pomiarowycho zróżnicowanych rozmiarach i lokalizacjipotwierdziło obecność dwukondygnacyjnych podziemi.Na całej przebadanej powierzchni, tuż poniżejposadzki, widoczne są liczne punktowe strefy wzmocnieniasygnału, które należy wiązać z posadowieniempłytek ceramicznej podłogi. Na poziomie około 0,5 mponiżej poziomu gruntu, w centralnej części kościołana uzyskanych obrazach GPR widoczny jest podział napoprzecznie rozdzielone segmenty, które odpowiadająprzejściu fali EM przez sklepienia centralnego pomieszczeniawspartego na filarach, które zadokumentowanoskaningiem laserowym w formie modelu 3D.

polygons ofvarious sizes and locations confirmed the presenceof two-levelled crypts. On the entire surveyed surface,just below the floor surface, there are numerouspoints of signal amplification zones, which shouldbe associated with the fixing of ceramic floor tiles. Atapprox. 0.50 m below the ground level, in the centralpart of the church, the GPR images show a divisioninto transversely separated segments which correlatewith the passage of the EM wave through the vaultsof the central room supported by columns. It wasdocumented by laser scanning in the form of a 3Dmodel.

wątkami murów i sklepień kamiennych oraz ceglanych. Odwiedzający podziwiają autentyzm miejsca, interesują się widocznymi śladami przeobrażeń, lecz mają problem z interpretacją źródeł. Autorka podjęła próbę uczytelnienia historii podziemi, przełożenia ich dziejów rozpoznanych przez badaczy (historyków sztuki, archeologów prowadzących wieloletnie prace w obiekcie) na język obrazów, czyli przedstawienia wizji dawnego wyglądu i funkcji. Wizje rekonstrukcyjne opierają się na autentycznych śladach materialnych, czyli stanie murów, przekryć, otworów, który skonfrontowano ze źródłami pisanymi. Rezultatem pracy jest komplet widoków kilku najstarszych podziemnych wnętrz, porównujących stan obecny ze stanem sprzed wieków, oraz zwięzły opis interpretacyjny.

brick and stone vaults, are extraordinary. Visitors admire the authenticity of this place and show interest in visible traces of remodeling, although they appear to have problems with interpreting sources. The author clarified the cellars’ history and translated it as explored by others (arts historians, archaeologists who had conducted many years of research on the structure) to the language of images, a vision of the cellars’ past appearance and use. The reconstructions are based on authentic material traces: the state of the walls, vaults and openings, as confronted with written sources. The result of this study is a set of views of several of the oldest underground interiors, which compare the state as encountered with the state from ages before, along with a brief interpretation.

spaces in Khuzestan province. The average summer temperature in the central of Province is about 38°C, which is far from the comfort of the temperature. The surface annual temperature fluctuation in the Province varies from 23.5 in the north of the province to 28.5 °C in the southeast. Investigating the temperature fluctuation in the soil layers shows that it decreases with increasing depth, so that at a depth of 10 meters, the temperature fluctuation is approximately zero and it is equal to the annual average temperature. Therefore to 10 m depth, temperature fluctuation decreases by increasing the depth. The use of underground spaces in the Province can be taken in coping with heat and extreme sunlight, reducing energy and controlling dust and has positive effect on economic, social and environmental dimensions of sustainable development.

prowincji Chuzestan. Średnia temperatura latem w centralnej części prowincji wynosi około 38 ° C, co jest dalekie od komfortowej temperatury. Roczne wahania temperatury powierzchniowej w prowincji wahają się od 23,5 °C na północy prowincji do 28,5 °C na południowym wschodzie. Badanie wahań temperatury w warstwach gleby wykazało, że zmniejsza się ona wraz ze wzrostem głębokości, tak że na głębokości 10 metrów wahania temperatury są w przybliżeniu zerowe i są równe średniej temperaturze rocznej. Dlatego do głębokości 10 m wraz z rosnącą głębokością zmniejszają się wahania temperatury. Wykorzystanie przestrzeni podziemnych w tej prowincji może być wykorzystane do walki z upałem i ekstremalnym nasłonecznieniem, ograniczania zużycia energii i kontrolowania zapylenia oraz ma pozytywny wpływ na wymiar ekonomiczny, społeczny i środowiskowy zrównoważonego rozwoju.

odrestaurowano podziemia jako zespół funeralny o unikatowych wartościach zabytkowych, a także interesujący zabytek architektoniczny wraz z artefaktami wbudowanymi w strukturę ścian. Artefakty znalazły się w podziemiach w efekcie zawalenia się sklepienia nawy głównej (1733), które przebiło posadzkę i sklepienie piwnic, grzebiąc liczne zabytki małej architektury. Podczas prac restauratorskich zostały one odnalezione jako elementy wtórnie wmurowane w ściany piwnic. Badania archeologiczne w podziemiach bazyliki doprowadziły do odnalezienia dwóch murowanych krypt biskupich zakopanych w ziemnym podłożu pod nawami. Odkryto także późnośredniowieczny i nowożytny system kanałów odwadniających. Sprawia to, że podziemia bazyliki to wyjątkowy zespół architektoniczny i funeralny, w przeszłości będący świadomie tworzoną nekropolią.

was performed in the years 2008–2015. As a result, the cellar was restored as a funerary complex of unique heritage value, as well as an interesting architectural monument together with artefacts that had been incorporated into the wall structure. The artefacts found themselves in the cellars as a result of the collapse of the main nave’s vault (1733), which had fallen through the floor and vaults of the cellars, burying numerous interior architectural elements. They were found during restoration work as pieces that had been incorporated into the cellar walls. Archaeological exploration of the basilica’s cellars led to the discovery of two masonry bishops’ crypts buried in the soil underneath the naves. In addition, a late-medieval and modern-period system of water drainage troughs was discovered. This means that the basilica’s cellars form an exceptional architectural and funerary complex that was a deliberately created necropolis in the past.

archeologicznych. Badaczka sformułowała także postulaty, w których wnioskowała o pozostawienie wszystkich piwnic jako pomieszczeń nieotynkowanych z uczytelnionym wątkiem muru i uzupełnionymi spoinami. Kolejne ustalenia zapadły w 1972 roku, gdy Rynek Starego Miasta został wpisany do rejestru zabytków jako miejski układ urbanistyczny prawnie chroniony. Wynikiem analizy i badań specjalistów z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie było naukowe opracowanie opinii na temat zagrożeń dla zabytkowego budownictwa w rejonie przemyskiej Starówki autorstwa Z. Strzeleckiego, S. Ropskiego, Z. Jury. Przeprowadzona została także przez Warszawski Speleoklub PTTK inwentaryzacja podziemi w rejonie Rynku Starego Miasta w Przemyślu. Powstało również opracowanie inżynieryjno-historyczne na temat podziemnych instalacji i wynikających z tego problemów rewaloryzacji historycznej części miasta Przemyśla autorstwa M. Nodżaka, A. Perłakowskiego i R. Zołotnyka. W 1997 roku zostały omówione wycinkowo przez W. Trojanowskiego stare, murowane z łamanego kamienia kanały sanitarne, biegnące pod płytą przemyskiego Rynku. Wyniki powyższych opracowań i badań architektonicznych Renaty Frazikowej były prologiem do rozpoczętych prac koncepcyjnych nad udostępnieniem piwnic w kamienicy Rynek 1 ćwierć wieku później. Na przełomie XX i XXI wieku ponownie podjęto tematykę rewitalizacji piwnic pod przemyskim magistratem w połączeniu z zabytkowym odcinkiem kolektora biegnącym pod płytą Rynku dla celów turystycznych. Stanowiło to punkt wyjścia do późniejszych prac adaptacyjnych, które miały miejsce w I ćwierćwieczu XXI wieku. Powstałe projekty obejmowały oczyszczenie i restaurację piwnic pod magistratem miejskim w kamienicy przy Rynku 1 oraz udrożnienie i rewaloryzację nowożytnego kolektora sanitarnego. Połączenie tych obu przestrzeni podziemnych o historycznym znaczeniu dla rozwoju miasta miało stanowić I etap rewitalizacji Podziemnego Przemyśla i utworzenia Podziemnej Trasy Turystycznej. Obecnie koncepcja ta jest kontynuowana przez zagospodarowanie piwnic i podziemnego przejścia kolektorem sanitarnym oraz połączenie nowoczesnym łącznikiem z dwoma kondygnacjami piwnic tzw. Kamienicy Brzykowskiej, należącej do Muzeum Historii Miasta Przemyśla, stanowiącego oddział Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej. Są to interesujące rozwiązania projektowe i konserwatorskie, a także badawcze w zakresie historii architektury, ze względu na dotychczas niedostępne obiekty podziemnego budownictwa.

archive search and archeological research. The researcher postulated to leave all the cellars unplastered with visible fragment of the wall and filled in joints. Other arrangements were made in 1972 when the Market Square entered the register of objects of cultural heritage as an urban layout protected by law. The output of the analysis and the research by the specialists from the University of Science and Technology in Krakow was a scientific description of the opinions about the threats for the historical buildings in the Market Square of Przemyśl by Z. Strzelecki, S. Ropski, Z. Jura. Warsaw Speleo Club PTTK also carried out an inventory of the underground of the Market Square in Przemyśl. Engineering and historical study about the underground installations and connected with them problems with the upgrade of the historical part of the city was created by M. Nodżak, A. Perłakowski and R. Zołotnyk. In 1997 an old sewage system made of broken stone which runs beneath the surface of the Market Square in Przemyśl was partly described by W. Trojanowski. The results of the abovementioned descriptions and architectural research by Renata Frazikowa were the prologue to the started conceptual work on opening for public the cellars of the tenement house at 1 Market Square that took place a quarter of a century later. At the turn of the 20th and the 21st century the topic of revitalisation for tourist purposes of the cellars beneath the Magistrate building in Przemyśl together with the historical part of the collector sewer that runs beneath the surface of the Market Square was brought up again. It was the starting point for later adaptation work that took place in the fi rst quarter of the 21stcentury. The projects involved clearing and restoration of the cellars beneath the Magistrate in the tenement house at 1 Market Square as well as unblocking and upgrading of the modern collector sewer. Connecting these two underground spaces of historical value for the development of the town was the first stage of the revitalisation of the Underground Przemyśl and creating the Tourist Underground Route. At the moment the concept is continued by the development of the cellars and the underground passage along the collector sewer as well as by modern connection with two storeys of so called Brzykowska Tenement House, which belongs to the Museum of the History of the City of Przemyśl and is a branch of the National Museum of Przemyśl. They are very interesting design and conservation solutions also in terms of the history of architecture due to so far inaccessible spaces of underground constructions.

także przedstawia wybór literatury odnoszącej się do przedmiotowych zabytków. Przytoczone są najstarsze artykuły poświęcone przemyskim kamienicom, ze szczególnym uwzględnieniem opracowań prof. dr. hab. inż. arch. J.T. Frazika oraz mgr inż. arch. Renaty Frazikowej, będącej także historykiem sztuki. Ukazany jest również zarys konserwatorskich zmagań lokalnych służb konserwatorskich z restauracją kamienic w II połowie XX wieku. Omówiono także stan prawny piwnic oraz kolektora sanitarnego, jak też poszczególne formy ochrony zabytkowego rynku, kamienicy mieszczącej piwnice pod budynkiem przy Rynku 1. Część tę zamyka przestawienie historii piwnic wedle ustaleń oraz badań architektonicznych Renaty Frazikowej odnoszących się do piwnic i przyziemia budynku przy Rynku 1. Na koniec przedstawione zostały rozważania na temat dziejów kolektora sanitarnego, co należy do trudnych spraw, zważywszy na szczupły zasób informacji, materiałów kartograficznych i archiwalnych. W kolejnym numerze „Wiadomości Konserwatorskich” w 2018 roku opublikowana zostanie część II artykułu. Poświęcona będzie omówieniu prac projektowych i całego procesu zaplanowanej rewitalizacji, a także trwającemu po dziś dzień zagospodarowaniu piwnic oraz kolektora. Podsumowaniem będzie przedstawienie Podziemnej Trasy Turystycznej w Przemyślu, w tym ukazanie jej na tle zasobów podziemnej architektury w Polsce oraz jej wykorzystania w turystyce i promocji dziedzictwa kulturowego regionu.

houses in Przemyśl, and presents a selection of literature referring to the monuments in question. The oldest articles devoted to tenement houses in Przemyśl are quoted, with particular attention to the studies by Prof. dr hab. inż. arch. J. T. Frazik, and mgr inż. arch. Renata Frazikowa, an art historian. It also describes the outline of a conservation struggle of the local conservation services to restore tenement houses during the 2nd half of the 20th century. The legal state of the cellars and the collector sewer was described, as well as particular forms of protecting the historic market square, and the tenement house with cellars underneath it at 1 Market Square. This part concludes with a presentation of the history of the cellars according to the fi ndings and architectonic research conducted by Renata Frazikowa, related to the cellars and basement of the building at 1 Market Square. And finally, considerations on the history of the collector sewer are presented, which is a difficult issue considering the limited amount of information, cartographic and archive materials. Part 2 of the article will be published in the next issue of “Conservation News” in the year 2018. It will be devoted to describing project work and the whole process of planned revitalisation, as well as the development of cellars and the collector sewer continuing till today. It will conclude with the presentation of the Underground Tourist Route in Przemyśl, including showing it against the background of underground architecture in Poland and its use in tourism and promotion of the cultural heritage of the region.

from drilling and blasting of ore present health threats due to poor ventilation. Four prominent small scale underground mines were studied to identify the safety issues associated with small scale underground mining in Ghana. It is recognized that small scale underground mining in Ghana is inundated with unsafe acts and conditions including stope collapse, improper choice of working tools, absence of personal protective equipment and land degradation. Inadequate monitoring of the operations and lack of regulatory enforcement by the Minerals Commission of Ghana are major contributing factors to the environmental, safety and national security issues of the operations.

Rzeszowie rozpoczęto od opracowania kompleksowego planu rewaloryzacji i projektów technicznych. Prace rozpoczęto od zabezpieczenia podziemi i piwnic przy kamienicach i pod płytą rynku, oraz konstrukcji wszystkich obiektów. Prowadzono kolejno kompleksowe remonty wszystkich kamienic, na ogół zgodnie z przygotowanym planem rewaloryzacji. W przestrzeni rynku przywrócono pomnik Tadeusza Kościuszki, a następnie nakrycie usytuowanej w pobliżu stu dni, co spowodowało dysonans na przedpolu pomnika. Na końcu prac umieszczono w miejscu brakującej zachodniej pierzei scenę oraz zrewitalizowano płytę rynku.

of the Old Town Square in Rzeszów was started from drawing up a comprehensive plan for restoration and technical projects. The work started with securing the basement and cellars of the houses and under the plate of the market square and constructions of all facilities. Comprehensive renewals of all houses, generally in accordance with the restoration plan, were carried out sequentially. In the market square space, the Tadeusz Kościuszko monument was restored, and then the covering of the well located nearby, which resulted in a dissonance in the foreground of the monument. At the end of the works, a stage was constructed and the market square plate was renewed to replace the missing western frontage.

nocy, życia i śmierci obejmował i otoczenie człowieka, i jego samego. Majestatyczny cykl przemian zawierał uzupełniające się i wzajemnie warunkujące przeciwieństwa: tryumfalny moment przebudzenia natury z letargu i narodziny nowego życia były możliwe jedynie po nieuchronnym pogrążeniu się ? po upływie określonego czasu ? w otchłani ciemności, snu i śmierci. Ślady tych wyobrażeń są czytelne w większości religii świata. Miejsce pozornej śmierci, zimowego i nocnego letargu " zaświaty " lokowano zarówno w obszarze wygwieżdżonego firmamentu, a więc na niebieskim sklepieniu, jak i w podziemiach - w głębinach łona Ziemi. Liczne pieczary i jaskinie z ich labiryntem korytarzy, komór, podziemnych rzek i syfonów musiały prehistorycznego człowieka fascynować i przerażać martwą ciszą, światem niekończącej się nocy, wszystko pochłaniającej ciemności i zmienionych odczuć przestrzeni. Ślady pozostawione w jaskiniach przez człowieka, poczynając od całkowicie przypadkowych, a kończąc na wyeksponowanych tam przez niego wizerunkach i znakach, świadczą o szczególnych funkcjach tych wnętrz w jego systemie wierzeń.

and the Beyond in visions and achievements of antique architecture antique Egyptians in their tombs and the "Books of the Underworld". Through the power of magic endeavours they assisted the dead in their metamorphosis in the depths of the Earth, so that similarly to gods, they could accompany the victorious Ra in his regenerating journey to the Earth, from where after coming back to life Oziris triumphantly returned in the morning, beginning a new journey during the day. The tombs of the Egyptians are in reality the bringing of Heaven to the Underworld. Whereas, the Greeks - like many other people - were convinced about the darkness and sadness of the world of shadows, from which none returned. However, according to the account of Homer from the Odyssey, they practiced necromancy, i.e. they made contact with the dead, craving from them desired information. This aim was serviced by the greatest and most renowned oracle of the dead in Ephyra. The personnel of this oracle - the priests of Hades - could magni cently, through various sociopsychological techniques, prepare the suppliants to perceive the illusion of the "Palace of Percephona and Hades" ? created for them, as the authentic sphere of the Beyond. And so, that which the Egyptians tried to acquire through magical achievements, the Greeks accomplished through illusion and sensory delusion, in this way conquering natural scepticism found in their culture and mental life.

Artykuł omawia problem rewitalizacji podziemi na tle ogólnych walorów przyrodniczych i kulturowych miasta, przez co uzasadnia koncepcję m.in. turystycznego wykorzystania budowli. Tekst powstał na podstawie badań terenowych, inwentaryzacji korytarzy, studiów kartograficznych i związanych z tematem literatury. Zostały w nim również uwzględnione dane pochodzące z komplementarnych projektów dotyczących zagospodarowania Wzgórza Zamkowego. Omawiane w artykule poniemieckie podziemia znajdują się we wschodniej części Wzgórza Zamkowego, pomiędzy aleją Kołłątaja a ulicą Podzamcze. Powstały one w wyniku sztucznego poszerzania tektonicznych i krasowych spękań założonych na wapieniach środkowego triasu. Geneza poniemieckich podziemi nie jest jednoznacznie wyjaśniona do dziś. Wiadomo, że powstały podczas II wojny światowej, prawdopodobnie jako magazyny broni dla Wehrmahtu lub schrony przeciwlotnicze w niedalekim sąsiedztwie zamku. Istnieje także hipoteza wskazująca na planowaną podziemną fabrykę broni. Z uwagi na wiek wyrobisk i brak wcześniejszych prac zabezpieczających stan techniczny korytarzy jest bardzo zróżnicowany. Wskutek wykonania wyrobisk metodami strzałowymi oraz w wyniku naturalnych procesów przemieszczania skał wokół ich niezabudowanych części, jakie zachodzą od ponad 60 lat, występuje odspajanie i odpadanie ławic wapienno-dolomitowych. Można zauważyć różne stadia budowy korytarzy. Stąd wymagane są różne rodzaje zabezpieczeń. Istnieją jednak także takie miejsca, w których zabezpieczenia są zbędne. Koncepcja przyszłego wykorzystania podziemi zakłada podział na trzy, o różnym stopniu intensywności udostępnienia i użytkowania, strefy. W pierwszej, o charakterze ogólnodostępnym, planowana jest działalność turystyczna. Druga ma charakter komercyjny, zakłada funkcjonowanie niewielkiej strefy usługowej. Trzecia będzie mieć dostęp ograniczony. Wydzielone chodniki pozostaną miejscem bytowania nietoperzy oraz zostaną objęte takimi badaniami naukowymi jak: monitoring procesów geologiczno-geomorfologicznych i ekologicznych.

its development. The article describes the problem of the renovation of the basements within the confines of general natural and cultural virtues, and it justifies the conception of their tourist use. The article has been prepared on the basis of area research, stocktaking of the passageways, literature and cartographic studies, as well as the data from complementary projects concerning the development of the Zamkowe Hill. The after-German basements, which are described in the article, are situated in the eastern part of the Zamkowe Hill between Kołłątaja Avenue and Podzamcze Street. They started to exist because of unnatural widening of tectonic and karst cracks of the limestones coming from the Middle Triassic. The anthropogenesis of the after-German basements hasn't been clearly explained till nowadays. It is said that they had come into existence during the Second World War, probably as depots of the Wehrmacht's weapons or air-raid shelters in the near area of castle. There is a hypothesis that it could be a place of an underground weapon factory. Because of the age of the headings and any earlier made security operations, the technical conditions of the passageways are very differential. Because the headings were made by using the blasting methods and there were natural processes of the displacement of rocks around the unbuilt parts of the headings, what happens for over 60 years, there is seen loosening and falling off the calcareous and dolomite banks. We can notice different building stages of the passageways. It is required to use different kinds of protection methods. There are some places where the protection is needless. The conception of future development of the basements creates three spheres with different levels of intensity of popularizing and using them. It is intended to run a tourist activity in the first sphere - as an area open to everybody. The second sphere - commercial - is connected with services. The third sphere will have a limited access. The chosen passageways will be an area of bats and they will be covered by a scientific monitoring of geological, geomorphological and ecological processes.

Istotna jest także zawartość macierzystego dla 222Rn, nuklidu 226Ra w tych skalach. O zmianach stężeń radonu w takim obiekcie, tak w czasie, jak i w przestrzeni decyduje przede wszystkim proces wentylacji. Jeśli jest on intensywny wahania stężeń radonu są nieregularne, a ich wartości z reguły niskie. W przypadku słabej wymiany powietrza z atmosferą występują okresowo wysokie koncentracje radonu oraz ich sezonowe zmiany. W okresie cieplejszym roku występują stężenia najwyższe, natomiast stężenia minimalne notowane są zimą. Wobec niewielkiej liczby podziemnych obiektów turystycznych w Polsce objętych badaniami występowania w ich powietrzu radonu wydaje się koniecznym prowadzenie dalszych badań w tym kierunku. Wynikiem tych prac powinny być także propozycje regulacji prawnych dotyczących narażenia radiacyjnego pracowników takich obiektów, podobnie jak to ma miejsce w innych państwach, zgodnie z wytycznymi organizacji międzynarodowych.

neighbourhood of such structures. What is also vital is the content of 222Rn parent nuclide, 226Ra, in these rocks. Temporal and spatial changes in radon concentrations in such structures are determined most of all by the ventilation process. If it is intensive, the oscillations in radon concentrations are irregular, and their values are usually low. In the case of weak air exchange with the atmosphere, one can observe periodically high radon concentrations and their seasonal changes. The highest concentrations occur in the warmer season of the year, and the minimum concentrations are recorded in winter. As only a few underground tourist structures in Poland are currently examined for the occurrence of radon in their air, it seems necessary to conduct further research in this direction. These investigations should also result in proposing legal regulations concerning the radiation exposure of people employed in such formations, likewise it is done in other countries, according to the directives of the international organisations.