Wyniki wyszukiwania - BazTech

1

Palaeozoic palaeogeography of the East European Craton (Poland) in the framework of global plate tectonics

Golonka Jan, Porębski Szczepan J., Barmuta Jan, Papiernik Jan, Bębenek Sławomir, Barmuta Maria, Botor Mariusz, Pietsch Kaja, Słomka Tadeusz

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2019

|

Vol. 89, No. 4

381--403

EN

Global palaeogeographic maps were constructed for eight time intervals in the Palaeozoic. The maps contain information concerning plate tectonics and palaeoenvironment during the Cambrian, Ordovician, Silurian, Devonian and Carboniferous. The East European Craton belonged to the Palaeozoic Baltica Plate, which originated as a result of disintegration of the supercontinent Pannotia during the early Cambrian. Baltica included part of Poland and adjacent areas northeast of a line that extends between Scania and the Black Sea. This plate was located in the Southern Hemisphere and drifted northward during Early Palaeozoic time. The Early Ordovician was the time of maximum dispersion of continents during the Palaeozoic. Avalonia probably started to drift away from Gondwana and moved towards Baltica during Ordovician time. Between Gondwana, Baltica, Avalonia and Laurentia, a large longitudinal oceanic unit, known as the Rheic Ocean, was formed. Avalonia was probably sutured to Baltica by the end of the Ordovician or in the Early Silurian. This process was dominated by the strike-slip suturing of the two continents, rather than a full-scale continent-continent collision. Silurian was a time of Caledonian orogeny, closing of the Early Palaeozoic oceans, collision of Baltica with Avalonia and Laurentia and the assembly of the supercontinent Laurussia. The Variscan orogeny in Poland was caused by the collision of the Bohemian Massif plates and the Protocarpathian terrane with Laurussia. The Protocarpathian terrane acted as an indentor that caused thrust tectonics in the East European Platform, Holy Cross Mountains and the Lublin area.

2

Tectonic plates parameters estimated in International Terrestrial Reference Frame ITRF2008 based on DORIS stations

Kraszewska K., Jagoda M., Rutkowska M.

Acta Geophysica

|

2018

|

Vol. 66, no. 4

509--521

EN

This paper concerns an analysis of the accuracy of the estimated parameters X (U, K, x) which define the tectonic plate motions. The study is based on the velocities of station positions in the IERS (International Earth Rotation and Reference Systems Service) which has published new realization of the International Terrestrial Reference System—ITRF2008 for Doppler Orbitography by Radiopositioning Integrated on Satellite DORIS technique. Eurasian, African, Australian, North American, Australian, Pacific, Antarctic and South American plates were used in the analysis. The influence of the number and localization of stations on the plate surface on the estimation accuracy of the tectonic plate motion parameters were discussed. The results were compared with the APKIM 2005 IGN model and our earlier estimation for the SLR technique. In general, a remarkable concurrent agreement between the present and the APKIM 2005 solutions was found.

3

Od dryfu kontynentów Alfreda Wegenera do tektoniki płyt

Jurewicz E.

Przegląd Geologiczny

|

2015

|

Vol. 63, nr 11

1266--1271

EN

The modern theory of plate tectonics has been the basis of works of several generations of geologists and geophysicists. One of them was Alfred Wegener and his theory of continental drift. The imperfection of the theory (lack of any explanation for the mechanism of continents movement) was the driving force for further studies. The most important ones were the detailed recognition of the ocean floor, and the discovery of the rift and subduction zones.

4

Dzieło Alfreda Wegenera a teoria ekspansji Ziemi

Cwojdziński S.

Przegląd Geologiczny

|

2015

|

Vol. 63, nr 11

1292--1301

EN

Wegener‘s Pangea comprised all the continents during Permian times, surrounded by the Panthalassa all-ocean, much wider than the recent Pacific. The process of widening of new oceans (Atlantic, Arctic and Indian) during the Pangea breakup should be simultaneous with the shrinking of the pra-Pacific. However, there is much evidence that there are close biogeographic links between continents surrounding the Pacific, and the perimeter of the ocean becomes larger. If the Pacific expands like the other oceans, the Earth expansion is inevitable. The plate-tectonic fundamentals of supercontinent reconstructions refer to the hypothesis of the cyclic evolution of continental plates and to the assumption that plate collisions result in amalgamation of successive supercontinents followed by their break-up. As the result, the term “supercontinental cycle” was introduced. Thus, the Pangea history becomes a sequence of different consecutive Pangeas. Two periods of Precambrian supercontinent amalgamation were distinguished based on the supercontinent cyclicity hypothesis, leading to the formation of Meso-Neoproterozoic Rodinia and the Early Proterozoic Pre-Rodinia supercontinent. Pre-Rodinia, Rodinia and Pangea were strikingly similar to one another. To explain this phenomenon, a process of self-organization of tectonic plates is invoked. On an expanding Earth, there was only one supercontinent – Pangea – composed of continental lithosphere surrounding the planet smaller than the present Earth. The break-up process of the supercontinent occurred only once during Earth‘s history. Earth expansion offers a reasonable solution to the main plate-tectonic paradox that the continents could have been repeatedly separated and returned to the same unique configuration.

5

Ciśnienie hydrostatyczne w oceanach przyczyną dryfu płyt tektonicznych i przyczyną trzęsień Ziemi? Hipoteza klinów hydrostatycznych

Wyciszczok S.

Przegląd Geologiczny

|

2015

|

Vol. 63, nr 8

449--453

EN

The article presents the likely cause of cracks in the continental and oceanic lithospheric plates, and the probable causes of earthquakes initiating Earth’s speed changes. As the root cause of one of the earthquakes, the author adopts a rotational speed of the globe (reasons: changes of the ocean level, convection currents, or a change in the ice cover) causing the formation of small d’Alambert’s forces with a latitudinal direction, which affect the tectonic plates. The author shows that there is a natural amplifier in the lithosphere, which converts the small d’Alambert’s forces into forces capable of moving tectonic plates on the asthenosphere. The energy to produce the drift of tectonic plates comes from the potential energy of water column in the oceans and some lakes. Thus, the author also explains where the continent-moving forces come from, unlike AlfredWegener who was not able tounravelthis. It should be emphasized that the earthquake in 2011 (Fukushima) occurred during theEarth’s speed change. Current hypotheses should be re-examined and the reason for tectonic plate drift should be re-considered taking into account the hydrostatic pressure – a factor influencing the water column in the oceans and some lakes, and affecting the change in rotation speed of the Earth. The author believes that it is appropriate to carry out work to identify a close relationship between the changes in the Earth’s speed and earthquakes initiated by these changes, which would allow to forecast some earthquakes.

6

Geologiczna wędrówka przez Orkady i Szetlandy

Latocha A.

Geoturystyka

|

2010

|

nr 1

31-40

PL

W artykule przedstawiono główne rysy krajobrazu archipelagów Orkadów i Szetlandów w kontekście ich budowy geologicznej i rozwoju rzeźby. Wskazano miejsca, gdzie na powierzchni można obserwować skały i formy będące świadectwami kolejnych etapów złożonych dziejów geologicznych wysp, m. in. jedne z najstarszych skał na kontynencie europejskim (pozostałości kaledonidów), skały dawnego dna oceanicznego, intruzje granitowe i ślady dawnej aktywności wulkanicznej oraz formy rzeźby związane z tektoniką i działalnością lodowców. Omówiono także współczesne procesy rzeźbotwórcze, zachodzące w dynamicznie rozwijających się wybrzeżach klifowych, gdzie duże zróżnicowanie litologiczne osadów skutkuje bogactwem form rzeźby. Podkreślono także związek zróżnicowanej budowy geologicznej z rozwojem kulturowym i gospodarczym wysp (m. in. surowce skalne budujące zabytki neolityczne, eksploatacja ropy naftowej i kruszyw) oraz z przyrodą ożywioną (rezerwaty i ostoje ptasie w obrębie klifów).

EN

The main features of the landscape of the Orkney and the Shetland islands are presented in the article in the context of their geological and geomorphic development. The paper describes sites where rocks and landforms reflecting various stages of geological development appear at the surface. These include, among others, the oldest rocks on the European continent (remnants of the Caledonian orogen), rocks of an ancient ocean floor, granite intrusions, traces of former volcanic activity, landforms resulting from tectonics and glacial modelling. Also contemporary processes shaping the dynamic, rocky coastline are discussed, with attention paid to the influence of lithofacial variety of sediments on diversity of landforms within the cliffs and shore zone. The relationships between diversified geology, cultural and economic development of the islands and animate nature are mentioned, as well (eg., rocks used in the Neolithic buildings, oil and aggregate exploitation, nature resources and bird sanctuaries on the cliffs).

7

The challenge of reconstructing the Phanerozoic sea level and the Pacific Basin tectonics

Ruban Dmitry A., Conrad Clinton P., Loon A. J. (Tom)

Geologos

|

2010

|

Vol. 16, No. 4

235--243

EN

The relationships between the interior dynamics of our planet and global sea level can be unravelled when plate-tectonic reconstructions are available for the entire Earth. A review of global tectonics reveals significant deficiencies in our understanding of the geodynamic evolution of the Pacific (Panthalassa or Proto-Pacific) during the Cambrian-Jurassic time-span. This particular, but major, shortcoming presents a true challenge for modern geoscientists, who are encouraged to produce a detailed plate-tectonic reconstruction of the Pacific for the pre-Cretaceous in order to advance our understanding of Phanerozoic sea-level change. A set of approaches, including geological/geophysical modelling, investigation of accretionary prisms, palaeobiogeographical studies, and careful examination of eustatic sea-level changes, are proposed that will help geoscientists tackle the challenge of understanding how Pacific geodynamics affected global sea level during the Phanerozoic.

8

Overview of magmatism in Northwestern Vietnam

Khuong H.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2010

|

Vol. 80, No 2

185-226

EN

Amalgamation of tectonic plates of Southeast Asia occurred in northwestern Vietnam. Six groups of magmatic rocks are related to the tectonic events. The first group corresponds to the major episodes of crustal formation in the South China block, or is linked with the formation of Gondwana. The second group includes granitoids in connection with the collision and formation of the Caledonian-Hercynian folding event. The third group contains Upper Permian ophiolites, as well as the Permian extrusives, formed in intraplate setting, related to back-arcs spreading. The fourth group is related to Triassic Indosinian orogeny, the fifth group comprises Jurassic-Cretaceous intraplate granitoids. Finally, during Cenozoic times, magmatic rocks were represented by alkaline granitoids - the effect of strike-slip faulting related to the collision of India and Eurasia plates.

9

Tectonics and magmatism in Northwest Vietnam

Khuong The H.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2009

|

T. 35, z. 2/1

345-351

PL

Na tle tektoniki płyt Azji południowo-wschodniej przedstawiono położenie północno-wschodniego Wietnamu i pięć grup skał magmowych genetycznie związanych z tą tektoniką. Najstarsza związana jest z powstawaniem Gondwany, druga obejmuje granitoidy związane z kolizjami i powstawaniem struktur kaledońsko-hercyńskich, trzecia zawiera ofiolity Paleotetydy, czwarta to anorogeniczne, jurajsko-kredowe granitoidy wewnątrzpłytowe, piąta, kenozoiczna, reprezentowana jest przez granitoidy - efekt uskoków po kolizji Indii z Azją.

10

Phanerozoic paleoenvironment and paleolithofacies maps : Early Paleozoic

Golonka J.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2009

|

T. 35, z. 4

589-654

EN

The paper presents the detailed plate tectonic, paleogeographic, paleoenvironment and plaeolithofacies maps for eight Early Paleozoic time intervals. Forty maps, generated using PLATES and PALEOMAP programs, contain information about plate tectonics, paleoenvironment, and plaeolithofacies during Cambrian, Ordovician and Silurian. Disintegration of supercontinent Pannotia and origin of Gondwana, Laurentia and Baltica occur during Early Cambrian. Oceans spreading continued during Late Cambrian and Early Ordovician; vast platform flooded by shallow seas existed on the continents. The plate tectonic reorganization happened during Middle Ordovician. Silurian was a time of Caledonian orogeny, closing of Early Paleozoic oceans and origin of supercontinent Laurussia as a result of Laurentia and Baltica collision. Information contained within global and regional papers were posted on the maps and the detailed paleoenvironment and plaeolithofacies zones were distinguished within the platforms, basins and ridges.

PL

Artykuł przedstawia szczegółowe mapy paleogeograficzne dla ośmiu przedziałów czasowych w obrębie wczesnego paleozoiku. Czterdzieści map, skonstruowanych przy użyciu programów PLATES i PALEOMAP, zawiera informacje dotyczące tektoniki płyt, paleośrodowiska i paleolitofacji w czasie kambru, ordowiku i syluru. We wczesnym kambrze nastąpił rozpad superkontynentu Pannotia i utworzyły się kontynenty: Gondwana, Laurencja, Bałtyka i Syberia. W późnym kambrze i wczesnym ordowiku w dalszym ciągu ma miejsce spreding oceanów, istnieją też w tym czasie rozległe platformy zalane przez płytkie morza na kontynentach. Reorganizacja płyt litosfery nastąpiła w środkowym ordowiku. Sylur był okresem orogenezy kaledońskiej, zamknięciem wczesno- paleozoicznych oceanów i powstania superkontynentu Laurosji z połączenia Laurencji i Bałtyki. Informacje zawarte w szeregu globalnych i regionalnych prac zostały naniesione na mapy, a w obrębie platform, basenów i grzbietów wydzielono poszczególne strefy paleośrodowiskowe i paleolitofacjalne

11

Phanerozoic paleoenvironment and paleolithofacies maps : Cenozoic

Golonka J.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2009

|

T. 35, z. 4

507-587

EN

The paper presents the detailed plate tectonic, paleogeographic, paleoenvironment and plaeolithofacies maps for seven Cenozoic time intervals. Thirty five maps, generated using PLATES and PALEOMAP programs, contain information about plate tectonics, paleoenvironment, and paleolithofacies during Paleocene, Eocene, Oligocene, Miocene and Pliocene, time slices. The spatial reconstruction of basin architectures during their origin, expansion, closure and inversion as well as the dynamic of intrabasinal ridges were obtained by palinspastic modeling. This modeling utilized paleomagnetic data and stratigraphic-facies analysis of basins and ridges. Information contained within global and regional papers were selected and posted on the maps. The detailed paleoenvironment and plaeolithofacies zones were distinguished within the basins. The paleogeographic maps illustrate the geodynamic evolution of Earth from Late Cretaceous to Neogene, spreading and origin of new oceans, oceans closing, collisions, continents accretion and origin of new supercontinents.

PL

Artykuł przedstawia szczegółowe mapy paleogeograficzne dla siedmiu przedziałów czasowych w obrębie kenozoiku. Trzydzieści pięć map, skonstruowanych przy użyciu programów PLATES i PALEOMAP, zawiera informacje dotyczące tektoniki płyt, paleośrodowiska i paleolitofacji w czasie paleocenu, eocenu, oligocenu, miocenu i pliocenu. Przestrzenną rekonstrukcję architektury basenów w okresie ich powstawania, ekspansji, zamykania i inwersji oraz analizę dynamiki grzbietów śródbasenowych uzyskano, wykonując modelowanie palinspastyczne, przy uwzględnieniu badań paleomagnetycznych oraz analizy stratygraficzno-facjalnej basenów i rozdzielających je grzbietów. Informacje zawarte w szeregu globalnych i regionalnych prac zostały wyselekcjonowane i naniesione na mapy. W obrębie basenów wydzielono poszczególne strefy paleośrodowiskowe i paleolitofacjalne. Mapy paleogeograficzne ilustrują geodynamiczną ewolucję Ziemi od późnej kredy po neogen, rozrost (spreding) i tworzenie się oceanów, zamykanie się oceanów, kolizje, łączenie się kontynentów i tworzenie się nowych superkontynentów.

12

Palaeogeografia Arktyki w jurze

Golonka J.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2009

|

T. 35, z. 3/1

31-42

EN

Four maps illustrate geodynamic evolution and development palaeoenvironment and palaeolithofacies of the circum-Arctic region during Jurassic times. Plate tectonic process involved break-up of the supercontinent Pangea, rifting and spreading, closure on Mongol-Okhock and Anui oceans, collision of terranes with North America. Clastic sedimentation prevailed during Jurassic in the region. Important source rocks were deposited during Late Jurassic-Early Cretaceous times.

13

Główne elementy paleogeograficzne Zachodnich Karpat zewnętrznych w późnej jurze i wczesnej kredzie

Golonka J., Krobicki M., Waśkowska-Oliwa A., Vasicek Z., Skupien P.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2008

|

T. 34, z. 3/1

61-72

PL

Praca koncentruje się na elementach ważnych dla zrozumienia paleogeografii Zachodnich Karpat zewnętrznych w późnej jurze i wczesnej kredzie w nawiązaniu do litostratygrafii różnych stref facjalnych i opracowania skał macierzystych tworzących się w tym okresie. Opisano szereg elementów paleograficznych: Tetyda alpejska i basen magurski, grzbiet ślaski, basen seweryńsko-mołdawidzki oraz platforma północnoeuropejska. W obrębie tej platformy wyróżniono strefy wyniesione: grzbiet Baska-Inwałd oraz pawłowska platforma węglanowa, a także strefy basenowe: basen bachowicki i basen mikułowski.

EN

The present paper concentrates on the elements important to understanding the paleogeography of the West Carpathians during Late Jurassic and Early Cretaceous times. These elements are linked to the lithostratigraphy of the various facies zones as well as occurrence of hydrocarbon source rocks. Several paleogeographic elements have been described: the Alpine Tethys, Magura Basin, Silesian Ridge, Severin-Moldavidic Basin and North European Platform. The uplifted and basinal zones were distinguished within the platform. The Baska-Inwałd Ridge and Pavlov Carbonate Platform belong to the uplifted elements, while Bachowice and Mikulov basins represent the basinal zones.

14

Phanerozoic paleoenvironment and paleolithofacies maps : Mesozoic

Golonka J.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2007

|

T. 33, z. 2

211-264

EN

The paper presents the detailed plate tectonic, paleogeographic, paleoenvironment and paleolithofacies maps for eight Mesozoic time intervals. The most significant Triassic convergent event was the Indosinian orogeny, the collision of Indochina and Indonesia with South China, and consolidation of Chinese blocks. The continued northward drift of the Cimmerian continents corresponded with the closing of the Paleotethys and opening of the Neotethys Ocean. Plate tectonic activity around the Triassic-Jurassic boundary caused paleogeographic and paleoclimatic change, which triggered mass extinction. The rifting in the Atlantic during the Early Jurassic was followed by Middle and Late Jurassic spreading. Cretaceous was the time of the farther spreading of Central Atlantic, as well as origin of South Atlantic and Indian oceans. These events were leading to the maximum dispersion of continents during Phanerozoic times.

PL

Artykuł przedstawia szczegółowe mapy obrazujące tektonikę płyt, paleogeografię, paleośrodowisko i paleolitofacje ośmiu mezozoicznych przedziałów czasowych. Mapy te dotyczą przedziałów czasowych w obrębie triasu, jury i kredy. Głównym konwergentnym wydarzeniem w okresie późnego triasu była orogeneza indochińska, czyli kolizja Indochin i Indonezji z południowymi Chinami, oraz konsolidacja bloków chińskich. Postępujący w kierunku północnym dryft płyt kimeryjskich spowodował zamykanie oceanu Paleotetyda i otwieranie się oceanu Neotetyda. Aktywna tektonika płyt na granicy triasu i jury spowodowała zmiany paleogeograficzne i paleoklimatyczne, które wywołały masowe wymieranie gatunków fauny i flory. Rifting Atlantyku centralnego w okresie wczesnej jury poprzedził środkowojurajski i późnojurajski spreding tego oceanu. W kredzie nastąpił dalszy spreding Atlantyku centralnego, jak również narodziny Atlantyku południowego i Oceanu Indyjskiego. Wydarzenia te prowadziły do największego w fanerozoiku rozproszenia kontynentów.

15

Phanerozoic paleoenvironment and paleolithofacies maps : late Palezoic

Golonka J.

Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

|

2007

|

T. 33, z. 2

145-209

EN

The paper presents the detailed plate tectonic, paleogeographic, paleoenvironment and paleolithofacies maps for eight Late Paleozoic time intervals. These maps are dealing with the Devonian, Carboniferous and Permian time slices. The relationship of the continental configuration, lithofacies, tectonics and climate from the disassembly of Oldredia to the assembly of Pangea is clearly depicted on this series of reconstructions. The distribution of lithofacies shows climatic change associated with continental disassembly and assembly. The breakup of continents and origin of oceans generated basins related to rifting and passive margin development. The assembly of continents contributed to the formation of foreland basins. The subduction zones are related to the back--arc basins. The biological extinction events were perhaps related to the plate reorganization and mantle plume activity.

PL

Artykuł przedstawia szczegółowe mapy obrazujące tektonikę płyt, paleogeografię, paleośrodowisko i paleolitofacje ośmiu przedziałów czasowych późnego paleozoiku. Mapy dotyczą szeregu przedziałów czasowych w obrębie dewonu, karbonu i permu. Wzajemne stosunki pomiędzy konfiguracją kontynentów, litofacjami, tektoniką płyt i klimatem, jakie panowały w okresie od rozpadu superkontynentu Oldredia aż po powstania nowego superkontynentu Pangen, są wyraźnie zaznaczone na poszczególnych mapach tworzących spójną serię rekonstrukcji palinspastycznych. Rozkład litofacji jest wyraźnie związany z rozpadem i łączeniem się kontynentów, a także ze zmianami klimatu wywołanymi tektoniką płyt. Rozpad kontynentów i tworzenie się oceanów wpłynęło na powstanie basenów związanych z ryftingiem i rozwojem krawędzi pasywnych. Łączenie się kontynentów przyczyniło się do tworzenia basenów przedgórskich. Strefy subdukcji związane są z basenami załukowymi. Zmiany klimatu i wymieranie są związane z reorganizacją płyt i aktywnością pióropuszy płaszcza.

16

Jurassic geodynamics of ridges within the Outer Carpathian realm in Poland

Golonka J., Krobicki M., Słomka T., Oszczypko N., Ślączka A.

Volumina Jurassica

|

2006

|

Vol. 4, no. 1

42-43

EN

The complex Mesozoic tectonics of the Outer Carpathians produced series of ridges separating deep water basins. The Penninic-Pieniny Ocean, which originated during the Early Jurassic, was divided into the northwestern and southeastern basins by the mid-oceanic Czorsztyn Ridge. This ridge became well pronounced during the Middle Jurassic. The occurrence of mafic (basalt) intrusions at the eastern termination of the Czorsztyn Ridge in the Novoselica Klippen (Lashkevitsch et al. 1995; Golonka et al. 2004; Krobicki et al. 2005) seems to support the thermal origin of the ridge related to sea-floor spreading. During Jurassic - Early Cretaceous time the Czorsztyn Ridge was submerged and did not supply clastic material into the Pieniny and Magura Basins. This observation provides an argument against the origin of the ridge as the rifted-away fragment of the European Platform. The Jurassic - Early Cretaceous Silesian Ridge originated as a result of the fragmentation of the European Platform in this area (Golonka et al. 2003, 2004). The proto-Silesian Basin was formed during the synrift process with a strong strike-slip component. The complex system of rotated blocks was borne. The emerged fragment of these blocks supplied material to the basin. The opening of the basin is related to the propagation of the Atlantic rift system (Golonka et al. 2003). The Silesian Ridge separated the proto-Silesian Basin from the Alpine Tethys. The Eastern Carpathian (Sinaia or "black flysch") as well as to the Southern Carpathian Severin zone (Sandulescu 1988) are somehow related to this proto-Silesian basin. The direct connection is obscured however by the remnants of the Transilvanian Ocean in the area of the eastern end of Pieniny Klippen Belt Basin. In this area existed a junction of the different basinal units - Alpine Tethys, Transilvanian Ocean and Outer Carpathian Basin. The Bucovino-Getic Microplate (Golonka et al. 2003) constitutes a fragment of the East European Platform. It includes Precambrian, Early Palaeozoic (Caledonian) granites and metamorphic rocks, Late Palaeozoic (Variscan) metamorphic rocks as well as the late Palaeozoic and Mesozoic sedimentary cover. The connection of this Bucovino-Getic microplate with the Silesian Ridge is uncertain because of transform faults related to the Jurassic opening of Alpine Tethys.

17

Atrakcje geoturystyczne Nowej Zelandii

Latocha A.

Geoturystyka

|

2006

|

nr 3

3-14

PL

Artykuł prezentuje wybrane atrakcje geoturystyczne Nowej Zelandii. Są one podstawą do omówienia głównych aspektów budowy geologicznej oraz procesów rzeźbotwórczych, przeszłych i współczesnych, kształtujących krajobraz tego kraju. Zaprezentowano zarówno zjawiska wielkoskalowe - wulkaniczne i geotermalne procesy i formy Wyspy Północnej, charakterystykę genezy oraz współczesnej morfodynamiki Alp Południowych, współczesne i plejstoceńskie przekształcenia rzeźby w wyniku zlodowaceń, jak i zjawiska w skali lokalnej - formy krasowe i selektywne wietrzenie w Skałach Naleśnikowych oraz występowanie septarii - wielkich konkrecji - Głazy Moeraki.

EN

The article presents selected geotourist attractions of New Zealand. They form a basis to discuss the main geological features and past and present morphological processes shaping New Zealand's landscape. Large-scale phenomena are presented, such a volcanic and geothermal processes and landforms of the North Island, genesis and morphodynamics of the Southern Alps, present and Pleistocene landscape changes due to glaciations, as well as phenomena of local-scale, such as karst and selective weathering of the Pancake Rocks and occurrence of large septarian concretions, the Moeraki Boulders.

18

The Orava Deep Drilling Project and post-Palaeogene tectonics of the Northern Carpathians

Golonka J., Aleksandrowski P., Aubrecht R., Chowaniec J., Chrustek M., Cieszkowski M., Florek R., Gawęda A., Jarosiński M., Kępińska B., Krobicki M., Lefeld J., Lewandowski M., Marko F., Michalik J., Oszczypko N., Picha F., Potfaj M., Słaby E., Ślączka A., Stefaniuk M., Uchman A., Żelaźniewicz A.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2005

|

Vol. 75, No 3

211-248

EN

This paper presents an insight into the geology of the area surrounding the ODDP proposed drilling site, and the structural development of the Carpathians in post-Palaeogene times. Since the deep drilling is proposed to be located in the Orava region of the Northern Carpathians, on the Polish-Slovak border, the structure and origin of the Neogene Orava Basin is also addressed in the paper. The outline of geology of the Carpathian Mountains in Slovakia and Poland is presented. This outline includes the Inner Carpathian Tatra Mountains, the Inner Carpathian Palaeogene Basin, the Pieniny Klippen Belt, the Outer Carpathians, the deep structure below the Carpathian overthrust, the Orava Basin Neogene cover, the Neogene magmatism, faults and block rotations within the Inner and Outer Carpathians, and the Carpathian contemporary stress field. The outline of geology is accompanied by the results of the most recent magnetotelluric survey and the detailed description of the post-Palaeogene plate tectonics of the circum-Carpathian region. The oblique collision of the Alcapa terrane with the North European plate led to the development of the accretionary wedge of the Outer Carpathians and foreland basin. The northward movement of the Alpine segment of the Carpathian-Alpine orogen had been stopped due to its collision with the Bohemian Massif. At the same time, the extruded Carpatho/ Pannonian units were pushed to the open space, towards a bay of weak crust filled up by the Outer Carpathian flysch sediments. The separation of the Carpatho/Pannonian segment from the Alpine one and its propagation to the north was related to the development of the N-S dextral strike-slip faults. The formation of the West Carpathian thrusts was completed by the Miocene time. The thrust front was still progressing eastwards in the Eastern Carpathians. The Carpathian loop including the Pieniny Klippen Belt structure was formed. The Neogene evolution of the Carpathians resulted also in the formation of genetically different sedimentary basins. These basins were opened due to lithospheric extension, flexure, and strike-slip related processes. A possible asteno- sphere upwelling may have contributed to the origin of the Orava Basin, which represents a kind of a rift modified by strike-slip/pull-apart processes. In this way, a local extensional regime must have operated on a local scale in the Orava region, within the frame of an overall compressional stress field affecting the entire West Carpathians. Nevertheless, many questions remain open. Without additional direct geological data, which can be achieved only by deep drilling under the Orava Deep Drilling Project, these questions cannot be fully and properly answered.

PL

W grudniu 1999 Polska dołączyła do programu wierceń kontynentalnych - International Continental Scientific Drilling Program (ICDP). W ramach tego programu jest przygotowywany projekt głębokiego wiercenia w strefie kontaktu teranu Karpat wewnętrznych i płyty północnoeuropejskiej. Praca przedstawia zarys geologii Karpat na terenie Polski i Słowacji, ze szczególnym uwzględnieniem Tatr, paleogenu wewnątrzkarpackiego, pienińskiego pasa skałkowego, zachodnich Karpat zewnętrznych, podłoża nasunięcia karpackiego na południe od Krakowa, neogeńskiego wulkanizmu i budowy geologicznej niecki orawskiej. Wiercenie "Orawa" byłoby usytuowane w rejonie Jabłonki-Chyżnego na linii przekroju sejsmicznego CELEBRATION CEL01, jak również w niedalekim sąsiedztwie głębokiego przekroju geologicznego Kraków-Zakopane i na linii przekroju Andrychów-Chyżne. Przekroje Kraków--Zakopane i Andrychów-Chyżne wykorzystują szereg wierceń Państwowego Instytutu Geologicznego i PGNiG, a także badania sejsmiczne i magnetote-luryczne. Usytuowanie wiercenia w rejonie przygranicznym pozwoli na międzynarodową współpracę z geologami i geofizykami słowackimi. Wiercenie to ma na celu wyjaśnienie szeregu problemów badawczych. Jednym z nich jest zagadnienie młodych i współczesnych ruchów tektonicznych w Karpatach. Przez obszar karpacki przebiega granica europejskiego pola plam gorąca, wyznaczona neogeńskim wulkanizmem oraz rozkładem strumienia cieplnego. Na obszarze pomiędzy Górną Orawą a Górnym Śląskiem, linia graniczna łącząca neogeńskie wulkanity Zakarpacia z andezytami rejonu przypienińskiego i bazaltami Dolnego Śląska przecina skośnie nasunięcia jednostek fliszowych Karpat Zewnętrznych. Równocześnie w rejonie Orawy do pienińskiego pasa skałkowego skośnie dochodzi oś karpackiej, ujemnej anomalii grawimetrycznej, a podłoże skonsolidowane występuje na głębokości nie większej niż 6-9 km, a więc w zasięgu głębokiego wiercenia, co sugerują wyniki badań megnetotellurycznych (Żytko, 1999) i magnetycznych. Podniesienie to, przy generalnym zapadaniu podłoża platformy europejskiej pod Karpaty ku południowi, może bya spowodowane warunkami geotermicznymi, na skutek podnoszenia się astenosfery i występowania pióropuszy płaszcza. Pióropusze te mogą bya niezależne od karpackiej kompresji i subdukcji. Z piórpuszami tymi łączy się lokalna i regionalna ekstensja w warunkach megaregionalnej kompresji. Zjawiska tego rodzaju nie są jeszcze dokładnie poznane, aczkolwiek występują w kilku miejscach na świecie (np. Panteleria na Morzu Śródziemnym). Opracowanie zagadnienia roli pióropuszy płaszcza i określenie ich relacji do kolizji i subdukcji mają zasięg globalny, a ich wyjaśnienie w rejonie karpackim pozwoli na stworzenie uniwersalnego modelu ewolucji orogenów. Nie jest wykluczone, że mamy do czynienia z orogenezą "modyfikowaną" przez pióropusz płaszcza. Powstanie niecki Orawy i Podhala mogłoby więc mieć związek z riftingiem spowodowanym wpływem pióropuszy płaszcza na pograniczu dwóch płyt. Ryft ten jest obrzeżony między innymi wyniesieniami Babiej Góry i Orawskiej Magury. Z ryftem może być związany wulkanizm ukryty pod neogeńskimi utworami niecki orawskiej, a widoczny jako wysokooporowe ciała na profilach megnetotellurycznych. Tektonikę tego obszaru komplikuje występowanie uskoków przesuwczych o różnym przebiegu i orientacji i związane z nimi tworzenie się basenów międzyprzesuwczych typu pull-apart. Proponowane wiercenie przyczyniłoby się do uzyskania odpowiedzi na postawione wyżej problemy. Dla określenia dokładnej lokalizacji wiercenia i jego właściwej interpretacji geologicznej konieczne będzie wykonanie dodatkowych prac geofizycznych. Płytka sejsmika wyjaśniłaby zasięg utworów neogeńskich i pozycję pienińskiego pasa skałkowego pod utworami neogenu, zaś głęboka sejsmika, a zwłaszcza zdjęcie 3-D, przyczyni łaby się do lepszego rozpoznania tektoniki wgłębnej.

19

Devonian/Lower Carboniferous stratigraphy, facies patterns and palaeogeography of Iran. Part II, Northern and central Iran

Wendt J.

Acta Geologica Polonica

|

2005

|

Vol. 55, no. 1

31-97

EN

Apart from a few small remnants of the Turan Plate in the north, Iran during the Palaeozoic was part of the northern margin of Gondwana. On the basis of 65 sections, the majority of them covering the time-span from the Late Silurian into the Early Carboniferous, the stratigraphy and facies pattern of this area have been elucidated. Biostratigraphical calibration and correlation of the sections, mostly by means of conodonts and brachiopods, show the evolution from a shallow carbonate- dominated shelf in the Silurian which, by a drop of sea-level, was transformed into a siliciclastic shelf during the Early Devonian. Fully marine conditions were subsequently re-established in the Middle Devonian to early Frasnian and persisted into the early Late Carboniferous.A widespread uplift in the latest Carboniferous turned the entire area into a continental regime before the onset of a new marine cycle during the late Early Permian. With the exception of the northern zone (Talesh Range, Aghdarband), the Palaeozoic of Iran is characterized by continental to shallow marine deposits showing that enormous portions of the northern margin of this sector of Gondwana have been subducted during the convergence of the Turan and Iran Plates and the elimination of the Palaeotethys during the Late Triassic.

20

Geodynamic evolution of the o rogen: the West Carpathian and Ouachitas case study

Golonka J., Ślączka A., Picha F.

Annales Societatis Geologorum Poloniae

|

2003

|

Vol. 73, No 3

145-167

EN

Twelve time interval maps have been presented which depict the plate tectonic configuration, paleogeography and lithofacies for the circum-arpathian area from the Late Carboniferous through Neogene and for the circum-Ouachita region from Late Cambrian through Early Permian. The following geodynamic evolutionary stages can be distinguished in these two orogens: Stage I - rifting of terranes off the major continent, forming oceanic basins (Triassic-Early Cretaceous in the Carpathian region, Cambrian-Devonian in the Ouachita region); Stage II - formation of subduction zones along the active margin, partial closing of oceanic basin, development of deep-water flysch basin associate with this rifting on the platform (passive margin) with the attenuated continental crust (Late Cretaceous-Paleocene in the Carpathian region, Early Carboniferous in the Ouachitas); Stage III - collision, perhaps terrane-continent, with the accompanying conver- gence of two large continents, development of accretionary prisms, Eocene-Early Miocene time in the Carpathian region, Late Carboniferous in the Ouachitas; and Stage IV - postcollisional, (Miocene-Present-future? in the Carpathians, Permian-Triassic in the Ouachitas). Both, Carpathians and Ouachitas are accretionary prisms formed in response to terrane-continent and continent-continent collision. The paleogeographic approach we have taken shows how these mountain belts were constructed through the orogenic cycle, which reflects complex plate tectonic processes. Carpathians and Ouachitas record complete and homologous Wilson cycle.