wodnego. Nie ma podstaw do ustalenia najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) glifosatu oraz wartości dopuszczalnej w materiale biologicznym (DSB). Glifosat nie spełnia kryteriów do oznakowania notacją „skóra”.

EN

Glyphosate is an odorless solid in the form of white crystalline powder. It is an active ingredient in broad-spectrum herbicides, which used at lower doses is a plant growth regulator and desiccant. In Poland since 2001 the MAC value for glyphosate is 10 mg/m3 . Over the past 25 years many new research findings have been published regarding the potential fetotoxicity and carcinogenicity of glyphosate. The European Chemicals Agency (ECHA) reassessed the properties of glyphosate in order to presenting them to the European Food Safety Authority (EFSA). A new harmonized classification of glyphosate was also considered (in accordance with Regulation 1272/2008 of the Parliament and of the Council). In this context, it was necessary to verify the MAC value currently in force in Poland. The basis for calculating the MAC value was the dose of 155 mg/kg bw./day, considered as the NOAEL for systemic effects after oral exposure in mice. No basis for changing the current MAC value (10 mg/m3 ) were found. It should be considered that glyphosate has a very low vapor pressure - exposure occurs to glyphosate dust or aqueous solution only. There are no basis to establish the STEL value and the Biological Exposure Index (BEI). Glyphosate do not meet the criteria for "Skin" notation.

8

1-Winylo-2-pirolidon. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Gromiec Jan

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2024

|

Nr 3 (121)

95-123

PL

1-Winylo-2-pirolidon (NVP) jest winylową pochodną 2 pirolidonu. Jest prekursorem poliwinylopirolidonu (PVP). Związek ten wykorzystuje się w przemyśle tworzyw sztucznych (produkcja poliwinylopirolidonu i kopolimerów m.in. z kwasem akrylowym, akrylanami, octanem winylu, akrylonitrylem, synteza żywic fenolowych) oraz farmaceutycznym. NVP występuje również jako składnik klejów, lakierów, środków kosmetycznych i środków czystości. NVP wykazuje ostrą toksyczność po podaniu drogą pokarmową, inhalacyjną i dermalną. Nie działa drażniąco na skórę, ale ciekły NVP działa silnie drażniąco na oczy. Nie działa uczulająco na skórę i nie jest również alergenem dla dróg oddechowych. Brak jest danych dotyczących obserwacji klinicznych po narażeniu ludzi na 1-winylo-2-pirolidon. Wielokrotne powtarzane narażenie inhalacyjne szczurów i myszy powodowało dysproteinemię, zmiany hematologiczne wskazujące na anemię oraz zmiany patologiczne w wątrobie, nosie i krtani. W nosie pary NVP wywoływały zmiany zapalne w nabłonku węchowym i oddechowym, a także w krtani. Nie wykazano działania genotoksycznego NVP w badaniach in vivo ani in vitro. Brak jest dostępnych danych dotyczących działania rakotwórczego NVP u ludzi. Pary NVP działają rakotwórczo na szczury, wywołując nowotwory wątroby, nosa i krtani. IARC uznała, że są ograniczone dowody działania rakotwórczego NVP i jego polimeru na zwierzęta doświadczalne i zaliczyła związek do grupy 3 (związek nieklasyfikowalny pod względem działania rakotwórczego u ludzi). NVP wchłania się w drogach oddechowych, przez skórę i drogą pokarmową i szybko ulega dystrybucji w organizmie. Metabolizowany jest do związków polarnych, wydalanych głównie z moczem. Proponuje się przyjąć za NDS dla 1-winylo-2-pirolidonu stężenie 0,1 mg/m3, a za NDSCh 0,2 mg/m Department of Toxicology, 6700 Ludwigshafen/Rhein [niepublikowany raport, cyt. za: European Commission 2003].. Ze względu na działanie drażniące i wchłanianie przez skórę zaproponowano oznakowanie: „skóra” oraz „I”.

EN

1-Vinyl-2-pyrrolidinone (NVP) is a vinyl derivative of 2-pyrrolidone. It is a precursor to polyvinylpyrrolidone (PVP). This compound is used in the plastics industry (production of polyvinylpyrrolidone and copolymers with acrylic acid, acrylates, vinyl acetate, acrylonitrile etc., synthesis of phenolic resins) and pharmaceutical industries. NVP exhibits acute toxicity after oral, inhalation and dermal administration. It is not irritating to the skin, but liquid NVP is severely irritating to the eyes. It does not cause skin sensitization and is not a respiratory allergen. There are no data on clinical observations following human exposure to 1-vinyl-2-pyrrolidone. Repeated inhalation exposure in rats and mice caused dysproteinemia, hematological changes indicative of anemia, and pathological changes in the liver, nose and larynx. In the nasal cavity, NVP vapors caused inflammatory changes in the olfactory and respiratory epithelium as well as in the larynx. No genotoxic effect of NVP was demonstrated in both in vivo and in vitro studies. No data are available regarding the carcinogenicity of NVP in humans. NVP vapors are carcinogenic to rats, causing cancer of the liver, nose and larynx. IARC concluded that there is limited evidence of carcinogenic effects of NVP and its polymer in laboratory animals and assigned it to Group 3 (not classifiable as to its carcinogenicity to humans). NVP is absorbed in the respiratory tract, through the skin and through the digestive tract and is rapidly distributed throughout the body. It is metabolized into polar compounds, excreted mainly in urine. It is proposed to adopt for 1-vinyl-2-pyrrolidinone a concentration of 0.1 mg/m3 as MAC value and 0.2 mg/m3 as MAC-STEL. Due to its irritating effect and absorption through the skin, it was proposed to label the compound as “I” and “skin”.

9

Zastosowanie analizy termooptycznej do pomiaru węgla elementarnego w powietrzu na stanowiskach pracy

Szewczyńska Małgorzata, Kowalska Joanna, Przybyła Marcin, Szczurek Andrzej

Przemysł Chemiczny

|

2023

|

T. 102, nr 10

1064--1068

PL

Przedstawiono wyniki oznaczania węgla elementarnego jako markera spalin z silników Diesla emitowanych do powietrza na stanowiskach pracy. Próbki powietrza pobierano na różnych stanowiskach naziemnych, na których stosowane były pojazdy z silnikami wysokoprężnymi. Do oznaczania stężeń węgla elementarnego w pobieranych próbkach zastosowano analizator termooptyczny z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym.

EN

Air samples were taken at various ground stations where diesel vehicles were operated, and elemental C was detd. in them using a thermo-optical analyzer with a flame-ionization detector. Elemental C was used to identify levels of exposure to diesel engine exhaust at workplaces.

10

Oksym butan-2-onu. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Kupczewska-Dobecka Małgorzata

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2023

|

Nr 2 (116)

105--143

PL

Oksym butan-2-onu (MEKO) należy do ketoksymów. Znajduje zastosowanie w formulacjach podkładów, lakierów i powłok ochronnych. Od 1 marca 2022 r. MEKO został zaklasyfikowany jako substancja rakotwórcza kategorii 1B. Wielokrotne, powtarzane lub przewlekłe narażenie drogą inhalacyjną zwierząt laboratoryjnych na MEKO prowadzi do: methemoglobinemii, niedokrwistości hemolitycznej, nienowotworowego działania na wątrobę oraz zmian zwyrodnieniowych nabłonka węchowego w nosie. W badaniach obejmujących cały okres życia obserwowano wpływ MEKO na wątrobę u szczurów i myszy w sposób zależny od stężenia. MEKO nie indukował mutacji w testach na bakteriach, in vitro na komórkach ssaków oraz in vivo. W dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono danych na temat rakotwórczego działania MEKO u ludzi. Oksym butan-2-onu powodował nowotwory wątroby (gruczolaki i raki) u szczurów F344 i myszy CD-1. Dawkę 600 mg/kg mc./dzień przyjęto za wartość NOAEL dla toksyczności rozwojowej u szczurów. W przypadku toksyczności matczynej ustalono wartość LOAEL wynoszącą 25 mg/kg mc./dzień. Podstawą do obliczenia proponowanej wartości NDS były wyniki szacowania ryzyka raka wątroby przeprowadzone przez badaczy niemieckich. Zaproponowano przyjęcie wartości NDS na poziomie 1 mg/m³ oraz NDSCh na poziomie 3 · NDS, tj. 3 mg/m³. Ze względu na działanie rakotwórcze, drażniące i uczulające substancji oraz wchłanianie przez skórę zaproponowano następujące oznakowanie związku: „Carc. 1B”, „A”, „I”, „skóra”. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

Butan-2-one oxime (MEKO) belongs to ketoximes. It is used in the formulation of primers, varnishes and protective coatings. From March 1, 2022, MEKO has been classified as a category 1B carcinogen. Repeated or chronic inhalation exposure of laboratory animals to MEKO leads to: methaemoglobinaemia, haemolytic anemia, non-neoplastic effects on the liver and degenerative changes of the olfactory epithelium in the nose. Liver effects of MEKO were observed in rats and mice in a concentration-dependent manner in life-long studies. MEKO did not induce mutations in bacterial, in vitro mammalian cell and in vivo tests. No data on the carcinogenicity of MEKO in humans have been found in the available literature. Butan-2-one oxime caused liver tumors (adenomas and carcinomas) in F344 rats and CD-1 mice. A dose of 600 mg/kg/day was taken as the NOAEL for developmental toxicity in rats. For maternal toxicity, a LOAEL of 25 mg/kg/day was established. The base for calculating the proposed MAC value included the results of liver cancer risk estimation carried out by German researchers. It was proposed to adopt the MAC-TWA value at the level of 1 mg/m³ and MAC-STEL at the level of 3 mg/m³ . Due to the carcinogenic, irritating and sensitizing effect of the substance as well as skin absorption, the following labeling of the compound was proposed: “Carc. 1B”, “A”, “I”, “skin”. This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

11

N-Nitrozodipropyloamina. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Szymańska Jadwiga, Frydrych Barbara, Bruchajzer Elżbieta

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2023

|

Nr 4 (118)

51-77

PL

N-Nitrozodipropyloamina (NDPA) jest jasnożółtą, klarowną cieczą, wrażliwą na światło. Jest to substancja chemiczna produkowana w małych ilościach do celów badawczych. Niewielkie ilości N-nitrozodipropyloaminy powstają jako produkt uboczny podczas procesów produkcyjnych (środki chwastobójcze, niektóre wyroby gumowe). W Polsce liczba narażonych na NDPA w 2019 r. wynosiła 149, a w 2020 r. 183 osoby, wśród których przeważały kobiety. N-Nitrozodipropyloamina jest substancją z listy priorytetowej ACSH (The Advisory Committee on Safety and Health at Work). Jest klasyfikowana jako substancja o małej lub umiarkowanej toksyczności ostrej. Informacje na temat toksyczności tego związku pochodzą głównie z wyników niewielkiej liczby badań na zwierzętach laboratoryjnych. Brak jest badań epidemiologicznych. W kilku badaniach dotyczących narażenia drogą pokarmową stwierdzono zmiany w przyroście masy ciała, uszkodzenie wątroby oraz zmiany nowotworowe. Działanie genotoksyczne NDPA obserwowano w badaniach zarówno w warunkach in vitro, jak i in vivo. NDPA jest klasyfikowana jako substancja rakotwórcza kategorii 1B, co oznacza, że ma potencjalne działanie rakotwórcze dla ludzi, przy czym klasyfikacja opiera się na badaniach przeprowadzonych na zwierzętach. EPA i IARC sklasyfikowały ten związek jako prawdopodobnie rakotwórczy dla ludzi (grupa 2B). Proponuje się przyjąć dla N-nitrozodipropyloaminy za wartość NDS stężenie 0,045 mg/m3 i oznakowanie „Carc. 1B”. Brak jest podstaw do ustalenia wartości chwilowej NDSCh oraz dopuszczalnej w materiale biologicznym DSB.

EN

N-Nitrosodipropylamine (NDPA) is a pale yellow, clear liquid that is sensitive to light. It is a chemical produced in small quantities for research purposes. Small amounts of N-nitrosodipropylamine are arised as a by-product during production processes (herbicides, some rubber products). In Poland, the number of people exposed to NDPA in 2019 was 149 and in 2020 - 183 people, among whom women predominated. N-Nitrosodipropylamine is a substance on the ACSH (The Advisory Committee on Safety and Health at Work) priority list. It is classified as a substance of low to moderate acute toxicity. Information on the toxicity of this compound comes mainly from the results of a small number of laboratory animal studies. Epidemiological studies are lacking. A few studies on oral exposure have reported changes in body weight gain, liver damage and neoplastic changes. Genotoxic effects of NDPA have been observed in both in vitro and in vivo studies. NDPA is classified as a category 1B carcinogen, meaning that it has potential carcinogenic effects in humans, with classification based on animal studies. EPA and IARC have classified the compound as possibly carcinogenic to humans (Group 2B). It is proposed to adopt for N-nitrosodipropylamine a concentration of 0.045 mg/m3 as MAC value and to label “Carc. 1B”. There is no basis for setting an instantaneous value and the limit in biological material.

12

Nikiel i jego związki – w przeliczeniu na Ni, z wyłączeniem tetrakarbonylku niklu Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Daragó Adam, Sapota Andrzej, Kilanowicz Anna

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2023

|

Nr 2 (116)

29--104

PL

Nikiel (Ni) jest metalem o charakterystycznym połysku. Znalazł zastosowanie do produkcji stopów, w galwanizacji, produkcji baterii, protez, pigmentów, w przemyśle ceramicznym i komputerowym. Skutki narażenia ludzi na nikiel i jego związki w warunkach zawodowych obejmują głównie wpływ na układ oddechowy (w tym ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych płuc i jamy nosowej, zwłóknienie i pylicę płuc, astmę oskrzelową) oraz działanie uczulające na skórę i układ oddechowy. Szkodliwy wpływ niklu i jego związków na układ oddechowy potwierdzają wyniki badań doświadczalnych na zwierzętach. Długotrwałe narażenie na nikiel i jego związki powodowało również osłabienie układu odpornościowego oraz skutki nefro- i hepatotoksyczne. Rozpuszczalne sole niklu nie wywoływały mutacji w komórkach bakterii, ale genotoksyczność niklu i jego związków potwierdzono w badaniach z użyciem komórek eukariotycznych ssaków, przy czym jedynie przy wysokich stężeniach niklu. Nikiel i jego związki mogą przenikać przez łożysko oraz do mleka matki. Działanie rakotwórcze na układ oddechowy po narażeniu inhalacyjnym było także wykazane w badaniach na szczurach, głównie dla siarczku niklu oraz tlenku niklu. Zaproponowano przyjęcie wartości wiążących dla związków niklu ujętych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/431 z dnia 9 marca 2022 r., zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE, jako wartości NDS: 0,01 mg Ni/m³ (frakcja respirabilna), 0,05 mg Ni/m³ (frakcja wdychalna). Zaproponowano przyjęcie do 17 stycznia 2025 r. włącznie okresu przejściowego, podczas którego obowiązywać będzie wartość NDS wynosząca 0,1 mg/m³ w odniesieniu do frakcji wdychalnej związków niklu. Proponuje się oznakować jako substancje o działaniu: uczulającym, rakotwórczym kat. 1A – związki niklu (Carc. 1A), rakotwórczym kat. 2 – nikiel metaliczny (Carc. 2), szkodliwym na rozrodczość.

EN

Nickel (Ni) is a metal with a distinctive luster, and has found applications in alloying, electroplating, battery manufacturing, prosthetics, pigments, ceramics and computer industries. The effects of human exposure to nickel and its compounds under occupational conditions mainly include effects on the respiratory system (including the risk of cancer of the lungs and nasal cavity, fibrosis and pneumoconiosis, bronchial asthma) and sensitization of the skin and respiratory system. The harmful effects of nickel and its compounds on the respiratory system are confirmed by the results of experimental studies on animals. Long-term exposure to nickel and its compounds also caused immune system impairment and nephro- and hepatotoxic effects. Soluble nickel salts did not induce mutations in bacterial cells, but the genotoxicity of nickel and its compounds has been confirmed in studies using mammalian eukaryotic cells, with only high nickel concentrations. Nickel and its compounds can cross the placenta and into breast milk. Respiratory carcinogenic effects after inhalation exposure have also been demonstrated in rat studies, mainly in regard of nickel sulfide and nickel oxide. It has been proposed to adopt the binding values for nickel compounds included in Directive (EU) 2022/431 of the European Parliament and of the Council of March 9, 2022, amending Directive 2004/37/EC, as the NDS values: 0.01 mg Ni/m³ (respirable fraction), 0.05 mg Ni/m³ (inhalable fraction). It is proposed to adopt a transitional period up to and including January 17, 2025, during which an NDS value of 0.1 mg/m³ will apply to the inhalable fraction of nickel compounds. It is proposed to label as substances with the following effects: sensitizer, carcinogen cat. 1A – nickel compounds, Carc. 2 – carcinogenic cat. 2 – nickel metal, reproductive toxicity.

13

Metakrylan 2,3-epoksypropylu (metakrylan glicydylu). Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Klimecka Agnieszka, Szczęsna Dorota, Wieczorek Katarzyna, Jurewicz Joanna

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2023

|

Nr 3 (117)

47-77

PL

Metakrylan 2,3-epoksypropylu (metakrylan glicydylu, GMA) to organiczny związek chemiczny, ester kwasu metakrylowego i 2,3-epoksypropan-1-olu. Jest bezbarwną cieczą o owocowym zapachu. Stosuje się go jako komonomer do produkcji polimerów epoksydowych oraz jako promotor adhezji i komonomer sieciujący w produkcji żywic winylowych i akrylowych. Substancja ta znajduje się na liście priorytetowej ACSH (The Advisory Committee on Safety and Health at Work) do ustalenia wartości wiążącej. Dla metakrylanu 2,3-epoksypropylu dotychczas nie opracowano w Polsce dokumentacji i nie ustalono wartości normatywnych w powietrzu środowiska pracy. Zaproponowano przyjęcie stężenia 0,3 mg/m3 metakrylanu 2,3-epoksypropylu za jego wartość NDS. Wartość NDS dla metakrylanu 2,3-epoksypropylu wyprowadzono z wartości 3,55 mg/m3uznanej zaLOAEC dla działania drażniącego na nabłonek nosa u myszy (metaplazja nabłonka węchowego). Ze względu na działanie drażniące/żrące metakrylanu 2,3-epoksypropylu zaproponowano stężenie 0,6 mg/m3 jako wartość chwilową NDSCh związku. Ze względu na rakotwórczość GMA oraz jego działanie na skórę proponuje się następujące oznakowanie związku: „Carc. 1B” - substancja o działaniu rakotwórczym kategorii 1B, „C” - substancja o działaniu żrącym, „A” - substancja o działaniu uczulającym na skórę, „Ft” - substancja o działaniu szkodliwym na rozrodczość oraz „skóra” – wchłanianie substancji przez skórę może być tak samo istotne, jak przy narażeniu drogą oddechową. Nie ma podstaw do ustalenia wartości dopuszczalnej w materiale biologicznym (DSB).

EN

2,3-Epoxypropyl methacrylate (glycidyl methacrylate, GMA) is an organic chemical compound, an ester of methacrylic acid and 2,3-epoxypropan-1-ol. It is a colorless liquid with a fruity odor. It is used as a co-monomer for the production of epoxy polymers, as an adhesion promoter and cross-linking co-monomer in the production of vinyl and acrylic resins. This substance is on the ACSH (The Advisory Committee on Safety and Health at Work) priority list for developing a proposal for an EU limit value. So far, no normative values in the air of the working environment have been defined in Poland in regard of 2,3-epoxypropyl methacrylate. The MAC value of 0,3 mg/m3 and STEL value of 0,6 mg/m3 have been proposed. The basis for calculating the MAC value was the LOAEC value of 3,55 mg/m3 for the irritation of the nasal epithelium in mice (olfactory epithelium metaplasia). Taking into account the carcinogenicity of GMA and its effect on the skin, the following notations have been proposed: “Carc. 1B” - carcinogenic substance of hazard category 1B, “C” - corrosive substance, “A” - skin sensitizing substance, “Ft” - fetotoxic substance, and “Skin” - skin absorption of the substance may be just as important as for inhalation exposure. There is no basis for setting BEI value.

14

Kwas benzoesowy. Metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy

Szewczyńska Małgorzata, Wasilewski Paweł

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2023

|

Nr 3 (117)

137-154

PL

Kwas benzoesowy jest organicznym związkiem należącym do grupy aromatycznych kwasów karboksylowych. Wykorzystuje się go głównie do produkcji fenolu, kaprolaktamu i soli benzoesowych, jako konserwant spożywczy i farmaceutyczny oraz przy produkcji herbicydów, środków owadobójczych i bakteriobójczych. Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE 1272/2008) kwas benzoesowy został sklasyfikowany jako substancja działająca szkodliwie na płuca, drażniąca skórę i powodująca uszkodzenie oczu. Celem badań było opracowanie metody oznaczania kwasu benzoesowego do oceny narażenia zawodowego w zakresie 1/10 ÷ 2 zaproponowanej wartości NDS. Metoda polega na pobraniu frakcji wdychalnej kwasu benzoesowego zawartej w powietrzu na filtr z włókna szklanego pokryty węglanem(IV) sodu, desorpcji roztworem metanolu w wodzie, a następnie oznaczeniu zawartości kwasu benzoesowego w próbce z zastosowaniem chromatografii cieczowej z detektorem diodowym (UHPLC-DAD). Podczas wykonywania badań spełniono wymagania walidacyjne przedstawione w normie europejskiej PN-EN 482. Metoda umożliwia oznaczanie kwasu benzoesowego w powietrzu w stężeniach 0,05 ÷ 1 mg/m3. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

Benzoic acid is an organic compound that belongs to the group of aromatic carboxylic acids. It is mainly used in the production of phenol, caprolactam and benzoic salts, as a food and pharmaceutical preservative, and in the production of herbicides, insecticides and bactericides. According to the Regulation of the European Parliament and of the Council (WE 1272/2008), benzoic acid is classified as a substance that is harmful to the lungs, irritates the skin and causes eye damage. The aim of the study was to develop a method for the determination of benzoic acid for the assessment of occupational exposure within 1/10–2 of the proposed MAC value. The method involves taking the inhalable fraction of airborne benzoic acid onto a glass fiber filter coated with sodium carbonate(IV), desorption with a solution of methanol in water and then determining the benzoic acid content of the sample by the use of liquid chromatography with diode array detector (UHPLC-DAD). Validation requirements presented in European standard PN-EN 482 were fulfilled during the tests. The method enables determination of benzoic acid in air at concentrations of 0.05 to 1 mg/m3 . The method for determining benzoic acid has been recorded in the form of an analytical procedure (see Appendix). This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

15

Kwas benzoesowy. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Soćko Renata, Broda Anna

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2023

|

Nr 3 (117)

19-45

EN

Benzoic acid is used as a food preservative due to its antioxidant properties. In addition, it is used in the chemical and pharmaceutical industries. Benzoic acid is produced and/or imported to the European Economic Area in large quantities (100,000–1,000,000 t/year). In humans, benzoic acid may cause non-immune contact urticaria (erythema and swelling), which is considered an irritant reaction. The experimental LD50/LC50 values obtained in animal studies (regardless of the route of exposure) indicate a low acute toxicity of benzoic acid. In case of inhalation exposure to benzoic acid, the critical effect (apart from irritating effect) is systemic in nature. Animal studies (rats) have shown that benzoic acid at concentrations of 25 mg/m3 and higher caused, among others, changes in the lungs in the form of interstitial inflammation and fibrosis. The NOAEC value for systemic and local effects was set at 12.6 mg/m3. On the basis of observations in humans and animal studies, it cannot be concluded that benzoic acid has mutagenic and genotoxic effects. In single and multi-generation studies in rodents, exposure to benzoic acid showed no effect on reproduction. In the case of benzoic acid, the critical effect (apart from the irritating effect) is the systemic effect, based on which the MAC value of 0.5 mg/m3 was proposed. The short term exposure value was assumed equal to 3 times the MAC value, i.e. 1.5 mg/m3 , with the notation “I” (irritant). Benzoic acid is well absorbed through the skin, therefore it was proposed to designate the compound with the notation “skin” (dermal absorption may be as important as inhalation).

PL

Kwas benzoesowy ze względu na właściwości przeciwutleniające jest stosowany jako środek konserwujący żywność. Ponadto stosuje się go w przemyśle chemicznym i farmaceutycznym. Kwas benzoesowy jest produkowany w Europejskim Obszarze Gospodarczym i/lub importowany do niego w wielkotonażowych ilościach (100 000 ÷ 1 000 000 t/rok). U ludzi kwas benzoesowy może powodować nieimmunologiczną pokrzywkę kontaktową (rumień i obrzęk), którą uważa się za reakcję z podrażnienia. Doświadczalne wartości LD50/LC50 uzyskane w badaniach na zwierzętach (bez względu na drogę narażenia) wskazują na niewielką toksyczność ostrą kwasu benzoesowego. W przypadku narażenia na kwas benzoesowy drogą inhalacyjną skutkiem krytycznym (oprócz działania drażniącego) jest działanie układowe. W badaniach na zwierzętach (szczury) wykazano, że kwas benzoesowy o stężeniach 25 mg/m3 i większych powodował m.in. zmiany w płucach w postaci zapalenia śródmiąższowego i zwłóknienia. Wartość NOAEC dla skutków układowych i miejscowych wyznaczono na poziomie 12,6 mg/m3. Na podstawie obserwacji u ludzi oraz badań na zwierzętach nie można stwierdzić, że kwas benzoesowy wykazuje działanie mutagenne i genotoksyczne. W badaniach jedno- i wielopokoleniowych przeprowadzonych na gryzoniach nie wykazano wpływu narażenia na kwas benzoesowy na rozrodczość. W przypadku kwasu benzoesowego skutkiem krytycznym (oprócz działania drażniącego) jest działanie układowe, w związku z którym zaproponowano wartość NDS równą 0,5 mg/m3. Wartość NDSCh przyjęto równą 3-krotności wartości NDS, tj. 1,5 mg/m3, z notacją „I” (substancja o działaniu drażniącym). Kwas benzoesowy dobrze wchłania się przez skórę, dlatego zaproponowano oznaczenie związku notacją „skóra” (wchłanianie substancji przez skórę może być tak samo istotne, jak przy narażeniu drogą oddechową).

16

Izopren. Metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy

Wasilewski Paweł, Kowalska Joanna

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2023

|

Nr 2 (116)

161--173

PL

Izopren to wysoce lotna ciecz o nieprzyjemnym i drażniącym zapachu, która w powietrzu łatwo ulega polimeryzacji z wydzieleniem energii. Izopren jest stosowany w przemyśle głównie do produkcji opon, dętek, węży ogrodowych, uszczelek oraz odzieży. Pozyskuje się go przemysłowo jako produkt uboczny krakingu termicznego benzyny i ropy lub jako produkt uboczny produkcji etylenu. Jest wytwarzany przez rośliny, w których jest wykorzystywany podczas produkcji terpenoidów, karotenoidów oraz barwników. Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE 1272/2008) izopren został sklasyfikowany jako substancja rakotwórcza, mutagenna oraz skrajnie łatwopalna. Celem badań było opracowanie metody oznaczania izoprenu do oceny narażenia zawodowego w zakresie 1/10 ÷ 2 zaproponowanej wartości NDS. Metoda polega na pobraniu izoprenu zawartego w powietrzu na rurkę wypełnioną sorbentem ORBO 351, desorpcji disiarczkiem węgla, a następnie oznaczeniu zawartości izoprenu w próbce z zastosowaniem chromatografii gazowej z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym (GC-FID). Podczas wykonywania badań spełniono wymagania walidacyjne przedstawione w normie europejskiej PN-EN 482. Metoda umożliwia oznaczanie w powietrzu izoprenu o stężeniach 0,8 ÷ 16 mg/m³ . Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu i inżynierii środowiska.

EN

Isoprene is a highly volatile liquid with an unpleasant and irritating odor, which is easily polymerized in the air with the release of energy. Isoprene is used in industry mainly for the production of tires, inner tubes, garden hoses, gaskets and clothing. It is extracted industrially as a byproduct of the thermal cracking of gasoline and oil, or as a byproduct of ethylene production. It can also be produced during condensation of isobutene with formaldehyde or by catalytic dehydrogenation of isopentane. It is made by plants, where it is used during the production of tarpenoids, carotenoids and dyes. According to the Regulation of the European Parliament and of the Council (WE 1272/2008), isoprene has been classified as a carcinogen, mutagen and extremely flammable substance. The aim of the study was to develop a method for determining isoprene to assess occupational exposure within 1/10−2 of the proposed MAC value. The method involves collecting airborne isoprene onto a tube filled with ORBO 351 sorbent, desorbing it in carbon disulfide, and then determining the isoprene content of the sample using gas chromatography with a flame ionization detector (GC-FID). Validation requirements presented in European standard PN-EN 482 were fulfilled during the tests. The method enables determination of isoprene in air at concentrations of 0,8−16 mg/m³ . The method for determining isoprene has been recorded in the form of an analytical procedure (see Appendix). This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

17

Izopren. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Klimczak Michał, Kilanowicz-Sapota Anna

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2023

|

Nr 1 (115)

151--175

PL

Izopren jest bezbarwną cieczą o dużej lotności, powszechnie stosowaną w przemyśle, głównie w produkcji polimerów. Jest także związkiem powstającym endogennie u zwierząt i ludzi. W Polsce liczba osób narażonych na izopren w 2020 r. wynosiła 36, w tym 8 kobiet. W latach 2020-2021 nie odnotowano pracowników zatrudnionych w warunkach powyżej 0,1 wartości NDS (tj. 10 mg/m³ ), jak i przekroczeń tej wartości. Dane o toksyczności izoprenu u ludzi są nieliczne, obserwowano jedynie słabe działanie drażniące na błonę śluzową nosa, gardła i krtani. W badaniach toksyczności przewlekłej izoprenu u myszy i szczurów (narażenie inhalacyjne) stwierdzano: zaburzenia hematologiczne, atrofię jąder, zmiany przednowotworowe oraz różne nowotwory. U myszy stwierdzono także skutki neurotoksyczne i trwałą degenerację istoty białej rdzenia kręgowego. Izopren u zwierząt doświadczalnych nie wpływał na rozrodczość oraz nie wywoływał toksyczności rozwojowej. W badaniach in vivo wykazywał działanie genotoksyczne, za które odpowiadał jego metabolit – diepoksyd. Z uwagi na działanie rakotwórcze izoprenu na myszy i szczury związek uznano za rakotwórczy kategorii 1B. Za podstawę do zaproponowania wartości NDS dla izoprenu przyjęto jego działanie neurotoksyczne obserwowane u myszy narażanych inhalacyjnie. Najniższe zastosowane stężenie 70 ppm (≈ 200 mg/m³ ) uznano za wartość LOAEC dla tego skutku. Zaproponowano stężenie 8 mg/m³ (2,8 ppm) jako wartość NDS dla izoprenu oraz oznakowanie substancji symbolem „Carc. 1B”. Brak jest podstaw do wyznaczenia wartości chwilowej NDSCh oraz dopuszczalnej w materiale biologicznym DSB, jak również do adnotacji „skóra”. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

Abstract Isoprene is a colourless liquid with high volatility commonly used in industry, mainly in the production of polymers. It is also synthetized endogenously in animals and humans. In Poland, the number of people exposed to isoprene in 2020 was 36, including 8 women. In 2020-2021, there were no workers exposed above 0.1 of the MAC value (i.e. 10 mg/m³ ) or MAC value. Data on the toxicity of isoprene in humans are scarce. Only weak irritant effects on the mucous membranes of the nose, throat and larynx were observed. Effects of chronic isoprene toxicity studies in mice and rats (inhalation exposure) include haematological disorders, testicular atrophy, pre-neoplastic lesions and various tumours. Neurotoxic effects and degeneration of the white matter of the spinal cord were also observed in mice. Isoprene in experimental animals did not affect reproduction or cause developmental toxicity. In in vivo studies, it showed genotoxic effects mediated by its metabolite diepoxide. Due to the carcinogenicity of isoprene in mice and rats, the compound was considered as a carcinogen category 1B. The proposed MAC value for isoprene (8 mg/m³ (2.8 ppm)) is based on the neurotoxic effects observed in mice exposed to isoprene by inhalation (LOAEC value of 70 ppm (≈ 200 mg/m³ )). There is no basis for setting the STEL and BEI values nor for label labelling with the symbol “skin”. Isoprene is labelled with the symbol “Carc. 1B”. This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

18

Ftalan diizobutylu. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Jurewicz Joanna, Kupczewska-Dobecka Małgorzata

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2023

|

Nr 1 (115)

115--149

PL

Ftalan diizobutylu (DiBP) [84-69-5] to ciecz bezbarwna do bladożółtej. Stosowany jest przede wszystkim w przemyśle tekstylnym i skórzanym, elektrycznym, w budownictwie, w produktach użytku domowego, a także jako dodatek zmiękczający do polimerów. DiBP nie ulega kumulacji w organizmie, a wydalany jest głównie z moczem. Charakteryzuje się krótkim okresem biologicznego półtrwania, jest szybko metabolizowany do monoestru i eliminowany głównie jako wolny monoester kwasu ftalowego (ftalan monoizobutylu, MiBP) lub sprzężony z kwasem glukuronowym monoester kwasu ftalowego. Dotychczas w Polsce dla DiBP nie ustalono wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) w środowisku pracy. W piśmiennictwie brak jest danych dotyczących działania drażniącego, uczulającego lub rakotwórczego u ludzi i na zwierzęta laboratoryjne. Ftalan diizobutylu jest substancją o małej toksyczności ostrej. Za skutek krytyczny działania DiBP na podstawie wyników badań przeprowadzonych na zwierzętach laboratoryjnych przyjęto działanie na rozrodczość oraz działanie hepatotoksyczne. Do wyliczenia wartości NDS przyjęto wyniki 4-miesięcznego badania na szczurach, którym DiBP podawano w paszy w dawkach: 0, 70, 700 lub 3500 mg/kg mc./dzień. W eksperymencie na zwierzętach obserwowano zmniejszenie masy wątroby, jąder, zmniejszenie liczby erytrocytów oraz zmniejszenie stężenia hemoglobiny. Dawkę 70 mg/kg mc./dzień przyjęto jako wartość NOAEL. Po zastosowaniu odpowiednich współczynników niepewności wyliczona wartość NDS wynosi 4 mg/m³ . Brak podstaw do wyznaczenia wartości chwilowej NDSCh. Zalecono oznakowanie substancji w wykazie literami „Ft” oznaczającymi substancję o działaniu szkodliwym na rozrodczość. Substancja nie spełnia kryteriów zastosowania notacji wskazującej na wchłanianie przez skórę. Brak podstaw do zaproponowania wartości dopuszczalnego stężenia (DSB) w materiale biologicznym. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu i inżynierii środowiska.

EN

Diisobutyl phthalate (DiBP) [84-69-5] is a colorless to pale yellow liquid. It is used in the textile, leather, electrical industry, construction, in household products, as well as a softening additive for polymers. DiBP does not accumulate and is mainly excreted in the urine. It has a short biological half-life and is rapidly metabolized to a monoester and eliminated mainly as free phthalic acid monoester (monoisobutyl phthalate, MiBP) or glucuronide-conjugated phthalic acid monoester. The value of the Maximum Admissible Concentration (MAC) has not been established for DiBP so far in Poland. There are no data on irritation or sensitization and on carcinogenic effect of in humans and laboratory animals in the available literature. Diisobutyl phthalate is a substance of low acute toxicity. Reproductive and hepatotoxic effects were considered as critical effects of DiBP according to the study conducted on laboratory animals. The results of a 4-month study on rats administered DiBP in the feed at doses of 0, 70, 700, 3500 mg/kg bw/day were used to calculate the maximum concentration value (MAC-TWA). In the study, a decrease in the liver weight, decrease in the testes weight, number of erythrocytes and haemoglobin level were observed. The dose of 70 mg/kg bw/day was taken as the NOAEL value. After applying appropriate uncertainty factors, the calculated TLV value is 4 mg/m³ . There are no basis to determine the short-term value (STEL) and biological limit values (BLV). This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

19

Enfluran. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Kupczewska-Dobecka Małgorzata, Dobecki Marek

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2023

|

Nr 1 (115)

45--89

PL

Enfluran jest fluorowanym anestetykiem wziewnym. Dane dotyczące działania enfluranu uzyskano głównie od osób poddawanych narkozie. Minimalne stężenie enfl uranu w pęcherzykach płucnych w trakcie znieczulania, wyrażone jako procent atmosfery MAC (Minimal Anesthetic Concentration), wynosi dla osób dorosłych ok. 1,68% obj. U pacjentów obserwowano przypadki złośliwej hipertermii, niedociśnienie, depresję ośrodka oddechowego i niedotlenienie, zaburzenia rytmu serca oraz leukocytozę. Stwierdzano przypadki łagodnego i umiarkowanego uszkodzenia wątroby. Oszacowany próg obniżenia sprawności psychomotorycznej u ochotników narażonych na enfl uran z powietrzem wynosi 5% wartości MAC. Badania epidemiologiczne dotyczące narażenia zawodowego wzbudziły podejrzenie o wpływ mieszanin gazów znieczulających na częstość poronień, rozwój płodu, poród przedwczesny i wady wrodzone u dzieci, jednak w żadnym z tych badań nie określono szczegółowo rodzaju i stężenia stosowanych gazów znieczulających. W badaniu rakotwórczości i mutagenności dla enfluranu uzyskano wyniki ujemne. Badania na zwierzętach obejmowały głównie narażenie na stężenia subanestetyczne enfl uranu. W większości doświadczeń nie znaleziono dowodów na zaburzenia płodności lub uszkodzenia płodu przez enfluran u zwierząt. Skutkiem krytycznym działania enfl ranu u ludzi jest wpływ na ośrodkowy układ nerwowy, manifestujący się pogorszeniem sprawności psychomotorycznej. Do wyliczenia wartości NDS enfluranu wykorzystano wyniki badań na zwierzętach. Za wartość NOAEC dla działania układowego enfluranu przyjęto stężenie 153,2 mg/m³ (20 ppm), wyznaczone u szczurów (samców) narażanych na enfluran 8 h/dzień, 5 dni/tydzień łącznie przez 99 dni. Zaproponowano wartość NDS dla enfluranu na poziomie 38 mg/m³ (5 ppm). Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu i inżynierii środowiska.

EN

Enflurane is a fluorinated inhalation anesthetic. Data on the effects of enflurane have mainly been obtained from people undergoing anesthesia. The minimum concentration of enflurane in the alveoli during anesthesia, expressed as a percentage of the MAC (Minimal Anesthetic Concentration) atmosphere, is approx. 1.68 vol.% for adults. Cases of malignant hyperthermia, hypotension, respiratory depression and hypoxia, arrhythmias and leukocytosis have been observed in patients. Cases of mild and moderate liver injury have been reported. The expert estimate of the reduction in psychomotor performance in volunteers exposed to air enflurane is 5% of the MAC value. Occupational exposure epidemiology studies have raised concerns about the effects of anesthetic gas mixtures on miscarriage rate, fetal development, preterm labor and birth defects in children, but none of these studies specifically determined the type and concentration of anesthetic gases used. A carcinogenicity and mutagenicity study with enflurane was negative. Animal studies mainly involved exposure to subanesthetic concentrations of enflurane. In most experiments, no evidence of impaired fertility or damage to the fetus by enflurane in animals was found. A critical effect of enflurane in humans is its effect on the central nervous system, manifested by deterioration of psychomotor performance. Animal studies were used to calculate the OEL value for enflurane. The concentration of 153.2 mg/m³ (20 ppm) was assumed as the NOAEC value for the systemic effect of enflurane. MAC value for enflurane was proposed at the level of 38 mg/m³ (5 ppm). This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

20

1,2-Dihydroksybenzen. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

Kucharska Małgorzata, Kilanowicz Anna

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

|

2023

|

Nr 4 (118)

13-49

PL

1,2-Dihydroksybenzen (pirokatechol) jest pochodną fenolu, która w temperaturze pokojowej występuje w postacibiałego krystalicznego ciała stałego, ciemniejącego pod wpływem światła i powietrza. 1,2-Dihydroksybenzen to polifenol naturalnie występujący w wielu roślinach. Obecnie jest wykorzystywany jako przeciwutleniacz przy produkcji gumy i olejów smarowych, inhibitor polimeryzacji, a także w przemyśle chemicznym, farbiarskim i naftowym oraz w fotografii jako wywoływacz. W warunkach narażenia zawodowego kontakt z 1,2-dihydroksybenzenem może nastąpić przez układ oddechowy i kontakt dermalny podczas produkcji, pakowania lub użytkowania produktów końcowych. Działanie ogólnoustrojowe 1,2-dihydroksybenzenu jest podobne do działania fenolu. Substancja ta powoduje podrażnienie oczu, skóry, układu oddechowego, łzawienie, drgawki, podwyższone ciśnienie krwi. Bezpośredni kontakt może powodować uczulenie i stany zapalne skóry. 1,2-Dihydroksybenzen łatwo się wchłania z przewodu pokarmowego, przez nienaruszoną skórę i drogi oddechowe. Substancja jest w organizmie częściowo utleniana do benzochinonu, który łatwo wiąże się z białkami, a częściowo sprzęga się z kwasami: glukuronowym, siarkowym i innymi. Po narażeniu inhalacyjnym 1,2-dihydroksybenzen nie kumuluje się w organizmie, tylko szybko jest wydalany z moczem w postaci pochodnych, takich jak: glukuronid 1,2-dihydroksybenzenu, siarczan 1,2-dihydroksybenzenu i siarczan o metoksyfenylu. Za skutek krytyczny działania 1,2-dihydroksybenzenu można uznać działanie układowe objawiające się przerostem podśluzówki żołądka gruczołowego szczura, a także znaczącym zwiększeniem poziomu gastryny we krwi. Na podstawie tych założeń wyliczona wartość NDS wynosi 10 mg/m3, zaś ze względu na działanie drażniące na skórę i oczy wartość NDSCh przyjęto na poziomie 20 mg/m3. Ze względu na działanie rakotwórcze oraz wchłanianie przez skórę zaproponowano oznakowanie związku jako „Carc. 1B” i „skóra”. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

1,2-Dihydroxybenzene (pyrocatechol) is a phenol derivative, which at room temperature occurs in the form of a white crystalline solid, darkening under the influence of light and air. 1,2-Dihydroxybenzene is a polyphenol naturally found in many plants. At present, it is used as an antioxidant in the production of rubber and lubricating oils, a polymerization inhibitor, as well as in the chemical, dyeing and petroleum industries, or in photography as a developer. In case of occupational exposure, contact with 1,2-dihydroxybenzene may occur during production, packaging or use of final products through respiratory and dermal contact. The systemic effect of 1,2-dihydroxybenzene is similar to that of phenol, and so it causes irritation of the eyes, skin, respiratory system, lacrimation, convulsions, increased blood pressure. Direct contact may cause sensitization and inflammation of the skin. 1,2-Dihydroxybenzene is readily absorbed from the digestive tract as well as through intact skin and respiratory tract. The substance in the body is partially oxidized to benzoquinone, which is easily bound to proteins, and part is conjugated with glucuronic, sulfuric and other acids. After inhalation exposure, 1,2-dihydroxybenzene does not accumulate in the body, but is quickly excreted in the urine in the form of derivatives such as: 1,2-dihydroxybenzene glucuronide, 1,2-dihydroxybenzene sulfate and methoxyphenyl sulfate. For the critical effect of the action 1,2-dihydroxybenzene can be considered systemic, manifested by hypertrophy of the submucosa of the glandular stomach of the rat, as well as a significant increase in the level of gastrin in the blood. Based on such assumptions, the calculated MAC value is 10 mg/m3, and due to the irritating effect on the skin and eyes, the MAC-STEL value was set at 20 mg/m3. Due to its carcinogenic effect and absorption through the skin, it was proposed to label the compound as “Carc. 1B” and “skin”. This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.