Holoceńskie osady wapienne : właściwości i chemizm żelu, skład części płynnej i suchej

• Autorzy: Wyrwicki R.

Warianty tytułu

EN

Holocene carbonate sediments : properties and chemistry ofgel, composition of liquid and solid components

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Holoceńskie osady jeziorne: kreda i wapienna gytia są żelem, charakteryzującym się małą gęstością i dużą zawartością wody, średnio 54 i 60% wag. Woda w tych osadach jest w różnym stopniu zmineralizowana. Mineralizacja wynosi przeciętnie ok. 500 mg/dm³, ale w skrajnych przypadkach może dochodzić do 10 000 mg/dm³. Główną rolę odgrywa siarczan wapnia, drugoplanową - chlorek sodu. Głównymi składnikami stałymi są: niskomagnezowy, mikrokrystaliczny kalcyt oraz fitogeniczna substancja organiczna. Ubocznym nośnikiem CaCO₃ i substancji organicznej są muszelki ślimaków i małży. Istotnym składnikiem jest siarczek żelaza. Występuje on w kredzie przeciętnie w ilości 0,5% sm i w wapiennej gytii - 1% sm, a maksymalnie - 7,2% sm. Ponadto siarka występuje w gipsie, siarkowodorze, substancji organicznej i jako pierwiastkowa. Stałym składnikiem akcesorycznym są organiczne związki żelaza i rzadko występujący goethyt oraz SiO₂ obecny w detrytycznym kwarcu i/lub okrzemkach. Nie stwierdzono natomiast poza spągową warstwą marglu, obecności minerałów ilastych.

EN

The examined Holocene lacustrine sediments, i. e. chalk and lime gytja, consist of gel, which is characterized by low density and a large content of water averaging 54-60 per cent by weight. Water contained in these sediments is differently mineralized. The average mineralization is about 500 mg/dm³, in some places reaching even 10 000 mg/dm³. The main component of mineralized water is calcium sulfate, whereas sodium chloride plays a secondary role. The main components of Holocene lacustrine sediments are: low-magnesium, microcrystalline calcite and phytogenic organic matter. Minor carriers of CaCO₃ and organic matter are gastropod and pelecypod shells. Iron sulfide is another important component of these sediments. In general, the chalk examined contains 0.5% (dry mass) of iron sulfide, whereas carbonate gytja - 1%. The maximum concentration of iron sulfide is 7.2%. Sulfur also occurs in gypsum, hydrogen sulfide, organic matter and as a native element. Constant accessory components are represented by iron organic compounds, and subordinate goethite and SiO₂, which can be found in detrital quartz and/or in diatoms. Clay minerals are present only at bottom of marls.

Słowa kluczowe

PL

holocen; kreda jeziorna; gytia wapienna; żel; skład wody; skład suchej masy

EN

Holocene; lacustrine chalk; lime gyttja; gel; water composition; dry mass composition

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2001
• Tom: Vol. 49 nr 6
• Strony: 525--532
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Wyrwicki R.

• Wydział Geologii, Uniwersytet Warszawski, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

Bibliografia

• 1. ALEXANDROWICZ S.W. & TCHORZEWSKA D. 1981 - Kreda jeziorna w osadach czwartorzędowych Środkowego Pomorza. Zesz. Nauk. AGH, 834, Geol., 7: 59-69
• 2. Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce 2000 - Państw. Inst. Geol.
• 3. DOBAK P. & WYRWICKI R. 2000 - Hydroizolacyjne właściwości kredy jeziornej. Prz. Geol., 48: 412-415.
• 4. ILNICKI P. 1978 - Zasady określania przydatności złóż gytii wapiennej do produkcji nawozów wapiennych. Kreda jeziorna i gytie, z. 1. Pol. Tow. Przyj. Nauk o Ziemi. Gorzów Wlkp.
• 5. Instrukcja w sprawie zakresu i metodyki badań jakości złóż kredy jeziornej oraz gytii wapiennej dla określenia ich przydatności do wapnowania gleb 1979 - Centr. Zw. Kółek Rolniczych, Warszawa.
• 6. KOCISZEWSKA-MUSIAŁ G. 1988 - Surowce mineralne czwartorzędu. Wyd. Geol.
• 7. KOZŁOWSKI S. (red.) 1981 - Katalog węglanowych złóż surowców wiążących w Polsce. Wyd. Geol.
• 8. MARKS L. 1992 - Osady i formy rzeźby jeziornej i bagiennej. [W:] Lindner L. (red.). Czwartorzęd. Wyd. PAE: 249-259.
• 9. PIĄTKOWSKI I. S. 1968 - Kreda jeziorna. Wszechświat, 2.
• 10. RZEPECKI P. 1985 - Jeziorne osady wapienne Polski Północnej. Kwart. AGH., Geologia, 11: 5-78.
• 11. SWATOWSKI J. & WOJNICKI J.Z. 1979 - Własności fizyczne osadów jeziornych rejonu Międzyrzecza. [W:] Kreda jeziorna i gytie, Lubniewice, Gorzów Wlkp.: 7-11.
• 12. SZCZEPKOWSKI B. 1978 - Kredajeziorna. [W:] Kozłowski S. (red.), Surowce mineralne województwa olsztyńskiego. Wyd. Geol.: 79-93.
• 13. TOŁKANOWICZ E. 2000 - O potrzebie opracowania klasyfikacji czwartorzędowych kopalin węglanowych. Prz. Geol., 48: 988-990.
• 14. TCHORZEWSKA D. 1971 - Dokumentacja geologiczna złoża kredy jeziornej Grabowo. Arch. Przeds. Geol. Kraków.
• 15. WYRWICKI R. 1988 - Derivatographic analysis of the Lacustrine sediments of the Orle Basin. Folia Quatern. 58: 75-93.
• 16. WYRWICKI R. 1994 - Określanie składu mineralnego gytii wapiennej i kredy jeziornej dla potrzeb dokumentowania. Górn. Odkryw., 36: 76-85.
• 17. WYRWICKI R. 1998a - Gips w świetle derywatograficznej analizy skał. Mat. VI Sem. nt. Metodyka rozpoznawania i dokumentacji złóż kopalin oraz geologiczna obsługi kopalń. Wyd. CPPGSMiE PAN, Kraków: 165-179.
• 18. WYRWICKI R. 1998b - Określanie składu mineralnego gytii wapiennej i kredy jeziornej na potrzeby dokumentowania. Wyd. CPPGSMiE PAN, Kraków, Cz. II: 181-193.
• 19. WYRWICKI R. 2000a - Określenia składu mineralnego gytii wapiennej i kredy jeziornej dla potrzeb dokumentowania. Cz. III. Gips, piryt czy zdysocjowany w wodzie siarczan wapnia? Górn. Odkryw., 42: 184-197.
• 20. WYRWICKI R. 2000b -Trzeciorzędowa kreda jeziorna a czwartorzę¬dowa - analiza porównawcza. Pol. Tow. Geol. UAM, Poznań. Streszcz. referatów, t. IX: 86-94.
• 21. ŻUREK-PYSZ U. 1983 - Mikrostruktury i mikrotekstury bigenicznych gruntów węglanowych na tle ich właściwości fizyczno-mechanicznych. Prz. Geol., 31: 485-490.
• 22. ŻUREK-PYSZ U. 1990 - Mikrostrukturalne zmiany kredy jeziornej i gytii spowodowane konsolidacją i ścinaniem. Mat. IX Kraj. Konf. Mech. Gruntów i fundam. Kraków: 267-272.
• 23. ŻUREK-PYSZ U. 1998 - Wskaźniki litologiczne gytii w nawiązaniu do ich właściwości geologiczno-inżynierskich. [W:] Liszkowski (red.), Współcz. Probl. Geol. Inż. w Polsce. Poznań: 173-180.